Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.2001, Blaðsíða 10

10
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðstoöarritstjórar: Jónas Haraldsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson
Fróttastjóri: Birgir Guömundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.netheimar.is/dv/
Fréttaþjónusta á Netinu: http://www.visir.is
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Strandgata 31, sími: 460 6100, fax: 460 6171
Setning og umbrot: Útgáfufélagiþ DV ehf.
Plötugerö: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuði 2200 kr. m. vsk. Lausasöluverð 200 kr. m. vsk., Helgarblaö 300 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Þeir hafa ekkert lœrt
Fulltrúar vesturlanda á stórfundi Heimsviðskiptastofn-
unarinnar í eyðimörkinni í Katar á Arabíuskaga hafa ekk-
ert lært af heimssögulegum atburðum haustsins. Þeir eru
ákveðnir í að halda til streitu kröfum um aukna skekkju
í heimsviðskiptum á kostnað fátækra þjóða heims.
í stað þess að samþykkja orðalaust kröfur þriðja heims-
ins um innflutnings- og tollfrelsi landbúnaðarafurða og
vefnaðarvöru, stinga vesturlönd enn við fótum og krefjast
að auki herts eignarréttar á hugbúnaði og lyfjum og auk-
ins svigrúms vestrænnar fjármálaþjónustu.
Viðskiptafrelsið í heiminum nær einkum til iðnaðar-
vara, sem vesturlönd framleiða, en ekki til landbúnaðar-
afurða og vefnaðarvöru, sem þriðji heimurinn framleiðir.
Hin nýlega Heimsviðskiptastofnun hefur haldið áfram
hinni eindregnu ójafnaðarstefnu forvera síns.
Vesturlönd hafa notað Heimsviðskiptastofnunina til að
halda þriðja heiminum niðri og þriðji heimurinn veit það.
Viðskiptafrelsi búvöru mundi eitt út af fyrir sig bæta kjör
fátækra þjóða um 600 milljarða dollara á ári hverju. Fyr-
ir þá upphæð eina má mennta allan þriðja heiminn.
Síðasti fundur Heimsviðskiptastofnunarinnar var í
Seattle fyrir tveimur árum og fór út um þúfur vegna ofsa-
fenginna mótmælaaðgerða. Ekki er aðstaða til slíkra mót-
mæla í eyðimörk oliufurstanna, en eigi að siður mun fara
út um þúfur fundurinn, sem nú stendur yfir.
Eins og venjulega er talað tungum tveimur í Katar. í
ræðupúltum fjalla fulltrúar vesturlanda fjálglega um gildi
markaðsafla og mikilvægi frelsis, en á baktjaldafundum
makka þeir gegn því, að þessi hugtök nái til einu afurð-
anna, sem þriðji heimurinn framleiðir ódýrt.
Vesturlönd styrkja landbúnað sinn um einn milljarð
dollara á dag, sexfalt hærri upphæð en samanlögð aðstoð
þeirra við þróunarríkin. Dálæti vesturlanda á eigin land-
búnaði hindrar samkomulag í Katar um aukið viðskipta-
frelsi i heiminum, alveg eins og í Seattle.
Afleiðingar vestræns hroka eru alvarlegar. Hann sáir
eitri i huga fólks, hatri á vesturlöndum. Stórkarlalegast
kemur það í ljós í heimi íslams, þar sem hatrið brýzt út í
hugarfari hryðjuverka, þar sem þúsundir manna bætast á
hverju ári við sjálfsmorðssveitir framtíðarinnar.
Mikilvægur þáttur í aðgerðum vesturlanda til að efla
öryggi borgaranna á viðsjárverðum timum hryðjuverka
er að skrúfa fyrir vestrænan hroka, sem framleiðir hatur
í þriðja heiminum, sem framleiðir hryðjuverk gegn vest-
rænum hagsmunum og vestrænum mannslífum.
Þess vegna hefði 11. september átt að vera alvarleg
áminning til vesturlanda um að gefa þriðja heiminum
frelsi á fundi Heimsviðskiptastofnunarinnar í Katar. Þetta
tækifæri hefur ekki verið notað. Þvert á móti hafa vestur-
lönd ákveðið að læra ekkert af reynslunni.
Höfuðrit hrokans i heiminum, Wall Street Journal,
hrósaði meira að segja happi yfir því, að mótmælendur
gætu ekki truflað fundinn í Katar, af því að þeim yrði þá
miskunnarlaust líkt við hryðjuverkamenn. Wall Street
Journal skilur alls ekki hvaða alvara er á ferðinni.
Ekki gengur upp sú veröld, þar sem ríkar þjóðir fela sig
að baki tollmúra og arðræna fátækar þjóðir, ekki frekar
en það þjóðfélag, þar sem rika fólkið felur sig í lokuðum
íbúðahverfum og arðrænir fátæklinga. í báðum tilvikum
verður bylting fyrr eða síðar, nema menn vakni.
í Katar munu vesturlönd og Heimsviðskiptastofnunin
neita að fallast á frjálsa verzlun afurða þriðja heimsins og
missa af einstæðu tækifæri til að læra af reynslunni.
•Jó nas Kristjánsson
________________________________________LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2001
JOV
Viðhald góðærisins
Forstjóri Sorpu kom fram i sjón-
varpsviðtali fyrr í vikunni og vitn-
aði um ótvíræð merki þess að góð-
ærið væri um garð gengið. Mæli-
kvarði hans er einfaldur. Það
berst minna sorp frá fólki nú en
þegar velmegunin var mest og
uppgangurinn virtist endalaus.
Innkaup almennings hafa dregist
saman. Öskukarlarnir hafa ekki
eins mikið að gera, öskubílarnir
þvælast um hálftómir og minna
berst af dótinu í flokkunarstöðvar
Sorpu.
Góðæri getur verið áþreifanlegt
og stuðið mikið þegar vel veiðist,
virkjanir rísa og verslunarmið-
stöðvum fjölgar. Fylgi kjarasamn-
ingar með búbót í kjölfarið fer
hringekjan á fulla ferð. Húsgögn-
um fjölgar í stofunum, skiðum og
skautum í geymslunum og sú
freisting læðist að hjá mörgum að
gott væri að fá sér nýjan kæliskáp
með klakavél þótt sá gamli sé enn
i fullu fjöri. Láti menn þetta eftir
sér þarf að henda til þess að koma
nýja dótinu fyrir nema fólk eigi
því betri geymslur. Hér er ótalið
helsta góðærismerkið, nýr bíll i
heimreiðinni eða bUskúrnum.
Huglægt hallæri
Góðæri eða hallæri eru hins
vegar að hluta til huglægt ástand.
Þar sem við höfum lifað hátt und-
anfarin ár hefur innra með okkur
blundað óttinn við timburmenn-
ina. Nú hefur okkur tekist, með
átaki nokkru, að tala okkur frá
góðærinu. Sektarkenndin vegna
velmegunarinnar hefur þjakað
okkur svo við sækjum beinlínis í
samdráttinn.
Verslunarmiðstöðin stóra er að
sönnu risin og nokkur bið eftir því
að önnur rísi og nýjasta virkjunin
á hálendinu að kalla fullgerð. Þá
hafa álfélögin tvö lokið stækkun-
um vera sinna í bili. Hitt stendur
óhaggað að vel veiðist, jafnvel svo
að menn telja sig hafa efni á að
henda hluta aflans aftur í sjóinn,
og við fáum gott verð fyrir þær af-
urðir sem koma að landi. Örlítil
bið er eftir virkjunum og álveri á
Austfjörðum en á móti kemur
áhugi forráðamanna álveranna
tveggja, við Straumsvík og í Hval-
firði, að stækka ver sín enn frekar
með tilheyrandi virkjunum,
þenslu og gleði. Það er því engin
ástæða til þess að fara á taugum.
Sjóið ætti að halda áfram.
Það var með þetta í huga, og
harmagrát Sorpuforstjórans, sem
ég ákvað að leggja mitt af mörkum
til hagkerfisins. Þótt ég sé ekki
framtakssamur í eðli mínu gat ég
ekki hlustað á þetta væl lengur. Ég
ákvað að viðhalda góðærinu, eða
styrkja ímynd þess að minnsta
kosti. Ef góðærið er mælt í Sorpu
þá skal svo vera. Ég ákvað því að
henda og það duglega, bæði úr
kjallarageymslunni og bílskúrn-
um. Það var raunar ekki vanþörf
á. Geymslan hefur lengi verið svo
full að varla er hægt að opna dyrn-
ar. Ástandið í bílskúrnum var
ekki betra. Langt er síðan hægt
var að stinga nefi á fjölskyldubíl
þangað inn, hvað þá heilum vagni.
Ég sagði konunni frá áætlunum
mínum og dreif hana með. Við
fengum lánaða kerru til stórræð-
anna og hengdum aftan í bílinn.
Sorpuforstjórinn mátti ekki gráta
lengur. Hann varð að taka gleði
sína á ný,
Fortíðarblik
Viö byrjuðum í geymslunni, ýtt-
um vel á hurðina svo við gætum
smeygt okkur inn. í bjartsýniskasti
rótuðum við úr hillum, kössum og
pokum. Allt skyldi út. Við hættum
ekki fyrr en dótið var allt á gangin-
um fyrir framan geymsluna. Þá
hófst flokkunin. „Hendum þessu,“
sagði ég og greip tvo stóra poka fulla
af fótum. „Bíddu aðeins," sagði kon-
an. „Ég ætla að fara í gegnum þetta
fyrst.“ Hún settist fyrir framan pok-
ana og byrjaði að róta. „Sérðu litla
kuldagallann," sagði hún og lyfti
hvítum galla smábarns með loðfóðr-
aðri hettu. „0, hann var svo sætur i
þessu,“ sagði hún og sá fyrir sér'
frumburð okkar á öðru ári. Gallinn
var lagður til hliðar, gott ef konan
strauk honum ekki blíðlega áður en
hún kafaði dýpra og kom upp með
rauðan kjól. „Manstu," sagði hún
með blik í augum. „Við keyptum
hann fyrir fyrstu jólin hennar.“ Eig-
Hún skoðaði meira. Tutt-
ugu og átta ára saga kom
smám saman upp úr pok-
unum. Konan varð óvirk
skjól
drapplitum
bryddingum og
gula skó með
rauðri rönd. Jú,
ég gat ekki neit-
að því. Þarna
var kominn
brúðarkjóll
hennar og brúð-
arskór. Fallegur
kjóll og skór að
sönnu en vitni
um uppreisnar-
anda þess tíma.
Okkur fannst út í
hött og smáborgara-
legt í meira lagi að
hún væri í hvítu.
„Hvar eru þá tweed-föt-
in góðu sem ég var i á
brúðkaupsdegi okkar?“
spurði ég. „Gildir ekki jöfn-
uður í þessari fatasöfnun?" „Uss,
ég er löngu búin að henda þeim,“
sagði konan og komst um stund
í tiltektinni enda horfin
langt aftur í tímann.
inkona mín fór höndum um
agnarsmáan kjól eldri dóttur
okkar, braut hann síðan sam-
an og lagði ofan á gallann. Hún
skoðaði meira. Tuttugu og átta
ára saga kom smám saman upp úr
pokunum. Konan varð óvirk í til-
tektinni enda horfln langt aft-
ur í tímann.
„Svona,“ sagði ég,
„enga tilfinninga-
semi. Við ætlum
okkur að taka til
í geymslunni.
Þá þarf eitt-
hvað að
víkja.
Áfram með
smjörið."
„Þekk-
irðu
þetta?“
sagði
frúin og
Fljúgandi ráðherra
DV hefur enn og aftur afhjúpað
stjórnmálamann sem ekki kunni
sér hóf þegar peningar ríkisins eru
annars vegar. Samgönguráðherr-
ann hélt að hann gæti notað ríkis-
flugvélina TF- FMS að vild sinni.
Með þessu móti hefur ráðherrann
afgreitt fjölmörg erindi víða um
land á einum degi. En vélin er
vinnutæki Flugmálastjórnar og ör-
yggisflugvél, en ekki keypt til að
snattast með Pétur og Pál, ráðherra
og vildarvini. Ég get ekki séð að
þessi erindi ráðherrans hafi verið
aökallandi - en vissulega er stæll á
því að koma fljúgandi á fund lands-
byggðarfólksins í stað þess að hoss-
ast eftir ófærum vegum.
Eins og vænta mátti hefur DV
komið að lokuðum dyrum þegar
spurt er um gesti ráðherrans og
samferðamenn. Leyndin og dulúðin
vekur spurningar en það verður
fátt um svör og verra en það. Gögn-
um hefur veriö eytt, og málið gerist
enn tortryggilegra. Skjölum ríkis-
ins ber að halda til haga og það er
þjóðskjalavarðar að ákvarða hvað
verður geymt og hvað ekki. Þjóð-
skalavörður segist hafa bent flug-
málastjóra á að Flugmálastjórn
væri óheimilt að eyðileggja far-
þegalistana. Flugmálastjóri kemur
af fjöllum og kannast ekki við
þetta. Þessir menn tala ekki sama
tungumál.
Sleikjuskapur
Ég las í sumar bók eftir fyrrum
framkvæmdastjóra í samgöngu-
ráðuneyti Bandaríkjanna, Mary
Schiavo. Hún fékk flugbakteríuna
sem barn, lærði flug og síðar sálar-
fræði og stjórnmálafræði. Mary
„Stundum hef ég á til-
finningunni að sam-
gönguráðuneytið gegni
ekki því eftirlitshlutverki
með flugmálastarfsem-
inni sem það œtti að
hafa. Vonandi er það
röng tilfinning. “
kom eins og stormsveipur inn í
rotna ameriska flugmálastjórn-
sýslu. „Eins og milljónir Amerík-
ana hélt ég að FAA (Flugmálastjórn
Bandaríkjanna) hefði það hlutverk
að fylgjast með flugmálastarfsem-
inni og tryggja öryggi flugsins,“
segir Schiavo. Hún komst að öðru
og tók flugmálastjómina á beinið
fyrir sinnuleysi, óeðlilegan sleikju-
skap við flugfélögin, flugvélafram-
leiðendur og aðra flugrekendur -
en varhugavert sinnuleysi við flug-
farþegana og öryggi þeirra. Flug'
vélar FAA voru meðal annars mis-
notaðar til að flytja vini og vanda-
menn.um allar trissur i skemmtit-
úra og menn í ábyrgðarstöðum not-
uðu vélarnar til að fullnægja flug;
flkn sinni. Kostnaður af þessu flugi
fór i himinhæðir. Mér var stundum