Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.2001, Blaðsíða 26

26
LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2001
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________py
■ Matthías Johannessen:
Bj Hann ncerist á nóóum
minningum. Skáldsaga
f. sem hverfist um paradls-
■SjjJP' ^ armissi 10 ára drengs sem
* "U * ■ veldur honum fullorðnum
hugarkvölum. Hálfgerð „innri ævi-
saga“ en sérstæð úrvinnslan lyftir
henni langt upp úr venjulegri endur-
minningabók; stíllinn ljóðrænn og
heiilandi. Vaka-Helgafell.
fW«ar Kerstin Ekman: Miskunn-
semi Guds. Skáldsaga sem
Pgerist í Jamtalandi í Sví-
þjóð frá 1916 og fram undir
síðari heimsstyrjöld, maka-
laust víðfeðm og kastar les-
anda inn í heim sem stundum virðist
fremur byggður hálftröllum en
mennskum mönnum. Sverrir Hóbnars-
son náði að ljúka þýðingunni áður en
hann lést í september sl. Mál og menn-
ing.
Amaldur Indriðason: Graf-
arþögn. Óvenjuleg glæpa-
saga sem kafar ofan í ára-
tugagömul leyndarmál líks
sem íinnst í Grafarholti.
Var hann myrtur? Og ef
svo er, hver myrti hann þá og hvers
vegna? Persónulýsingar lögreglumanna
og annarra persóna em skýrt og
skemmtilega dregnar. Vaka-Helgafell.
I Guðmundur Hálfdánarson:
íslenska þjóðríkið. Af-
rakstur fimmtán ára rann-
sókna um þjóðemishyggju
íslendinga. Hann skilgrein-
I ir þjóðarhugtakið, rekur
upphaf sjálfstæðisbaráttu íslendinga og
fylgir þeirri sögu áfram alla 20. öld.
Endar á samtímanum og hnattvæðing-
unni og spáir í framtíð þjóðrikisins.
Hið íslenzka bókmenntafélag og Reykja-
víkurAkademian.
Tomas Tranströmer: Sorg-
argondóll og fleiri Ijóó.
I Nýjasta Ijóðabók eins vin-
sælasta og merkasta skálds
| Norðurlanda í rómaðri þýð-
ingu Ingibjargar Haralds-
dóttur skálds sem hefur unnið sitt verk
af djörfúng og tryggð við upprunalegan
texta. Mál og menning.
Hann var kallaður „þettau
- brot úr ótrúlegri baráttusögu drengs sem móðirin misþyrmdi
Hér er segir Dave Pelzer, ungur
Bandaríkjamaður, sögu sína á ein-
staklega áhrifamikinn hátt. Þessi
sanna frásögn hans af barnæsku
sinni hefur fangaö athygli milljóna
manna um allan heim og haft mót-
andi áhrif á félagsþjónustu barna og
unglinga.
í bókinni er sagt frá hrottalegu of-
beldi og misþyrmingum sem hann
varð fyrir af hendi móður sinnar.
En með ótrúlegum andlegum styrk
og hugrekki tókst Dave að lifa af
andlegt og líkamlegt ofbeldið.
Dave Pelzer er einn af virtustu og
áhrifamestu mönnum á sviði al-
mannatengsla í Bandaríkjunum.
Hann heldur árlega fjölda fyrir-
lestra fyrir starfsfólk í félagsþjón-
ustu, á ráðstefnum og fyrir áhuga-
hópa. Tvívegis hafa forsetar Banda-
ríkjanna heiðrað hann fyrir frábært
starf. Dave Pelzer helgar nú líf sitt
því að hjálpa öðrum að hjálpa sér
sjálfir.
Bókin var tilnefnd til Pulitzer-
verðlaunanna og hefur verið þýdd á
fjölmörg tungumál.
Hér er birt brot úr bókinni með
leyfi JPV ÚTGÁFU.
Góðu árin
Fjölskylda mín var eins konar
„Brady Bunch“ sjöunda áratugarins á
árunum áður en misþyrmingarnar á
mér hófust. Við bræðurnir þrír vor-
um svo lánsamir að eiga fyrirmynd-
arforeldra. Öllum kenjum okkar var
tekið með ástúð og umhyggju.
Við bjuggum í litlu tveggja svefn-
herbergja húsi í þeim bæjarhluta
Daly sem var talinn „gott“ hverfi. Ég
man hvað gaman var að horfa á heið-
ríkum degi út um stofugluggann sem
vissi út að flóanum og virða fyrir sér
skærgulu turnana á Golden Gate-
brúnni og San Francisco sem breiddi
úr sér úti við sjóndeildarhring.
Faðir minn, Stephen Joseph, var
slökkviliðsmaður að atvinnu og starf-
aði í miðborg San Francisco. Hann
var tæplega 1,80 m á hæð og 86 kg að
þyngd. Hann var herðabreiður og
með þrekna handleggi sem hvert
vöðvatröll hefði verið fullsæmt af.
Loðnar, svartar augabrýnnar og
dökkt hárið samsvöruðu sér vel. Mér
fannst frábært þegar hann deplaði til
mín augunum og kallaði mig „Tígur“.
Móðir mín, Catherine Roerva, var
meðalmanneskja að vexti og útliti. Ég
gat aldrei munað litinn á hári hennar
og augum en hún elskaði börnin sín
af öllu hjarta. Ríkust í fari hennar
var röggsemin. Henni datt svo margt
í hug og hún tók ævinlega frumkvæö-
ið í öllu sem fjölskyldunni viðkom.
Einu sinni, þegar ég var fjögurra eða
fimm ára gamall, sagðist mamma
vera veik og ég man að mér fannst
hún allt öðruvísi en venjulega. Þenn-
an dag var pabbi á vakt á slökkvistöð-
inni. Þegar mamma var búin að bera
fram matinn rauk hún frá borðinu og
fór að mála stigann sem lá niður í bíl-
skúrinn. Hún hóstaði oft á meðan
hún hamaðist við að pensla þrep eftir
þrep með rauðri málningu. Málning-
in var ekki orðin alveg þurr þegar
mamma byrjaði að festa gúmmímott-
ur á stigaþrepin. Motturnar og
mamma voru útataðar í rauðri máln-
ingu. Þegar mamma var búin að
þessu fór hún inn og fleygði sér upp í
sófa. Ég man að ég spurði hana af
hverju hún hefði sett motturnar á áð-
ur en málningin þornaði. Þá brosti
hún og sagði: „Mig langaði bara til að
koma pabba þínum á óvart.“
Mamma var haldin algeru hrein-
lætisæði. Þegar hún var búin að gefa
okkur bræðrunum, Ronald, Stan og
mér, morgunverð þurrkaði hún af,
sótthreinsaði, skúraði og ryksugaði
alla hluti. Ekkert herbergi í húsinu
var látið óhreyft. Þegar við stækkuð-
um gekk hún ríkt eftir því að við
legðum fram okkar skerf með því að
ganga vel um herbergin okkar. Utan
dyra annaðist hún af kostgæfni lítinn
blómagarð sem nágrannarnir öfund-
uðu okkur af. Um mömmu mátti með
sanni segja að allt sem hún snerti á
var ljómandi gott. Henni líkaði aldrei
neitt hálfkák. Oft brýndi hún fyrir
okkur að vanda okkur eins og við
Hann var kallaöur „þetta“.
David Pelzer var venjulegt barn en
hann mátti þola ótrúlegar misþyrm-
ingar af hendi sinnar eigin móöur.
Myndin er af honum fullorðnum.
gætum við hvaðeina sem við tækjum
okkur fyrir hendur.
Mamma var að upplagi afbragðs
kokkur. Af öllu sem hún gerði fyrir
fjölskyldu sína held ég að henni hafi
þótt skemmtilegast að elda nýja og
óvenjulega rétti. Þetta kom skýrast í
ljós þá daga sem pabbi var heima. Þá
eyddi mamma oft lunganum úr degin-
um í að matbúa einn af sínum frá-
bæru réttum. Stundum þegar pabbi
var á vakt fór mamma með okkur í
spennandi skoðunarferðir um borg-
ina. Einu sinni heimsóttum við Kína-
hverfið í San Francisco. Hún fræddi
okkur um sögu og menningu kín-
versku þjóðarinnar meðan við ókum
um hverfið. Þegar við komum heim
setti hún plötu á fóninn og falleg aust-
urlensk tónlist fyllti húsið. Svo
skreytti hún borðstofuna með kin-
verskum ljóskerum. Um kvöldið
klæddist hún kímonó og bar á borð
mat sem okkur fannst mjög skrýtinn
en ofsalega góður. Á eftir gaf mamma
okkur málsháttakökur og las fyrir
okkur á miðana. Mér fannst köku-
textinn vera fyrirboði um framtíð
mína. Nokkrum árum seinna, þegar
ég var orðinn læs, fann ég einn af
gömlu málsháttunum mínum. Hann
hljóðaði svona: „Elskaðu og virtu
móður þína því að hún er aldinið sem
líf þitt sprettur af.“
Vondur strákur
Samskipti okkar mömmu tóku
hrikalegum breytingum þegar aginn
sem hún beitti þróaðist út í hömlu-
lausar refsingar. Stundum voru þær
svo voðalegar að ég hafði ekki þrek til
að skríða burt - þó ég ætti lífið að
leysa.
Þegar ég var smábarn var ég víst
talsvert háværari en gengur og gerist.
Ég var líka svo óheppinn að vera
staðinn einn að verki þótt við bræð-
urnir værum oft allir að fremja sama
„afbrotið". í fyrstu var ég sendur í
skammarkrókinn í herberginu okkar.
Þegar hér var komið sögu var ég orð-
inn hræddur við mömmu. Dauð-
hræddur. Ég bað hana aldrei um að
hleypa mér út. Ég sat bara og beið eft-
ir því að annar bræðra minna kæmi
inn til mín og lét hann spyrja hvort
David mætti núna fara út að leika
sér.
Um þetta leyti gerbreyttist hegðun
mömmu. Stundum þegar pabbi var í
vinnunni lá hún -allan daginn uppi í
sófa á morgunsloppnum og horfði á
sjónvarpið. Hún stóð ekki upp nema
til að fara á klósettið, sækja sér nýjan
drykk eða hita upp matarleifar. Þegar
hún kallaði á okkur hljómaði ýmist
rödd umhyggjusamrar móður eða
refsinornar. Áður en langt um leið
greip mig angistarhrollur í hvert sinn
sem ég heyrði rödd hennar. Ég flýði
meira að segja inn í herbergi ef hún
byrsti sig við annan af bræðrum mín-
um og vonaði að hún sneri sér sem
fyrst að sófanum, drykknum og sjón-
varpinu aftur. Þegar fram í sótti gat
ég ráðið það af klæðaburði hennar
hvers konar dagur væri í vændum.
Kynlrf
Limlesting á
kynfærum kvenna
Jóna Ingibjörg
Jónsdöttir
skrifar um kynlíf fyrir
DV og Spegilinn
asta við umskurð/limlestinu á
kynfærum kvenna er hvernig að-
gerðin sjálf er framkvæmd. Deyf-
ing er nær aldrei viðhöfð og
stúlkunni er haldið niðri á meðan
umskurðurinn/limlestingin er
gerð.
Áhaldið sem notað er til að
skera með er það sem er hendi
næst svo sem brotið gler, bitlaus
skæri eða rakvélablað eða dósar-
lok. Sambærileg limlesting (infi-
bulation) hjá körlum, EF hún
tíðkaðist, væri að sarga fremsta
hluta limsins af (kónginn) og for-
húðina án deyfingar, sauma sárið
síðan saman og skilja eftir smágat
fyrir þvag-og sáðlát! Karlmaður-
inn fengi náðarsamlegast að
halda eftir limbol og eistum. Þeg-
ar hann þyrfti að dreifa sæði
sínu, rifnar sárið upp í hvert sinn
sem hann reynir að hafa sáðlát.
Kræsilegt!
Ég ætla ekki aö hrella hug-
rakka lesendur mína með upp-
talningu á hvaða afleiðingar lim-
lesting á kynfærum kvenna getur
haft. Það þarf ekki mikið ímynd-
unarafl til að ímynda sér vand-
kvæðin sem limlesting af þessu
tagi getur haft í för með sér fyrir
konuna í sambandi við blæöing-
ar-og sýkingarhættu, munúð, lík-
amsímynd, samfarir og barns-
burð, svo fátt eitt sé talið upp.
Baráttan gegn umskurði á kon-
um er ekki ný af nálinni Það er
auðvelt að spyrja sakleysislega:
fyrst þetta er svona augljóslega
sársaukafullt, af hverju hættir
fólk ekki að gera þetta?
Ég get orðið alveg miður mín
þegar ég verð vitni að grófu of-
beldi; get varla horft á leiknar of-
beldismyndir í sjónvarpi að ég tali
nú ekki um heimildarþætti um
nauðgunarbúðir, útrýmingarbúð-
ir eða álíka efni. Að sama skapi
hríslast ætíð um mig hrollur þeg-
ar ég heyri minnst á umskurð
meöal kynsystra minna. Og hér
kemur viðvörun: viökvæmum sál-
um er bent á að áframhaldandi
lestur þessa pistils getur vakið
óhug og vanlíðan.
Umskuröur kvenna?
Mun færri vita hvað átt er við
með umskurði hjá konum en um-
skurði meðal karla. Þegar karl-
kyns ungbörn eru umskorin, sem
viðgengst meðal múslíma og gyð-
inga víða um heim, er forhúðin á
limnum skorin burt. Það sem
kemst næst því að kallast „um-
skurður" hjá konum er það þegar
forhúð snípsins er skorin burt.
Þessi aðgerð er nefnd „sunna“
umskurður.
En af öllum þeim tveimur millj-
ónum stúlkna og ungra kvenna,
um heim allan, sem á hverju ári
eru limlestar á kynfærum eða
fara í umskurð, fer einungis lítill
hluti í „sunna“ umskurð. Mun al-
- óhuggulegar sannar sögur
gengari er að það sem ekki er
hægt að kalla annað en limlestinu
snípurinn er skorin burt (clitor-
idectomy) og sömuleiðis minni og
stærri skapabarmarnir (að hluta
eða alveg). Versta eða grófasta
limlestingin á kynfærum kvenna
er „infibulation" en þá eru sníp-
urinn og barmarnir skomir af,
svæðið saumað saman og skiliö
eftir örlítið gat svo þvag og tíða-
blóð komist út. Eitt það hryllileg-