Dagblaðið Vísir - DV - 11.05.2002, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 11. MAÍ 2002
11
Skoðun
Árgangurinn fallegi man
eftir þeim tímamótum og
ætlar að koma saman
vegna þeirra. Við vorum
heppin að skólinn var ung-
ur svo við sáum ekki eldri
stúdentaárganga við út-
skriftina. Hefði einhver
kynnt til sögunnar 30 ára
afmælisstúdent er hœtt við
að okkur hefði brugðið og á
þeim tíma vart gert okkur
grein fyrir að slík fyrir-
brigði væru til.
jti
mati. Þeir eru hreinlega í
fullu fjöri þótt vera kunni að
sumir séu aðeins þreknari
um sig miðja en var og hár
hafi gránað á nokkrum eða
hárum jafrivel fækkað örlít-
ið á enn öðrum. Það kemur
ekki að sök enda af nógu að
taka miðað við myndimar
sem prýða útskriftarbókina.
Þar gat að líta hárprúðasta
fólk síðari áratuga og eng-
inn teljandi munur miili
kynja. Piltamir sem komu
tiltölulega snyrtilegir til
skóla, uppreisnarárið fræga
1968, yfirgáfu hann með hár
niður á axlir. Þeir skáru
vart hár sitt menntaskólaár-
in og gengu, ásamt öðrum,
svo nærri hárskerastéttinni
að við lá að hún hlyti örlög
geirfuglsins.
Ekki á glámbekk
Útskriftarbókin er sem
sagt til á mínu heimili, ekki
beinlínis bönnuð bömum en
trauðla á glámbekk. Það er
með öllu óþarfi að krakkam-
ir góni þar á fóður sinn með
hár niður á herðar. Þeir
hdfa gengið í gegnum ýmsa
hártísku en enga eins svaka-
lega. Almennt er ungt fólk
nú til mikilla muna snyrti-
legra til höfuðsins en við
vorum, stúdentamir 1972.
Við gengum þó ekki svo
langt að hafna stúdentshúf-
unni. Raddir voru uppi um
að sleppa svo smáborgara-
legu tákni og mæta húfulaus
til útskriftarinnar og helst í
lopapeysu. Af því varð þó
ekki. Flestir mættu, síð-
hærðir að vísu, en í jakka-
fotum og jafnvel smóking
með hvítan koll. Fyrir
mömmu, var skýringin en
innra með okkur bærðist
Piltarnir sem komu
tiltölulega snyrtilegir til
skóla, uppreisnarárió
fræga 1968, yfirgáfu hann
með hár niður á axlir. Þeir
skáru vart hár sitt
menntaskólaárin og
gengu, ásamt öðrum, svo
nærri hárskerastéttinni að
við lá að hún hlyti örlög
geirfuglsins.
þrá eftir kollinum. Við vildum, þrátt
fyrir allt, skarta honum 17. júní eins
og hinir. Gott ef við vorum ekki með
nelliku líka í jakkaboðungi. Prinsipp-
in fjúka þegar á hólminn kemur. P.
Eyfeld fékk sitt eins og hann hefur
fengið allar götur síðan við húfugerð.
Ég á stúdentshúfuna enn. Hún er
snjáð og skæld eftir mikla notkun,
ekki sem tákn um skólavist heldur
sem strætóhúfa sona minna. Þeir
brunuðu með hana víða með pott-
hlemm í höndum í stað stýris. Þá
hafði ég að vísu fjarlægt hvíta kollinn
svo sá svarti sat einn eftir.
Stoltur uppreisnarmaður
Við vorum böm okkar tíma vorið
1972 eins og sjá má í útskriftarbók-
inni. Ég greip hana rykfallna á dögun-
um í tilefni þess að við ætlum að hitt-
ast á stórafmælinu, eins og við gerum
raunar á fimm ára fresti. Þótt tíska
þess tíma sé okkur nokkuð fjarri í dag
get ég ekki varist stolti yfir uppreisn
okkar. Við vorum glannalega flott
þegar á allt er litið og gott ef lærifeð-
urnir fylgdu ekki í humátt á eftir,
karlamir vel hærðir og skeggjaðir og
konur frjálslegar í fasi. Það átti að
vísu ekki við Jón Böðvarsson, síðar
skólameistara, sem kenndi okkur bók-
menntir af þeirri snilld að Gunnar og
Njáll lifnuðu við í skólastofunni.
Hann var á undan sinni samtíð með
kíví-klippingu en skeggjaður og síð-
hærður Böðvar Guðmundsson, kenn-
ari og skáld, fylgdi tíðarandanum.
Vigdísi Finnbogadóttur voru allir
vegir færir eftir að hafa reynt að
kenna okkur frönsku enda varð
hún forseti íslands nokkrum árum
síðar.
Þverskurður þjóðfélagsins
Önnur bók um sama fólk er
ekki eins mikið feimnismál. Hún
var tekin saman þegar árgangurinn
frá 1972 hittist síðast, á 25 ára af-
mælinu. Þá voru allir orðnir held-
ur ráðsettari og myndimar birtingar-
hæfar miðað við nútímastaðal. Enn
var rifiað upp ljóðið um fegurð stúd-
entahópsins. Það hafði sem sagt ekki
dregið teljandi úr sjálfsálitinu. En
hvað hafði orðið um allan þann fríða
hóp? Sumir hittast reglulega, aðrir
ekki. Nokkrar konur hafa haldið sam-
an saumaklúbbi menntaskólaáranna
og aðrir hittast á golfvellinum. Flestir
fylgjast þó með skólasystkinum sínum
úr fjarlægð og segja með stolti þegar
þau bæta á sig blómum á lífsleið og
framabraut: „Við vorum saman í
menntó."
Um það má deila hvort lífemi okk-
ar á þessum árum var heilbrigt en það
breytir samt ekki því að fjórðungur
hópsins menntaði sig til heilbrigðis-
starfa. Læknarnir í hópnum eru
fimmtán, meinatæknarnir sex og sál-
fræðingamir fimm. Þá eru þrír iðju-
þjálfar, þrír lyfjafræðingar, tveir
sjúkraliðar sem og hjúkrunarfræðing-
ar. Tveir era prestar. Aðrir dreifast
víða um þjóðfélagið, blaða- og frétta-
menn, kerfisfræðingar, bókasafns-
fræðingar, lögfræðingar og viðskipta-
fræðingar. Verkfræðingamir eru
fimm og líffræðingar tveir, jafnmargir
arkitektum og bændum. Forstjóra höf-
um við átt og bankastjóra sem og
dramatúrg og einn heldur enn dauða-
haldi í gömlu hugsjónimar. Hann titl-
ar sig frelsingja.
Það sem máli skiptir
Titlatog þetta skiptir þó engu þegar
kemur að því eina sem skiptir raun-
verulega máli og það er frjósemi ár-
gangsins. Hennar varö snemma vart.
Bráðþroska skólasystur okkar kipptu
sér ekki upp við smámál og brugðu
sér heim í frímínútum og gáfu brjóst.
í 25 ára samantektarbókinni kom
fram að fyrir fimm árum átti árgang-
urinn samtals 311 böm og ólíklegt er
að þeim hafi fjölgað aö ráði síðan.
Barnabömin vom orðin þrettán.
Sennilegt er að þau séu orðin talsvert
fleiri og eigi enn eftir að fiölga vem-
lega. Margir af uppreisnarkynslóðinni
hafa því fengið nýtt hlutverk afa og
ömmu og jafngott að bamabörnin
komist ekki í útskriftarbókina sælu,
frá vorinu 1972. Vera kann að það hafi
verið áfall bami að sjá fóður sinn
hippalegan, hárprúðan og jafhvel með
skegghýjung en hvaö með afa? Hann
verður að halda virðingu sinni og
mannorði óskertu. Bókin er því bönn-
uð bamabömum.
I-
Brosað í myndavélarnar
Davíð Oddsson forsætisráðherra
blés til sóknar í Evrópumálum í vik-
unni með ógleymanlegum hætti.
Engum dylst að hann skemmtir sér
hið besta í þessari umræðu. Hann
nýtur sín. Hann brosir framan í
myndavélamar - og er raunar full-
glaðhlakkalegur aö sumra mati. En
það er eins og hann hafi hlakkað
lengi til að blása til sóknarinnar.
Vopnin sem hann hefur valið sér
eru sum hver óhefðbundin, nýstár-
leg og umdeild. Skoðanakönnun
sem hann birti á aðalfundi Samtaka
atvinnulifsins um viðhorf til ESB-
aðildar var óvenjuleg og vakti deil-
ur. Tölur sem hann birti um kostn-
aðinn af aðfid að ESB hafa ekki
heyrst áður og vöktu deilur. Sú
staðhæfing hans að gjaldið verði
greitt til þess eins að embættismenn
fái að mæta í kokkteilboð og vera
með á myndum hefur örugglega
hækkað blóðþrýstinginn í mörgum
Evrópusinnanum. Að ekki sé
minnst á þá yfirlýsingu hans að
hann yrði að greinast galinn til að
hugsanlegt væri að hann samþykkti
aðild!
Leiðandi en ekki villandi
Þótt deila megi um hversu mál-
efnalegar sumar yfirlýsingar forsæt-
isráðherra hafa verið er hitt jafn-
ljóst að margt í gagnrýni á málflutn-
ing hans hefur veriö sama marki
brennt.
Það er til dæmis alveg fráleitt að
láta að því liggja að kannanir á borð
við þá sem forsætisráðherra lét gera
eigi ekki rétt á sér; aö könnunin
„segi ekki neitt“. Hún er fyllilega
réttmætt innlegg i umræðuna. Hún
sýnir til dæmis fram á það með al-
gjörlega ótvíræðum hætti að margir
þeirra sem hafa í fyrri skoðana-
könnunum sagst hlynntir aðild að
ESB gerðu sér ekki grein fyrir ýms-
um staðreyndum málsins. Þeir
gerðu sér ekki grein fyrir því að
innan Evrópusambandsins eru
áhrif stórþjóða að aukast á kostnað
hinna smærri, að ákvöröun um
heildarafla á íslandsmiðum verður
hjá stofnunum ESB eftir inngöngu
og að íslendingar þurfa að greiða
með sér marga milljarða króna inn-
an sambandsins.
Ef allir sem áður sögðust hlynnt-
ir aðild að ESB gerðu sér grein fyr-
Sjálfsagt mætti fá allt aðra niður-
stöðu með því að leggja upp með já-
kvæðar forsendur. Jafnsjálfsagt er
að láta á það reyna.
Spumingarnar í könnun forsætis-
ráðuneytisins voru hins vegar ekki
villandi. Það er mikilvægur munur
á því að spyrja leiðandi og villandi
spurninga. Vart getur verið ágrein-
ingur um hvort er verra.
„Samleið“ og „þátttaka“
Sókn forsætisráðherra hlýtur að
kalla á gagnsókn af hálfu Evrópu-
sinna. Staðreyndin er nefnilega sú,
að „sönnunarbyrðin" i umræðunni
um Evrópusambandið hvílir á þeim
sem eru hlynntir aðild að því. Lífs-
kjör á íslandi eru betri en í næstum
öllum löndum Evrópusambandsins
og þess vegna blasir síður en svo
við hvers vegna íslendingar ættu að
hugsa sér til hreyfings.
í skýrslu utanríkisráðuneytisins,
útgefinni í apríl 2000, segir: „ísland
er vel stætt ríki miðað við flest aðild-
arriki Evrópusambandsins og þjóðar-
framleiðsla á mann er mjög mikil. Af
þessari ástæðu einni er ljóst að fram-
lag íslands, sem aðildarríkis að ESB,
yrði mun hærra en sú fiárhæð sem
kæmi aftur inn i íslenskt efnahagslíf
úr sjóðum sambandsins."
Hve margir œtli viti það
til dæmis að íslensk fisk-
vinnslufyrirtœki þyrftu
eftir aðild að ESB að
greiða háa tolla af hrá-
efni sem þau flytja núna
inn tollfrjálst frá löndum
utan ESB? Þessir tollar
gætu skipt hundruðum
milljóna króna segir í
skýrslu utanríkis-
ráðherra.
Evrópusinnar segja sumir hverjir
að ekki eigi að vega málið og meta
út frá þessum fiárhagslegu forsend-
um. Það sé spuming um hvort við
teljum okkur „eiga heima í Evr-
ópu“, hvort við viljum „taka virkan
þátt í Evrópusamstarfmu", hvort
við „eigum samleið með öðrum Evr-
ópuþjóðum" o.s.frv.
Með málflutningi af þessu tagi
era Evrópusinnar hins vegar komn-
ir býsna nærri því að stilla sér upp
fyrir framan myndavélina frægu
sem forsætisráðherra gerði að um-
talsefni í vikunni.
Frambjóðandi til borgarstjórnar-
kosninga sagði í sjónvarpi í vikunni
eitthvað á þá leið, að lífsgæði væru
ekki spurning um peninga. Þótt
peningar séu vissulega ekki upphaf
og endir alls var þetta óvænt yfirlýs-
ing frá fyrrverandi formanni laun-
þegasamtaka. Eða hefði hann tekið
þessa röksemd gilda við samninga-
borðið á sínum tíma?
Nei, við mat á kostum og göllum
aðildar að Evrópusambandinu
hljóta efhahagslegir hagsmunir að
vega þungt. í þeim efnum er ýmis-
legt að finna í skýrslu utanríkisráö-
herra sem ekki hefur farið mjög
hátt á þeim tveimur árum sem liðin
eru frá útgáfu hennar.
Toll-oyta
Ýmsum efnahagslegum ávinningi
af aðild að ESB hefur verið haldið
hátt á loft í fiölmiðlum. Nægir þar
að nefna líklega lækkun innlendra
vaxta sem talin er geta sparað ís-
lenskum heimilum 10 milljarða
króna á ári og hefur verið fréttaefni
oftar en einu sinni. (Þetta er að vísu
tilflutningur á fiármagni innan hag-
kerfisins og þess vegna ekki beinn
ávinningur fyrir þjóðarbúið í heild.)
Minna hefur farið fyrir umfiöllun
um ýmsa vankanta og ókosti. Hve
margir ætli viti það til dæmis, að ís-
lensk fiskvinnslufyrirtæki þyrftu
eftir aðild að ESB að greiða háa
tolla af hráefni sem þau flytja núna
inn tollfrjálst frá löndum utan ESB?
Þessir tollar gætu skipt hundruðum
milljóna króna segir í skýrslu utan-
ríkisráðherra. Og þeir rynnu ekki í
ríkissjóð, því Evrópusambandið
hirðir 75% allra tolltekna aðildar-
rikjanna til að fiármagna rekstur
sinn. Vissulega kæmi á móti að
hægt yrði að flytja afurðimar toll-
frjálst inn á markaöi ESB.
Hve margir ætli viti það, að við
aðild að ESB yrðu lagðir tollar á bif-
reiðar frá löndum utan ESB, sem nú
era fluttar inn tollfrjálst? Þessir toll-
ar myndu nema eitt þúsund milljón-
um króna á ári segir í skýrslu utan-
ríkisráðherra, ef miðað er við að
neytendur keyptu jafnmarga jap-
anska og ameríska bíla og nú. ís-
lendingar flytja inn meira af bilum
frá Japan og Bandaríkjunum en
þjóðir ESB og því kæmi þessi tollur
harðar niður á islenskum neytend-
um.
Hve margir ætli viti það að ís-
lensk álframleiðslufyrirtæki þyrftu
eftir aðild að greiða háa tolla af hrá-
efni sem þau flytja nú inn tollfrjálst
frá löndum utan ESB? Þessir tollar
myndu nema á þriðja hundrað millj-
óna króna á ári segir í skýrslunni,
en samtals yröu tolltekjur af iðnað-
arvörum 1,5 til 2,5 milfiarðar króna.
Sækja má um undanþágur frá
sumum þessara tolla. Hvað sem
ír
þess-
um
fylgi-
fiskum
aðildar
hefði niður
staðan auð-
vitað átt að
verða sú sama og
áður. Sú var ekki
raunin.
Allir gera sér grein
fyrir að könnun af þessu
tagi verður að taka með fyr-
irvara. Spumingarnar vora
leiðandi gagnvart þeim sem
spurðir voru - á því er enginn vafi.
undan-
þágum
líður er
hins vegar
öraggt að 75%
tollanna myndu
renna til Evrópu-
sambandsins.
Og það er óneitan-
lega svolítið broslegt ef
umræðan um hugsanlega
aðild að Evrópusambandinu
snýst í sífellt auknum mæli um
að falast eftir undanþágum frá regl-
um þess.