Dagblaðið Vísir - DV - 17.03.2001, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 17. MARS 2001
Helgarblað
33 V
„Þjáningin er þó merki um að eitt-
hvað hafi gerst,“ segir Húbert, illa
þefjandi fyrrverandi kennari, skömmu
eftir hlé í sýningu Þjóðleikhússins,
Laufm i Toscana, eftir Lars Norén.
Höfundurinn er fyrir margt mjög sér-
stakur og er talinn með bestu núlif-
andi leikskáldum heimsins. Hann hef-
ur skrifað um sextíu leikrit og meðal
annars lýst sér sem „hitamæli í enda-
þarmi heimsins". Fyrir tveimur árum
kallaði Lars Norén yfir sig hneykslun
hins meðvitaða sænska samfélags.
Hann hafði þá unnið verkið 7:3 sem
fjallaði um miðaldra höfund og sam-
skipti hans við fanga. Verkið vann
hann með fóngum og setti hann það
upp með þeim. Hafði Norén komist að
þeirri niðurstöðu, eftir að hafa gengið
til sáifræðings fimm sinnum í viku í
fimmtán ár, að leiklistin gæti hjálpað
fóngum við að verða betri menn. Til-
raun hans þótti djörf en eftir síðustu
sýninguna, sem fór fram utan fangels-
ismúranna, struku „leikararnir",
frömdu bankarán og drápu tvo lög-
reglumenn. Almenningur og fjölmiöl-
ar snerust gegn Norén og sögðu hann
einfeldning og vOdu margir meina að
þar færi meiri glæpamaður en stroku-
fangamir.
En hvað sem líður dómgreind höf-
undar síðustu misserin verður ekki
annað sagt en Laufin i Toscana séu
magnað leikverk í einstakri uppfærslu
listamanna Þjóðleikhússins undir leik-
stjórn Viðars Eggertssonar.
Lægstu hvatir og háleitustu
markmið
Stefán Jónsson leikur hinn hall-
ærislega fyrrum kennara, Húbert. Þeg-
ar líður á verkið er okkur tjáð að Hú-
bert lykti illa - og við trúum því alveg.
Hann er bara þannig persóna.
Stefán Jónsson var hins vegar
snyrtilegur þegar ég hitti hann í litlu
bókakaffi við Laugaveginn, daginn eft-
ir sýningu á Laufunum í Toscana. Við
fáum okkur kaffi og tertur og Stefán
talar um bresku hráu verkin sem eru
svo áberandi núna; hvemig fólk er
dregið niður i undirdjúpin í dóp og
vændi.
„Ég hef heyrt og séð sum þessara
leikrita og hef stundum velt því fyrir
mér hvort það væri lík í lestinni; eitt-
hvað sem flýtur með tískunni. Verkin
geta sýnt breyskleika mannsins á sinn
hrottafengna hátt en kveikja ekki
endilega í manni. Svo kemur svona
verk eins og Laufin í Toscana sem
fjallar um hið svokallaða venjulega
fólk, ef það er þá til. Það spannar allt
litrófið, frá lægstu hvötum til háleit-
ustu markmiða. Gæði verksins felast i
snilld höfundarins og innsæi. Það var
kærkomið fyrir mig að takast á við
þetta verkefni."
Stefán
fanga í vissum týpum sem ég hef séð
hér á gangi eða á börum. Eins og Hú-
bert þykir mér lika gaman að leggja
lag mitt við fólk á kaffihúsum og
krám. Þótt ég yrði kannski ekki á það
þá fylgist ég gjaman grannt með
mannlifinu; stúdera skrýtið fólk og
undarlegar persónur. Ég hef ekki
beint tengt það starfinu en það er eig-
inlega að renna upp fyrir mér að ég
nota þetta fólk töluvert í vinnunni. Og
í Húbert kristallasta vissulega karakt-
erar sem ég hef séð á ferli hér í bæn-
um.“
Hollywood-leikarar geipa oft af því
að hafa dvalist langdvölum á hinum
undarlegustu stöðum þegar þeir und-
irbjuggu sig fyrir ákveðin hlutverk.
Þótt raunveruleiki Hollywood (ef hann
er þá til) sé fjarri íslenskum veruleika
þá hefur Stefán notað þessa aðferð.
„Þegar ég lék í Gaukshreiðrinu þá
fór ég inn á hæli til að skoða veikt
fólk. En ég bý vel: raunveruleikinn er
ekki langt frá því að vera geðveikra-
hæli. Fólk er misbilað og það þarf ekki
inn á stofnanir til að hitta þetta fólk.
Maður þarf bara að vera með augun
opin fyrir umhverfi sínu - og ekki síst
sjálfum sér.“
Húbert býr ekki á Njálsgötu
Stefán er ekki sammála trúðnum
Úlfari sem sagði i viðtali við Helgar-
blað DV fyrir skömmu að hann væri
ekki hrifinn af því að leita mikið að
sjálfum sér því hann væri hræddur
um að finna eitthvað allt annað en
sjálfan sig.
„Það er nauðsynlegt að gera sér ein-
hveija grein fyrir því hver maður er.
Kannski er maður ekki maður sjálfur
fyrr en maður leitar og finnur. Það
gefur lífinu lit að finna eitthvað allt
annað en maður bjóst við aö finna. Ég
held að vinnan við Laufin í Toscana
hafi reynt töluvert á leikhópinn. Per-
sónumar eru svo ótrúlega mannlegar
og þvottekta. Leikhópurinn virtist
ganga í gegnum ákveðnar fæðingar-
hríðir. Á ákveðnum stigum vinnunnar
kom i ljós að það var mjög stutt í kvik-
una í leikurunum. Það sýnir vonandi
að við höfum verið að fiska á réttum
miðurn."
Stefán reynir að taka vinnuna ekki
með sér heim.
„Húbert bjó ekki á Njálsgötunni á
æfingatímabilinu. Hann var búsettur
við Hverfisgötuna. Hann er líka svo
illa lyktandi að hann hefði ekki fengið
lengi inni. Ég vil ekki dröslast heim
með karaktera, vil ekki hafa þá innan
um bömin. En þetta á við um öll störf,
það er ákveöin hætta á að fólk rugli
saman vinnu og einkalífi.
Manngerð Húberts er mjög fjarri
mér og það er skemmtilegt að fá
þannig verkefni. Ég hef afskaplega
Jónsson leikur hinn illa þef jandi Húbert í sýningunni Laufin í Toscana:
DV-MYND E.ÓL.
„Þegar ég lék í Gaukshreiörinu þá fór ég inn á hæli til aö skoöa veikt fólk. En ég bý vel: raunveruleikinn er ekki
langt frá geöveikrahæli. Fólk er misbilaö og þaö þarf ekki inn á stofnanir til aö hitta þetta fólk. Maöur þarf bara aö
vera meö augun opin fyrir umhverfi sínu - og ekki síst sjálfum sér.“
Raunveruleikinn er hæli
Kvikindisleg kaldhæöni
„Þetta verk virkar á svo mörgum
plönum. Það getur fjallað um leikhús-
ið og það sjálfhverfa fólk sem þar býr.
Það vísar í leikhús Tsjekhovs og um
leið i Rússland þarsíðustu aldamóta,
endalok aðalsins. En einnig í atburði
nýliðinnar aldar; hrun hugmyndakerf-
anna. Mér hefur þótt skemmtilegt að
skoða alla þessa fleti en það sem upp
úr stendur eru þessar berstrípuðu
manneskjur sem verkið sýnir. Þær
eru jafn áhugaverðar hvort heldur
þær starfa í leikhúsi, apóteki, eru geö-
læknar eða kennarar."
Laufin í Toscana eru frá árinu 1991
og segja margir að í verkinu megi sjá
uppgjör höfundarins við sjálfan sig.
„Þetta er uppgjör við fjölskyldu-
dramað og Lars Norén speglar sjáifan
sig í verkinu og höfundunum Ólafi og
Samúel sem birtast okkur á sviðinu.
Ólafur er eldri og á að baki góðan fer-
il sem höfundur en Samúel er ungur
og upprennandi, vill sprengja
rammana og búa til nýtt leikhús.
Eftir að hann skrifaði verkið byrjar
Norén markvisst að vinna að uppbroti
formsins. Hann fjaliar um allt öðruvísi
fólk, meðal annars nýnasista. Honum
var legið á hálsi fyrir að draga taum
nýnasista þegar hann vann verk upp
úr viðtölum við fanga og skýrslum án
þess að beita ritskoðun. Hann tók ekki
íjfcfnftn com hnfnndiir' vnr ninnnaic
skrásetjari og gaf þannig höggstað á
sér.“
En þótt verkið sé uppgjör við drama
þá neitar Stefán því að þetta sé
„sænskt stofudrama".
„Verkið er fjarri þvi að vera týpiskt
sænskt drama. Þetta er ekki hið al-
ræmda sænska vandamálaleikrit.
Verkið er einfaldlega of gott til að geta
talist til slíkra verka. Þar fyrir utan er
það drepfyndið. Húmorinn sem maður
upplifði á fyrsta samlestri verksins er
blessunarlega enn til staðar. Karakter-
ar og tilsvör, ironísk og kvikindisleg."
Fólk er misbilað
Persónan sem Stefán skapar á sviö-
inu og gegnir nafninu Húbert er eigin-
lega einstök.
„Húbert er ótrúlega heillandi
karakter til að takast á við. Ég leitaði
DV-MYND INGÓ
Skrýtinn maöur og undarlegur
„Húbert er ótrúlega heillandi
karakter til aö takast á viö. Ég leit-
aöi fanga í vissum týpum sem ég
hef séö hér á gangi eöa á börum.
Eins og Húbert þykir mér líka gam-
an aö leggja lag mitt viö fólk á
kaffihúsum og krám. Þótt ég yröi
kannski ekki á þaö þá fyigist ég
gjarnan grannt meö mannlífinu;
stúdera skrýtiö fólk og undartegar
persónur. “
gaman af sérstökum karakterum. Mér
þykir þeir áhugaverðari en venjulegir
munnar sem mæla mörg orð. Góð
hlutverk eru ekki alltaf spurning um
orð. Fæst orð hafa minnsta ábyrgð, ef
út í það er farið, hvort heldur er á
sviðinu eða á götum úti. Hins vegar
geta fá orð fengið mesta athygli á leik-
sviði.“
Sinnar gæfu smiður
Stefán Jónsson hefur hvað eftir ann-
að sýnt hversu góður leikari hann er
þrátt fyrir að hlutverk hans hafi yfir-
leitt ekki verið í sviðsljósinu miðju.
Margir fá enn kaldan hroll þegar þeir
minnast hans í hlutverki Vaskes í
Leitt hún skyldi vera skækja. Þannig
hefur Stefán hvað eftir annað stolið
senunni.
„Auðvitað vili maður vaxa og dafna
og fá að takast á við verðug verkefni.
Fólk verður að gera sér grein fyrir því
þegar það stefnir inn í leiklistarheim-
inn að hann er lítill heimur og sjáif-
hverfur. Það er voðalega auðvelt að
verða gamall og bitur ef maður heldur
að maður verði fóðraður á kjarnfæði
alla tíð. Auðvitað á leikarinn töiuvert
undir sínum vinnuveitendum en ef
honum finnst honum ekki sýndur
sómi þá verður hann bara að berja í
borðið eða skipta um vettvang; það er
hver sinnar gæfu smiður.“ -sm