Dagblaðið Vísir - DV - 20.10.2001, Blaðsíða 10

10
4
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðsto&arritstjórar: Jónas Haraldsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sírni: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.netheimar.is/dv/
Fréttaþjónusta á Netinu: http://www.visir.is
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: augiysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Strandgata 31, sími: 460 6100, fax: 460 6171
Setning og umbrot: Útgáfufélagið DV ehf.
Plötugerö: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuöi 2200 kr. m. vsk. Lausasöluverð 200 kr. m. vsk., Helgarblað 300 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjaids.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Ríkið selji fikniefni
Þegar ríkið tekur sölu ólöglegra fíkniefna af svarta
markaðinum, mun neyzlan aukast. Reynslan úr áfenginu
sýnir, að lögleiðing eykur neyzlu. Ríkið þarf einnig að
lækka verðið til að losna við svarta markaðinn, og reynsl-
an úr áfenginu sýnir, að verðlækkun eykur neyzlu.
Reynslan úr áfenginu sýnir okkur líka, að fleiri verða
fiklar, þegar ólögleg flkniefni verða lögleg og þegar verð
þeirra lækkar. Þetta er raunar eini umtalsverði gallinn
við lögleiðingu fíkniefna. Þennan galla þarf að meta á
móti ótvíræðum kostum lögleiðingar fíkniefna.
Þegar ríkið flytur verzlun þessara fíkniefna í búðimar,
sem selja lögleg fíkniefni, það er að segja lyf og áfengi,
hrynur veldi skipulagðra glæpaflokka, sem stjóma inn-
flutningi, heildsölu og dreifingu ólöglegra fikniefna. Þeir
geta ekki lengur grafið undan samfélaginu.
Núna eru þessir glæpaflokkar ríki í ríkinu. Þeir inn-
leiða siðareglur, sem eru allt aðrar en áður hafa gilt í þjóð-
félaginu. Þeir gera samfélagið ofbeldishneigðara, mútu-
þægnara og þögulla. Þeir hafa handrukkara og láta fíkla
fremja lögbrot til að fjármagna neyzluna.
Mörg dæmi hafa birzt í fréttum hér á landi. Tollvörður
var laminn sundur og saman fyrir hnýsni. Foreldrar fíkils
sættu ógnunum og barsmíðum. Deilur glæpaflokka um
áhrifasvæði leiddu til skotbardaga. Smám saman breytist
ísland í harðan fíkniefnaheim að erlendri fyrirmynd.
Lífsstíll auðugra eiturlyfjabaróna er farinn að höfða til
óharðnaðra unglinga, sem sjá þar þægilega leið frá þrúg-
andi færiböndum iðnvæðingarinnar. Þannig eru fyrir-
myndir fíkniefnaheimsins farnar að keppa við æskilegar
fyrirmyndir hins hefðbundna þjóðfélags.
Lögreglan er gagnslaus i baráttunni gegn ófögnuðinum.
Hún hefur ekki reynzt geta rakið feril efna frá neytendum
til seljenda, að minnsta kosti ekki svo, að það leiði til
ákæru. Hér á landi finnast flkniefni nær eingöngu í inn-
flutningi i litlum mæli. Neyzlan vex og vex.
Fyrr eða síðar mun þjóðfélagið gera uppreisn gegn ólög-
legri fíkniefnasölu. Eina virka vopnið í uppreisninni felst
i að taka lifibrauðið af eiturlyfjabarónum með því að lög-
leiða fikniefnin og flytja sölu þeirra inn í áfengisverzlan-
ir eða lyfjabúðir, þar sem seld eru lögleg fíkniefni.
Hagnað ríkisins af yfirtöku markaðarins má nota til að
efla meðferðarúrræði fyrir þá, sem ánetjast fíkniefnum.
Svarti markaðurinn leggur ekki krónu af mörkum til
slíkra mála, en rikið getur hæglega látið viðbótartekjurn-
ar renna til meðferðar fíkniefnavandans.
Þeim fjölgar hér á landi, sem vilja láta lögleiða fikni-
efni. Málið er meira að segja komið í umræðu á landsfund-
um stjórnmálaflokka. Kennir þar áhrifa frá útlöndum, þar
sem slíkar kenningar njóta aukins stuðnings, meðal ann-
ars vegna röksemda tímaritsins Economist.
Fíkniefnabarónarnir munu berjast gegn þessum sjónar-
miðum, sem ógna auði þeirra og völdum. Þeir munu fjár-
magna andóf og róg í garð þeirra, sem mæla með lögleið-
ingu fíkniefna. Þeir munu kaupa stjórnmálamenn og fjöl-
miðlunga til fylgis við óbreyttan markað svartan.
Við þurfum að fylgjast vel með tilraunum ýmissa þjóða
til að feta sig yfir í lögleiðingu fíkniefna, einkum Hollend-
inga, sem stigu fyrstu skrefin, og Svisslendinga, sem hafa
farið í humátt á eftir. Með því að læra af öðrum, getum
við mildað hliðarverkanir af lögleiðingunni.
Við munum feta sömu slóð, þvi að samfélagið mun ekki
sætta sig við, að hér hafa myndazt skipulagðir undirheim-
ar, sem grafa undan innviðum þjóðfélagsins.
Jónas Kristjánsson
LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 2001
I>V
Genetísk fullkomnun
„Hvernig finnst þér að búa með
hinum fullkomna manni?“ spurði
ég konuna þegar ég kom heim úr
vinnunni sólskinsdag nokkurn
fyrr í vikunni. Konan hváði.
„Ertu að tala við mig?“ spurði
hún með látbragði sem varð ekki
misskilið. Henni þótti spumingin
út í hött. „Áttu kannski við,“ hélt
konan áfram, „dugnað þinn við
matargerð, þvott, uppvask eða
jafnvel barnauppeldið? Mér
finnst nú stundum," sagði frúin
og gerði stutt hlé á máli sínu, „að
ég hafi nánast staðið ein í þessu.
Þú hafir verið meira svona upp á
punt eða í besta falli eins og eitt
af bömunum."
„Punt, það er rétta orðið,“
sagði ég og greip það á lofti. „Ég
hef fyrir þvi vísindalega niður-
stöðu að ég punti verulega upp á
þetta heimilishald. í því sam-
bandi skiptir ákaflega litlu þótt
ég hafl seint lært á uppþvotta- og
kaffivélina og sé lítt að mér um
þvottakerfin á þessari ágætu
Siemensvél okkar í kjallaranum.
Krakkarnir eru svo vel af Guði
gerðir að sjálfgefið var að ég
kæmi lítið við sögu í uppeldi
þeirra. Það sem skiptir máli er
minn innri og ytri maður. í þeim
efnum verður varla betur gert,
það fékk ég að vita í dag.“
Mittis- og mjaðmamál
„Hættu þessu bulli, góði minn,“
sagði konan, „segðu mér heldur
hvernig gekk í skoðuninni í
morgun." Hún vissi jafn vel og ég
að mér hafði verið boðið að koma
í sameiginlega rannsókn íslenskr-
ar erfðagreiningar og Hjarta-
verndar. í eilífri leit þessara
ágætu fyrirtækja að genum, gott
ef ekki meingenum, hafði komið í
ljós að í ættum forfeðra minna
hafði borið á fólki með fullmikla
blóðfitu, kólesteról eins og það
heitir á útlensku. Nú vildu sér-
fræðingar fyrirtækjanna skoða
þúsundir íslendinga í þeirri von
að genasamsvörun kæmi fram I
þeirri leit. Ég var meðal útval-
inna og tók rannsóknarbeiðninni
ljúfmannlega.
„Þeir eru að minnsta kosti
hrifnir af mínu hjartablóði, elsk-
an mín,“ svaraði ég spumingu
konu minnar. „Hjúkrunarfræð-
ingurinn, sú eðla kona, tappaði
ekki færri en 9 glösum af mér. Þú
verður því að fara varlega að mér
svona blóölitlum. Niðurstöðu um
blóðgæðin fæ ég eftir tvær vikur
en hitt veit ég að allir aðrir þætt-
ir viðkomandi mínum skrokki
vöktu einlæga aðdáun hjúkrunar-
fræðingsins." Það hnussaði í kon-
unni en ég lét það ekki á mig fá.
„Hún mældi hæð mína,“ sagði ég,
„og varð að tylla sér á tá til þess
að ná réttu máli. Þá var ég veginn
og reyndist í fullkominni kjör-
þyngd. Þegar hér var komið sögu
í mælingunum," sagði ég, „gat
hjúkrunarfræðingurinn vart
dulið aðdáun sína og ekki dró úr
henni þegar sá hvítklæddi öðling-
ur brá á mig mittis- og mjaðma-
máli.“
„Bíddu nú aðeins hægur, minn
kæri,“ sagði konan. „Ég bý með
þér en ekki þessi ágæti hjúkrun-
arfræðingur. Ég veit að þú varst
fastandi hjá hjúkkunni en varla
hafa ástarhöldumar horfið af þér
„Nú vildu sérfrœðingar
jyrirtœkjanna skoða þús-
undir íslendinga í þeirri
von að genasamsvörun
kœmi fram í þeirri leit.
Ég var meðal útvalinna
og tók rannsóknarbeiðn-
inni ljúfmannlega.“
yfir nótt. Dróstu inn kviðinn þeg-
ar hún brá á þig magamálinu?"
„Maginn var sléttur eins og á
skornum líkamsræktarmanni,"
sagði ég. „Um hvern er hann að
tala, mamma?" spurði gjafvaxta
dóttir okkar sem skaust hjá á
hraðri útleið. „Sjálfan sig,“ sagði
móðirin og glotti. „Pabbi,“ sagði
stelpan, „gif mí a breik.“ Með það
hvarf hún út í góða haustveðrið
og skildi mig eftir í nokkurri
óvissu. Ég valdi samt þá leið að
leggja engan sérstakan skilning í
þetta innlegg dóttur minnar enda
er fólk á þessum aldri óútreikn-
anlegt.

Fitumassinn sautján
„Endanlega sönnun á full-
kominni líkamsbyggingu
minni fékk ég þó ekki fyrr en
í lok rannsóknarinnar," hélt
ég áfram og vUdi með því ná
glottinu af andliti konunnar.
Hún virtist hafa lagt ákveðn-
ari skilning í þessa ensku-
slettu dóttur okkar en ég.
„Hjúkrunarfræðingurinn tók
mig nefnUega i hreina og
klára fitumælingu og þar
briUeraði ég.“ Konan tók af
mér orðið í miðri setn-
ingu: „Nú, var þetta eins
og í líkamsræktarstöðv-
unum. Ekki er von að
þú þekkir það, hafandi
aldrei drepið niður fæti
í slíka stofnun." „Feg-
urð mín er genetísk,"
hélt ég áfram og lét ekki
slá mig út af laginu.
„Hjúkrunarfræðingur-
inn bað mig vinsamleg-
ast að fara úr sokkun-
um og stíga á fmiríis
apparat með krómi
slegnum fótaíorum.
Hún spurði mig um
aldur enda er hann
víst partur af útreikn-
ingnum. Undrunar-
svipur hennar var
ósvikinn," sagði ég,
„hún hélt að ég væri
minnst áratug yngri.“
Konunni minni svelgd-
ist á síðdegiskafíinu.

Með lyfin í lúkunum
Björn
Ekki er langt síðan íslenskir lækn-
ar voru ígildi hálfguða hjá almenn-
ingi. Maður fór til læknis og lagði sál
sína og líkama í hendur hans. Fingur
fóru um eymsli. Spýta rann í munn
og kannski sprauta eða sárabindi.
Stundum var ávísað á pillur sem
reyndust galdralyf. Enginn mótmælti
lækninum. Þeir voru yfir gagnrýni
hafnir.
Þetta hefur breyst í seinni tíö sam-
fara aukinni upplýsingu. Nú er vitað
að læknar gera mistök eins og aðrir
og sumir læknar eru betri en aðrir.
Það er ekki endilega litið á það sem
neitt hugsjónastarf að leggja fyrir sig
læknisfræði. Starfið er skemmtileg
visindaáskorun og gefur ágætlega í
aðra hönd. Það eitt og út af fyrir sig
nægir til þess að mun fleiri leggja
stund á læknisfræði en fá að útskrif-
ast.
Samskiptin við heilsugæslustarfs-
menn eru hins vegar viðkvæmari en
ella þar sem heilsan verður ekki met-
in til fjár. Læknar eru með líf okkar
í hendi sér i bókstaflegri merkingu
og fyrir vikið skapast samband sem á
sér fáar hliðstæður.
Nýr tónn
DV hefur undanfarið greint frá
samskiptum lyfjafyrirtækja og ís-
lenskra lækna. Meintar mútur þeirra
fyrrnefndu hafa um skeið verið í um-
ræðunni víða um heim en nýr tónn
var sleginn í umræðunni hér á landi
daginn sem íslenskur læknir barði í
borðið eftir að hafa fengið rauðvíns-
flösku senda frá Pharmaco. í kjölfar-
ið hefur Lyfjaskoðun kallað eftir
skýringum og landlæknir er að skoða
hvort þörf er á hertari reglum um
samskipti lækna og lyfjafyrirtækja.
Lyfjafyrirtækin bera sig hins veg-
ar illa og segjast ekki hafa aðrar leið-
ir í kynningarstarfi en að ná til
lækna. Smávægileg verðmæti í þeirri
viðleitni séu alls ekki ósiðleg. Boðs-
ferðir til útlanda geti verið ódýrari
kostur fyrir lyfjafyrirtækið en að fá
erlenda fyrirlesara til landsins. Þau
vildu gjarnan fá heimildir til að aug-
lýsa lyf fyrir almenning en slíkt er
bannað hér líkt og með tóbak og
áfengi. Árekstrar milli lækna og
lyfjafyrirtækja séu óhjákvæmilegur
fylgifiskur þeirra hafta sem hér ríki.
Traustið í hættu
Sjaldan veldur einn þá tveir deila
og hafa báðir aðilar eitthvað til síns
máls. En allt snýst þetta að lokum
um rétt almennings á upplýsingum
sem varða heilsuna. Sjúklingur verð-
ur að geta treyst því að læknir ávísi
lyfi sem sé nægilega gott til að vinna
bug á meinsemdinni en hann verður
líka að geta treyst því að hann fái
ekki miklu dýrara lyf en nauðsyn
krefur.
Nýtt bólgueyðandi verkjalyf hefur
með sniUdarlegri markaðssetningu
náð að verða 6. vinsælasta lyfið á
landinu. Lyíjasérfræðingur hjá
Tryggingastofnun heldur því fram að
lyfið sé fjórum sinnum dýrara en
nánast jafngott lyf og eldra. Eina sér-
staða nýja lyfsins felist í minni hlið-
aráhrifum fyrir maga en fæstir fái
slíkar aukaverkanir. Niðurgreiðslur
á lyfjum eru stórmál fyrir rekstur
þjóðarskútunnar og því er þetta um-
hugsunarefni. Eru læknar - jafnvel
vegna ómeðvitaðs áróðurs - að ávisa
á miklu dýrari lyf en nauðsyn ber til?
Tvúverðugleiki lækna er i hættu
vegna þessa máls. Það er erfitt fyrir
blaðamann að skilja að læknar skuli