Dagblaðið Vísir - DV - 27.05.2000, Síða 10

10
Skoðun
LAUGARDAGUR 27. MAÍ 2000
I>V
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiWun hf.
Stjórnarforma&ur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvœmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aóstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, simi: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasiöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, simi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiðlun hf.
Filmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endur-
gjalds. DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Ríkisverzlun fíkniefna
Mafíur komust til áhrifa í Bandaríkjunum á bannár-
unum fyrir stríð. Gróðann notuðu þær meðal annars til
að grafa undan þjóðskipulaginu og setja sig i stað ríkis-
valdsins. Mörgum áratugum eftir afnám vínbannsins
lifa mafíurnar góðu lífi á verzlun fíkniefna.
Það, sem gilti þá um vinbann, gildir núna um fíkni-
efnabann, ekki aðeins í Bandarikjunum, heldur um all-
an hinn vestræna heim. Á svarta markaðinum græðast
miklir fjármunir, sem eru meðal annars notaðir til að
hefja mafíur nútímans yfir lög og rétt landsins.
Andstæðingar þjóðfélagsins eiga auðveldari leik nú
en þá, því að fíkniefni eru minni að fyrirferð og auð-
veldari i flutningi en áfengi. Enda ná yfirvöld aðeins
tangarhaldi á litlu broti ólöglegra fíkniefna og allur
þorri glæpamanna á því sviði gengur laus.
Þeir, sem nú hafa verið leiddir fyrir rétt í stærsta
fíkniefnamáli íslandssögunnar, bera aðeins ábyrgð á
litlum hluta fíkniefnasölu í landinu. Ekki eru nein
merki þess, að fíkniefnum hafi fækkað í umferð. Þvert
á móti hefur offramboð lækkað markaðsverð þeirra.
Vandamál þjóðfélagsins af fíkniefnum eru einkum
tvenns konar. Annars vegar eru örlög einstaklinganna,
sem ánetjast fikniefnum og kostnaður við tilraunir til
endurhæfingar þeirra. Hins vegar er hnignun margvís-
legra innviða, sem halda uppi þjóðfélaginu.
Þau fíkniefni, sem hafa verið lögleidd, skaða fíkla og
valda miklum kostnaði, en þau grafa ekki undan sjálfu
þjóðskipulaginu, af því að ekki myndast neinar mafíur
umhverfis þau. Áfengi og prozak grafa ekki undan lög-
um og rétti á sama hátt og hass og maríjúana.
Þjóðfélagið hefur sjálft yfirtekið heildverzlun og smá-
sölu áfengis og falið læknastéttinni að skammta aðgang
að fíkniefnum á borð við prozak. Þannig takmarkar það
bölið við fíknina eina og afleiðingar hennar og ver sig
gegn valdasamkeppni af hálfu forhertra mafia.
Um nokkurt skeið hafa lærðir menn leitt þung rök að
þvi, að afnema beri bann við sölu fíkniefna og flytja söl-
una inn í gegnsætt viðskiptakerfi uppi á borði. Tímarit-
ið Economist hefur hvað eftir annað gengið fram fyrir
skjöldu í baráttu fyrir því, að fikniefni verði leyfð.
Markmiðið er að ná tökum á mafíum heimsins og
hindra þær í að grafa undan lögum og rétti með mútum
og ógnunum, sem hafa áhrif á lögreglumenn, saksókn-
ara, dómara, fréttamenn, stjórnmálamenn og aðra þá,
sem koma einna mest að rekstri þjóðskipulagsins.
Ef gróðinn er tekinn úr höndum mafíanna og færður
í hendur ríkisvaldsins, losnar það við hættulegasta
keppinautinn og fær tækifæri til að stýra verðlagi og
hafa áhrif á neyzlu fikla, auk þess sem það dregur úr
glæpum, sem fíklar fremja til að fjármagna neyzlu.
Leiddar hafa verið líkur að því, að fíklum muni
flölga við lögleiðingu fíkniefna, þótt sumir vefengi
raunar algerlega, að svo muni verða. Alltjent þarf að
fara fram einhvers konar mat á misjöfnu vægi vanda-
mála við svartan markað og gegnsæja verzlun.
Hingað til hafa slíkar hugleiðingar verið gargaðar
niður og svo verður enn að þessu sinni. Hitt má ljóst
vera, að dag hvern er svarti markaðurinn að grafa und-
an þjóðskipulaginu jafnt á íslandi sem annars staðar á
Vesturlöndum og sífellt sígur á ógæfuhliðina.
Ríkisverzlun fikniefna kemur fyrr eða síðar. Því fyrr,
sem þjóðfélagið tekur lifibrauðið af mafíum, þeim mun
traustari verða hornsteinar laga og réttar í landinu.
Jónas Kristjánsson
ESB og NATO
Sú ákvöröun Evrópusambandsins
(ESB) 1 lok síðasta árs aö efla hern-
aðarmátt sinn með því að koma upp
60 þúsund manna herliði árið 2003
hefur komið miklu róti á öryggis-
málaumræðu í Bandaríkjunum og
Evrópu. ESB hefur þegar komið á
fót stjómmála- og hermálastofnun-
um og er ljóst að það mun taka við
hlutverki Vestur-Evrópusambands-
ins. Á utanríkisráðherrafundi
NATO í Flórens í vikunni var lýst
yflr stuðningi við áform ESB. Það
breytir því ekki að þetta evrópska
frumkvæði hefur valdið spennu
innan NATO og getur haft veruleg
áhrif á samskipti Bandaríkjanna og
Evrópu þegar til lengri tíma er litið.
Stofnanarígur?
Ágreiningurinn hefur einkum
snúist um eðli stofnana ESB í her-
málum og tengsl þeirra við NATO.
Bandaríkjamenn hefðu kosið að
styrkja Evrópustoðina innan NATO
fremur en Evrópusambandsins til
að tryggja eigin áhrif og koma í veg
fyrir samkeppni milli þessara stofn-
ana. Þeir óttast einnig að frum-
kvæði Evrópuríkjanna muni beina
evrópsku fjármagni á sviði hermála
til ESB á kostnað NATO. Banda-
ríkjastjórn vill koma í veg fyrir að
ESB-ríkin í NATO komi fram sem
hagsmunablokk Evrópusambands-
ins á þeim vettvangi. Enda mundi
það gera ákvarðanatöku bandalags-
ins erfiðari og gefa þeim ESB-ríkj-
um, sem ekki eiga aðild að NATO,
tækifæri til að útvatna stefnuna. Á
hinn bóginn hefur bilið milli Banda-
ríkjanna og Evrópu í hernaðar-
tækni aukist sífellt frá því að kalda
stríðinu lauk. Meðan Bandaríkja-
menn eru að auka framlög til her-
mála eru Evrópuþjóðirnar að
minnka þau. Þvi draga sumir
bandarískir embættismenn í raun í
efa að ESB sé fært um að koma sér
upp Evrópuher, vegna þess að
bandalagsríkin muni ekki leggja af
mörkum nægt fé til þess eða ráðast
í nauðsynlegar breytingar á skipu-
lagi herja sinna í samræmi við
breyttar hernaðarforsendur. Þessi
sjónarmið endurspegla þá tvíræðu
Evrópustefnu sem Bandaríkjamenn
hafa fylgt allt frá því á 6. áratugn-
um: Annars vegar styðja þeir aukið
samstarf Evrópuríkjanna á sviði
hermála og hvetja þau til að leggja
meira af mörkum til þess mála-
flokks. Hins vegar vilja þeir ekki að
aukið vægi Evrópuríkjanna í NATO
stefni áhrifum þeirra í hættu.
Afstaða Evrópuríkjanna
Frakkar hafa lengi haft það á
stefnuskrá sinni að gera Evrópu
óháða Bandaríkjunum. Þeir vilja
Spenna hefur aukist í samskiptum Bandaríkjanna og Evrópu i kjölfar þeirrar
ákvöröunar Evrópusambandsins að koma sér upp eigin herliöi til aö bregðast
viö hættuástandi í Evrópu án þátttöku Bandaríkjanna eöa NATO. Myndin er
frá utanríkisráöherrafundi NATO í Flórens í vikunni.
því sem minnst utanaðkomandi af-
skipti af Evrópuhernum. Gildir þá
einu hvort um er að ræða NATO
eða þau evrópsku NATO-ríki sem
ekki eiga aðild að ESB. Bretar höfðu
lengi vel staðið í veginum fyrir slík-
um tilraunum en árið 1998 söðlaði
Blair-stjórnin um og studdi hug-
myndina um að gera ESB kleift að
grípa inn í með hervaldi ef tak-
mörkuð átök brytust út í Evrópu,
þar sem NATO og Bandaríkjamenn
hefðu ekki beinna hagsmuna að
gæta. Með þessu útspili vildu Bret-
ar augljóslega efla áhrif sín í Evr-
ópu í hermálum, þar sem þeir eru í
forystu ásamt Frökkum, til að vega
upp á móti minni áhrifum innan
ESB á öðrum sviðum eins og efna-
hagsmálum. Hin hliðin á málinu er
þó sú að stefnubreyting Breta getur
hæglega grafið undan NATO. Þau
evrópsku NATO-riki sem ekki eiga
aðild að Evrópusambandinu og
nefnd hafa verið „þriðju löndin"
(Noregur, ísland, Tyrkland, Tékk-
land, Pólland og Ungverjaland) hafa
barist fyrir því með mismiklum
þunga að fá að taka þátt í ákvarð-
anaferli þeirra öryggismálastofnana
sem komið hefur verið á fót innan
ESB. Helsta samningavopn þeirra

Valur
Ingimundarson
stjórnmála-
sagnfræöingur
Erlend tiðindi
hefur verið að öll NATO-ríkin þurfa
að samþykkja aðgang ESB að bún-
aði og liðssafnaði NATO. Nú hafa
ESB-ríkin fallist á að koma upp
formlegu samráðsferli en útfærsl-
an er enn óljós og málið því óleyst.
Þau ESB-ríki sem ekki eru i
NATO, eins og t.d. Svíþjóð og Finn-
land, vilja ekki að „þriðju ríkin“
hafi bein áhrif á öryggismála-
stefnu ESB. Finnsk og sænsk
stjómvöld hafa auk þess fært gaml-
ar kaldastríðskenningar um „nor-
rænt valdajafnvægi" í nýjan bún-
ing. Þau hafa ítrekað að ekki
standi til að ganga í NATO á þeirri
forsendu að það geti dregið úr stöð-
ugleika i Evrópu með því að
styggja Rússa og aukið þrýsting á
Eystrasaltsríkin. Slíkur málflutn-
ingur er ekkert út i hött en auðvit-
að er þetta ekki meginástæðan.
Með því að ganga í Evrópusam-
bandið hurfu Svíar og Finnar frá
þeirri stefnu að tengjast ekki póli-
tískum hagsmunabandalögum
með beinum hætti. Staðreyndin er
sú að hin pólitiska stétt í þessum
ríkjum hefur engan áhuga á því að
hefja baráttu fyrir því að ganga í
NATO vegna þess að hún veit að
það mundi mæta andstöðu heima
fyrir. Eins og sjá má er þetta mjög
flókið samspil þar sem verið er að
reyna að samræma ólíkar stefnur
og hagsmuni Evrópuríkjanna. Enn
á eftir að koma í ljós hvort hið evr-
ópska frumkvæði muni leiða til
þess að vægi NATO í evrópskum
öryggismálum minnki eða hvort
hér er um að ræða enn eina mis-
heppnaða tilraun til að gera Evr-
ópu óháðari Bandaríkjunum.
Mannréttinctamál í Kína hagnast á sölu meiri fætnlMMaMr Þannig komast þau í sambaná við umheiminn í gegn um síma og Netið

Hvernig gagnar það þeim sem eru hanáteknir og pyntaðir? R\,f| Það verður hægt að horfa áþáá Netinu fl/ fll Ékm