Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.2000, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 18. MARS 2000
Fréttir
X>V
Kínverski forsætisráðherrann hefur í hótunum við Taívanbúa vegna forsetakosninganna í dag:
Spennan gæti orðið
að nágrannastyrjöld
Sjálfstæðissinninn og forsetaframbjóöandinn Chen Shui-bian
Chen, fyrrum borgarstjórí í Taipei, höfuöborg Taívans, er einn þríggja frambjóöenda til forsetaembættisins sem taldir
eru eiga hvaö mesta möguleika. Chen er ákafur andstæöingur sameiningar viö Kínverska alþýöulýöveldiö. Stjórnvöld
í Peking hafa líka varaö íbúa Taivans aö kjósa sjálfstæöissinna, ella eigi þeir á hættu aö kalla yfir sig árás Kínverja.
„Taívanbúar standa á mjög við-
kvæmum sögulegum timamótum.
Látið ekki hvatvísina ráða þegar
þið ákveðið hvert Taívan skal halda
þar sem þið fáið ekki annað tæki-
færi til að harma það.“
Já, Zhu Rongji, forsætisráðherra
Kína, talar enga tæpitungu þegar
hann varar íbúa Taívans við því að
veita brautargengi þeim öflum sem
vilja sjálfstæði eyjarinnar í forseta-
kosningunum í dag. Hann gengur
meira að segja svo langt að segja að
Kínverjar séu reiðubúnir að úthella
blóði, eins og hann orðar það, láti
grannarnir handan Taívansundsins
ekki af sjálfstæðisdraumum sínum.
Sérfræðingar í Bandaríkjunum
eru ekki á einu máli um hvort átök
séu yfirvofandi vegna Taívans,
hvort Kínverjar geri alvöru úr
þeirri hótun sinni, sem fram kom í
nýlegri stefnuskrá stjórnvalda í
Peking, að gera innrás.
Oröaskakiö fyrirferðarmikið
George Tenet, forstjóri banda-
risku leyniþjónustunnar CLA, sagði
í vitnaleiðslum í Bandaríkjaþingi í
síðasta mánuði, vitnaleiðslum sem
ekki vöktu neina sérstaka athygli,
að kosningarnar á Taívan í dag
gætu orðið „hvatinn" að hernaðará-
tökum á Taívansundi.
Aðrir telja aftur á móti litlar lík-
ur á átökum, að minnsta kosti þeg-
ar til skamms tíma er litið. Dennis
Blair aðmíráll, yfirmaður Kyrra-
hafshersveita Bandaríkjanna, sagði
í vitnaleiðslum í þinginu í síðustu
viku að orðaskakið þessa dagana
væri fyrirferðarmeira en hemaðar-
bröltið.
Erlent
fréttaljós
Samuel R. Berger, þjóðaröryggis-
ráðgjaíi Bills Clintons Bandaríkja-
forseta, segir í viðtali við dagblaðið
Washington Post að ástandið á Taí-
van geti orðið hættulegt og að það
„gæti versnað, en ég held ekki að
það sé eina leiðin“.
Berger fyrirhugar að heimsækja
stjórnvöld i Peking eftir kosning-
arnar og hvetja þau til að sýna still-
ingu.
Þegar Taívanar héldu fyrstu lýð-
ræðislegu forsetakosningar sinar
árið 1996 brugðust stjórnvöld í Kína
við með því að skjóta stýriflaugum
yfir eyjuna og lentu þau í sjónum
tæpa tvö hundruð kílómetra undan
ströndinni. Bandaríkjamenn svör-
uðu með því að senda tvö flugvéla-
móðurskip og fjórtán önnur herskip
til Taívans. Bandarikjamenn höfðu
ekki haft meiri viðbúnað í þessum
heimshluta frá því í Víetnamstríð-
inu.
Framtíöin að verða nútíð
Stjórnvöld í Bandaríkjunum hafa
i hálfa öld brugðist við landakröfum
stjórnarinnar í Peking á hendur
Taívanbúum með þvi að „skjóta því
til framtíðarinnar", eins og Morton
Abramowitz, fyrrum stjómarerind-
reki og embættismaður i Pentagon,
bandaríska landvarnaráðuneytinu,
orðar það. En þessi framtíð er sífellt
að færast nær samtímanum og kem-
ur þar margt til. Þjóðernisstefnu
hefur vaxið fiskur um hrygg, bæði í
Kína og á Taívan, bilið milli stirðn-
aðs stjórnkerfis kommúnista í Kína
og kröftugs nýfengins lýðræðis á
Taívan breikkar stöðgt.
Washington Post ræddi við
nokkra tugi bandarískra embættis-
manna og sérfræðinga og voru þeir
almennt sammála um að á næstu
þremur til fimm árum verði aukin
spenna ríkjandi í samskiptum Taí-
vans og Kína og að hugsanlega geti
soðið upp úr.
„Það kemur til hernaðarátaka,“
spáir Chas W. Freeman yngri, fyrr-
um aðstoðarlandvarnaráðherra og
stjórnarerindreki á eftirlaunum.
Freeman, sem hefur mikla reynslu í
málefnum Kína, segir að átök séu
kannski ekki alveg á næsta leiti.
„En það er mjög líklegt að Kinverj-
ar og Bandaríkjamenn muni heyja
stríð vegna þessa máls.“
Morton Abramowitz er ekki jafn-
svartsýnn. „Þetta er ekki eins og
milli Serba og Kosovobúa, enginn
deilenda hefur minnsta áhuga á að
fara í stríð.“
Góður tími til að semja
Allen Whiting, prófessor við
Arizonaháskóla, hefur rannsakað
kinverska herinn í fjóra áratugi.
Hann segir að hætta sé á að átök
brjótist út verði deilan um Taívan
ekki leyst, það muni þó ekki gerast
á næstu þremur árum. „Það er því
góður tíma til að komast að sam-
komulagi," segir Whiting.
Komi hins vegar til átaka eru
Kínverjar miklu betur vopnum bún-
ir nú en nokkru sinni fyrr. Þeir
hafa komið fyrir tvö hundruð
stýriflaugum Kínamegin Tai-
vansunds og fimmtiu flaugar bætast
við á ári hverju, að sögn banda-
rískra embættismanna. Bandaríska
landvarnaráðuneytið áætlar að Kín-
verjar muni eiga átta hundruð
stýriflaugar árið 2005. Þá ráða Kín-
verjar einnig yfir meira en fjörutíu
háþróuðum rússneskum orrustuþot-
um og þeir hafa fengið annan
tveggja vel vopnaðra tundurspilla.
Mark Stokes, einn helsti sérfræð-
ingur Pentagons i málefnum Kína,
telur að Kínverjar hafi fundið leiö
til að þvinga Taívanbúa til uppgjaf-
ar án þess að gera innrás. Stokes
segir að með því að skjóta hundr-
uðum stýriflauga geti Kínverjar
gert loftvarnir Taivana óvirkar, svo
og stjórnstöðvar þeirra og fjar-
skiptamiðstöðvar, eyðilagt alla
helstu flugvelli eyjarinnar og gert
bæði flugher og flota ónothæfa.
Þvingaðir að samningaborði
Ef embættismenn í Pentagon eru
spurðir hvernig bandarísk stjórn-
völd muni bregðast við slíkri flug-
skeytaárás verður fátt um svör, seg-
ir í grein í International Herald
Tribune. Bandaríski herinn hefur
hvorki getu né áætlanir um varnir
Taívans gegn þess háttar árás, jafn-
vel þótt hún sé líklegri en innrás.
Bandarískir sérfræðingar telja að
tilgangurinn með hernaðaruppbygg-
ingu Kínverja sé sá að fylla Taívan-
búa slíku óöryggi að þeir sjái sig
knúna til að setjast að samninga-
borðinu. íþessu sambandi skiptir
miklu hvort bandarisk stjórnvöld
myndu hika við að koma Taívanbú-
um til hjálpar ef í brýnu slægi.
Bandarísk stjórnvöld gera sér
Fjöldafundur á Taívan
Stuöningsmenn Chens Shuis-bians,
forsetaframbjóöanda og sjálfstæöis-
sinna á Taívan, hvetja mann sinn.
vonir um að eftir kosningarnar í
dag komist til valda ríkisstjórn sem
verði fús til að gera málamiðlanir
við Kínverja. Það er þó ekki talið
líklegt þar sem andstæðingar sam-
einingar við Kína eru í meirihluta á
Taívan. Vaxandi fjöldi Taívanbúa
lítur ekki á sig sem Kínverja og
næsti forseti landsins mun eflaust
reyna að viðhalda óbreyttu ástandi í
samskiptunum við Kína, nokkuð
sem kínversk stjórnvöld telja
óásættanlegt.
Kínverskir háskólamenn tóku
undir hótanir stjórnvalda í garð
Taivana á fimmtudag og sögðu að ef
sjálfstæðissinni færi með sigur af
hólmi í kosningunum í dag kynni
svo að fara að Taívanar fengju að-
eins sólarhringsfrest, eða svo, til að
hefja sameiningarviðræður.
Þrír frambjóðendur munu aðal-
lega berjast um hylli kjósenda í dag.
Lien Chan varaforseti er frambjóð-
andi flokks þjóðemissinna sem fer
með stjórn landsins. Hann keppir
við Chen Shui-bian, sjálfstæðis-
sinnaðan leiðtoga framsækna lýð-
Zhu Rongji
Kínverski forsætisráöherrann hefur
haft í hótunum viö Taívanbúa aö
undanförnu vegna forsetakosning-
anna þar i dag. Hann varar granna
sina viö aö veita sjálfstæðissinnum
brautargengi í kosningunum.
ræðisflokksins, og James Soong,
vinsælan stjórnmálamann sem
klauf sig út úr stjórnarflokknum.
Óttast um sinn hag
Þjóðernissinnar, undir forystu
Lees Tengs-huis forseta, eru farnir
að óttast að þeir missi völdin Lee
forseti tekur því undir með varafor-
seta sínum og varar landsmenn við
að kjósa Chen Shui-bian. Það gæti
hreinlega leitt til styrjaldar við
Kína. Sjálfur er Lee illa þokkaður i
Peking vegna yfirlýsinga sinna um
sjálfstæði eyjarinnar.
Chen, sem er fyrrum borgarstjóri
í höfuðborginni Taipei, hefur ekki
heldur legið á liði sínu þegar harð-
orðar yfirlýsingar eru annars vegar.
Á þriðjudag sakaði Chen stjórnvöld
um að hafa sent fulltrúa sinn til
Peking til að biðja ráðamenn þar
um að efna til heræfinga við Taívan
til að fæla kjósendur frá honum.
Skoðanakannanir um fylgi fram-
bjóðenda eru bannaðar tíu daga fyr-
ir kosningar. í síðustu könnunum
voru áðurnefndir þrír frambjóðend-
ur nánast jafnir að fylgi og á enda-
sprettinum hefur hver þeirra lýst
því yfir að stuðningurinn fari vax-
andi. Hið rétta kemur væntanlega í
ljós síðar í dag.
Byggt á Libération, Washington
Post, New York Times og
Intemational Herald Tribune