Dagblaðið Vísir - DV - 16.11.2001, Blaðsíða 8

8_______________________________________________________________________________________________ FÖSTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2001
Fréttir I>V
Færeyingar stjórna fiskveiðum með dagakerfi og banna net og snurvoð:
Við horfum með
hryllingi til íslands
- segir íslenskur formaður Meginfélags útróðramanna
DV-MYND RSKAREN
Ómyrkur í máli
Auöunn Konráösson stjórnar einum stærstu samtökum sjómanna og útgerö-
armanna í Færeyjum. Hann segir Færeyinga horfa meö hryllingi til íslands
þar sem brottkast sé afleiöing skömmtunarkerfisins.
„í Færeyjum erum viö laus við
brottkastið, aðalvanda íslenska kvóta-
kerfísins. Hér þurfa menn ekki að
henda neinum afla þar sem skömmt-
unarkerfi er ekki við lýði. Það er eng-
in ástæða til að fleygja fiski sem fæst
sem samsvarar 100 til 150 íslenskum
krónum fyrir kílóið á,“ segir íslend-
ingurinn Auðunn Konráðsson sem
stjórnar Meginfélagi útróðramanna,
einum stærstu hagsmunasamtökun-
um í færeyskum sjávarútvegi. Auð-
unn er formaður félagsins sem hefur
innan sinna vébanda allan færeyska
strandveiðiflotann að undanskildum
40 togurum, 14 smærri togbátum og 19
stórum línuveiðiskipum. Félag hans
er blandað hagsmunafélag útgerðar-
manna og sjómanna; eins konar sam-
bland af Landssambandi íslenskra út-
gerðarmanna og Landssambandi smá-
bátaeigenda.
Færeyska fiskveiðistjórnunarkerf-
ið, sem byggir að langmestu leyti á
því að skipum er úthlutað dögum en
ekki kvóta, hefur verið við lýði í fimm
ár eða síðan árið 1996. Ákveðið var í
upphafi að veiða 33 prósent úr hverj-
um stofni árlega og í samræmi við
það voru sóknardagar ákveðnir. Kerf-
ið reis á rústum færeysks sjávarút-
vegs sem á níunda áratugnum glímdi
viö fjöldagjaldþrot útgerða og fisk-
vinnslustöðva. í þeirri kreppu urðu
einnig bankar gjaldþrota.
„Menn tdla gjaman um
það hér að forðast að fá
íslenskt ástand í fiskveið-
unum. “
Kvóti í úthafinu
Auðunn segir aö aðeins úthafsveiði-
flotinn og þau skip sem veiða ein-
göngu eina tegund séu á kvóta. önnur
skip fái úthlutað dögum. Dagamir eru
framseljanlegir milli skipa að öðru
leyti en því að ekki má selja eða leigja
sóknardaga frá skipum undir 15 tonn-
um til stærri skipa. Þá má ekki selja
daga milli togara og línubáta. Leigu-
verð á hverjum degi er um 10 þúsund
íslenskar krónur.
„Nótaskipin og þau skip sem við
köllum íjarskipaflota em á kvóta. Þar
er um að ræða skip sem veiða utan
færeyskrar lögsögu en þau veiða ým-
ist úr sameiginlegum stofnum Færey-
inga og annarra eða í lögsögu annarra
ríkja. Eina dæmið um brottkast er af
togbátum sem mega veiða ákveðna
prósentu af afla sínum innan við 12
sjómílur. Hjá þeim heyrist af brott-
kasti enda um að ræða skömmtun
ákveðinna tegunda," segir Auðunn.
Hann segir um 40 togara, 19 línu-
skip og um 90 báta yfir 15 tonnum
veiða samkvæmt dagakerfi.
Þeir sem gera út skip eða báta til
veiða við Færeyjar þurfa annars veg-
ar fiskileyfi fyrir skip sitt en hins veg-
ar veiðileyfi sem bundið er skipstjór-
anum. Veiðileyfum er skipt í A, B og
D. Þeir sem fá A-leyfi mega ekki hafa
lifibrauð sitt af öðru en sjósókn.
Þannig er skilyrði fyrir leyfinu að
menn séu færeyskir ríkisborgarar og
hafi ekki meira en 500 þúsund íslensk-
ar krónur á ári af launaðri vinnu í
landi. B- og D-leyfin eru bundin við
mjög takmarkaða sókn en mönnum
sem hafa þau leyfi gefst kostur á að
vinna sig upp í Á-leyfi. Auðunn segir
að Færeyingar hafi ákveðið að taka
upp umrætt kerfi og láta ekki fiski-
fræðinga stjórna því hve mikið væri
veitt árlega.
Drullupollakenningar
„Við trúum ekki þessum drullu-
pollakenningum fiskifræðinga sem
ganga út á að hægt sé að geyma fisk-
inn i einhverjum polli en ná svo í
hann næsta ár eða þegar hentar. Þessi
kenning þeirra gengur ekki upp. Allir
sem stundað hafa veiðar vita að
stundum veiðist lítið en stundum
mikið án þess að skýring þess liggi á
borðinu. Þess vegna er einfaldast að
stjórna með því að úthluta dögum.
Skip afkasta einungis takmörkuðu á
hverjum degi. Línubáturinn kemst að-
eins yfir ákveöna lengd af línu og
þannig takmarkast sóknin af þeim
tima sem skipin mega sækja sjó. Með
kvótakerfinu eru menn að reyna að
halda öllu jöfnu og veiða jafn mikið á
hverjum degi - það er ekki hægt. Það
að ætla að veiða alltaf jafn mikið og
eiga alltaf jafn stóra stofna í sjó er
ekki hægt,“ segi Auðunn.
Þrír fyrlr elnn
Við Færeyjar er miðað við innri og
ytri mörk lögsögunnar. Þetta kallast
innri og ytri fiskidagaleið. Þessi mörk
liggja að mestu á 17 til 19 mílum frá
landi. Dagaíjöldi fiskiskipanna sem
veiða við eyjamar ræðst að miklu
leyti af því hve duglegir skipstjórarn-
ir eru við að sækja út fyrir umrædd
mörk. Dagafjöldi þeirra sem stunda
sjó við strendur Færeyja er mismun-
andi eftir útgerðarflokknum. Þá eru
ákvæði um aö þeir sem fara út fyrir
tiltekin mörk lög-
sögunnar fá þrjá
daga fyrir einn.
Þannig fá bátar
af stærðinni 15 til
40 rúmlestir aö
veiða 80 daga á
ári og bátar á
stæröarbilinu 40
til 110 tonn mega
róa í 97 daga á
ári. Þá er úthlutað sérstökum dögum
á Færeyjabanka, sunnan Færeyja.
Með því að fara út fyrir ákveðin mörk
lögsögunnar geta fiskiskip fjölgað
sóknardögum verulega. Þá hafa
veiðarfæri bátanna einnig áhrif á
það hve marga daga má sækja. Ef
umrædd skip velja handfæri þá
mega þau veiða tvo daga fyrir einn
og heildarsókn getur orðið 160 dag-
ar á ári. Þá eru veiðar í snurvoð og
net bannaðar við Færeyjar með
þeirri einu undantekningu að
-veiða má grálúðu og skötusel í net.
Slíkt er þó aðeins leyfilegt ef veið-
arnar eru á meira dýpi en 500 metr-
um. Auðunn segir að eftirlitskerfið
með veiðunum sé virkt og lokun-
um sé mikið beitt til að friða svæði
þar sem smáfiskur er til staðar.
Skylt aö selja á markað
„Hér eru stór svæði lokuð allt
árið. Þá er þessu skipt þannig að
stóru linubátarnir, yfir 110 rúm-
lestum, fá ekki að koma nær landi
en 6 sjómílur. Togararnir fá aðeins að
koma inn að 12 sjómílum en einnig er
stórum svæðum utan þeirra marka
lokað fyrir sókn þeirra," segir Auð-
unn.
í færeyskum lögum er ákvæði um
að vinnslunni er bannað að eiga skip.
Þá er útgerðum skylt að landa að
minnsta kosti þriðjungi afla síns á
fiskmarkað. Þetta er að sögn Auðuns
gert til að tryggja heilbrigða við-
skiptahætti. Til
að tryggja enn
frekar aö selt sé
um fiskmarkað
eru reglur um að
þeir sem kjósa að
selja beint til
vinnslu eða sigla
með fiskinn til
annarra landa
missa fiskidaga.
„Með dagakerfinu er hægt að
stjórna miklu til betri vegar en því má
þó ekki gleyma að við glímum við
þann vanda að ákveða hvernig skera
skal niður sókn. Einhverjir sérfræð-
ingar hafa sagt að sóknarþungi fiski-
skipaflotans aukist um 3-5 prósent á
ári. Mestu átökin í færeyskum sjávar-
útvegi snúast um það hvernig eigi
minnka sóknarþungann og í hvaða út-
gerðarflokkum eigi að skera niður,“
segir hann.
Átök um íslenskt kerfi
í Færeyjum var á sinum tíma tek-
ist harkalega á um það hvort taka
ætti upp íslenska kvótakerfið. Há-
værar raddir í færeyskum stjórn-
málum kröfðust þess að tekið yrði
upp kvótakerfi að íslenskri fyrir-
mynd. Niöurstaða átakanna varð sú
að tekið var upp núverandi kerfi
sem byggist á sóknarstýringu með
dögum og stjómun veiða með lok-
unum og banni ákveðinna veiðar-
færa. Smærri bátar fá meira svig-
„Við trúum ekki þessum
drullupollakenningum
fiskifræðinga sem ganga
út á að hœgt sé að geyma
fiskinn í einhverjum polli
en ná svo í hann nœsta ár
eða þegar hentar“
rúm nálægt landi og krókaveiðar
eru yerölaunaðar með fleiri dögum.
„Árangurinn af þessu stjórn-
kerfi er góður. í stað þess að fær-
eyskur sjávarútvegur lifi á háum
styrkjum frá Danmörku þá er út-
gerðin nær sjálfbær. Sú tíð var að
færeyskur sjávarútvegur þurfti 500
milljónir danskra króna á ári til
að komast af. Stórlega hefur dreg-
ið úr þeim styrkjum og kerfið er
orðið heilbrigðara. Flotinn ber sig
en ég veit ekki hvort það dugar til
að endurnýja hann,“ segir Auð-
unn.
Hann segir að Færeyingar séu al-
mennt ánægðir með fiskveiðistjórn-
unarkerfiö og enginn tali um að
breyta því. Margir Færeyingar
horfi yfir til íslands og fagni því að
hafa ekki fetað slóð frænda sinna.
„Peningarnir ráða orðið öllu á ís-
landi. Gríðarlegir kvótahagsmunir
útgerða liggja um allt bankakerfið
og stjórnmálamenn þora ekki að
hreyfa við kerfinu. Færeyingar
horfa með hryllii\gi til íslands og
brottkastsins og brasksins. Enginn
talar lengur um að taka upp það
kerfi. Menn tala gjarnan um það
hér að forðast að fá íslenskt ástand
í fiskveiöunum. Þar má ekki
gleyma því að Færeyingar þekkja
afskaplega vel til íslandsmiða eftir
að hafa stundað sjó þar í 150 ár,“
segir Auðunn.
Útlendingar hóp-
ast í Kópavog
Kópavogur virðist vera vinsælt
sveitarfélag bæði íyrir íslendinga og
erlenda rikisborgara. Athygli vekur að
á milii áranna 1999 og 2000 fjölgaði
Kópavogsbúum með erlent ríkisfang
um 37%, eða úr 457 í 630. Árið 1999
voru í Kópavogi fulltrúar 46 þjóðlanda
en fjölgaði í 56 árið 2000.
Danir voru flestir bæði árin, en
hlutfallslega fjölgaði Pólverjum mest.
Rétt er að taka fram að íbúar af erlend-
um uppruna voru mun fleiri, því ótald-
ir voru þeir sem hafa fengið islenskan
ríkisborgararétt.
Bæjarráð Kópavogs samþykkti ný-
lega stefnu í málefnum útlendinga og
ber hún yfirskriftina „Samfélag fyrir
alla“. Bæjaryfirvöld vilja aukna þátt-
töku útlendinga í bæjarfélaginu.
Búið er að gefa út kynningarbæk-
ling um Kópavog sem þýddur var á
ensku, pólsku, spænsku, rússnesku,
taflensku og albönsku. í bígerð er að
sinna enn frekar útgáfu á upplýsinga-
efni á ýmsum tungumálum. Þá er
stefnt á að stofnanir, frjáls félagasam-
tök, kirkjan, fyrirtæki og einstaklingar
standi saman að því að halda alþjóða-
viku i bænum á næsta ári. -DVÓ
Offita á Alþingi
Soffia Gisladóttir varaþingmaður
(S) gerði afleiðingar offitu að umræðu-
efni á Alþingi í vik-
unni og vísaði t.d.
til talna sem sýndu
að ofþyngd stúlkna
hefði frá árinu 1938
farið úr 3% í 19,7%
árið 1999 skv. sam-
anburðarrannsókn.
Böm væru greini-
lega að þyngjast og
e.t.v. fullorðnir
líka. Þingmaðurinn
spurði: „Hefur verið gerð úttekt á
vanda of feitra íslendinga, sem eiga
erfitt með að taka þátt í daglegu lífi og
eru margir í felum, og eru uppi áform
um að bregðast við alvarlegum vanda
þeirra með öflugu stuðningskerfi?"
Jón Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra sagði aö þarna væri vakin at-
hygli á mjög mikflvægum þætti sem
væri dulinn i okkar samfélagi. Huga
yrði betur að málinu. -BÞ
Afar léleg
síldveiði
Síldveiðin á vertíðinni er afar lé-
leg sem sést best á því að nú hafa
aöeins veiðst 25.767 tonn af útgefn-
um heildarkvóta sem nemur 142.708
tonnum. Eftir er því að veiða 116.941
tonn af kvótanum.
Fjórir staðir á Austur- og Suð-
austurlandi hafa fengið til sín lang-
mest af síldinni en það eru Horna-
fjörður 7.252 tonn, Neskaupstaður
5.451 tonn, Djúpivogur 4.212 tonn og
Vopnafjörður 2.578 tonn. -gk
Lyf og heilsa, Akureyri;
Lyfin án greiðslu
Lyf og heilsa býður viðskiptavin-
um sínum á Akureyri að koma í
þrjár lyfjaverslanir sínar í bænum
og fá þar 100% afslátt á öllum lyfj-
um samkvæmt lyfseðli sem Trygg-
ingastofnun rikisins tekur þátt í að
greiða. Tilboð þetta stendur til
næstu mánaðamóta.
Jóhanna Baldvinsdóttir, lyfja-
fræðingur hjá Lyf og heilsu á Ak-
ureyri, segir að tilboð eins og þetta
sé ekki með öllu óþekkt hér á landi
og hafi t.d. verið boðið upp á eitt-
hvað líkt þegar nýjar lyfjaverslan-
ir hafa verið opnaðar. Hún segist
reikna með að margir muni not-
færa sér þessa þjónustu næstu vik-
urnar. -gk
DV-MYND RÓBERT REYNISSON
Snurvoð vlð ísland
Færeyingar banna veiöar í snurvoö. Hér
er áhöfnin á íslenskum snurvoöarbáti aö
störfum.
Soffía
Gísladóttir.