Dagblaðið Vísir - DV - 11.05.2002, Blaðsíða 16

16
Helgarblað
LAUGARDAGUR 11. MAÍ 2002
DV
hans hann og yngri systur
hans til Bretlands þar sem
þau ólust upp hjá vanda-
lausum við enga ástúð.
Bömin sáu ekki foreldra
sína fyrr en sex árum síðar
og þá hafði íjarvera foreldr-
anna markað þau svo mjög
að þau biðu þess aidrei
bætur og áttu alla ævi erfitt
með að treysta fólki. Um
þessa æskureynslu sina
skrifaði hann síðar áhrifa-
mikla smásögu.
Vanhugsað hjóna-
band
Þegar Kipling hitti
Carrie hafði hann verið
trúlofaður tvívegis en yfir-
gefið konumar og haldið til
fjarlægra landa. Hann
hreifst ekki af Carrie við
fyrstu kynni en var mjög
náinn bróður hennar,
Wolcott. Samband þeirra
Wolcotts var reyndar svo
ástúðlegt að seinni tima
bókmenntafræðingar hafa
margir talið það hafa verið
ástarsamband. Engar sann-
anir finnast þó fyrir því.
Þegar Wolcott lést skyndi-
lega sendi Kipling Carrie
skeyti og bað hana að gift-
ast sér. Þau giftust árið
1892. Rithöfundurinn
Henry James leiddi Carrie
upp að altarinu en sagðist
ekkert botna í þessu hjóna-
bandi sem gæti ekki átt
framtið fyrir sér. Skyndi-
legt hjónaband Kiplings
kom reyndar flestum vin-
um hans á óvart, en ein
skýring á því kann að vera
sú að Carrie og Wolcott
Vonda eiginkonan
Carrle Kipling á yngri árum þegar hún vlrtlst eiga framtíö fyrir sér. Hún giftist rlthöf-
undinum Rudyard Kipling og þau kvöldu hvort annaö áratugum saman.
Carrie Kipling, eiginkona Rudyards Kiplings, hefur fengiö
þann dóm aö hafa verið hiö mesta skass sem gerði
manni sínum lífiö leitt. Það er töluvert til í því en Carrie
á þó sínar málsbætur.
Caroline Balestier, kölluð Carrie, fæddist í Banda-
ríkjunum. Faðir hennar lést þegar hún var átta ára
gömul og það kom í hlut móðurinnar að sjá fyrir fjór-
um bömum sínum. Sem táningur var Carrie ákveðin
og þrjósk, mjög áhugasöm um listir og skáldskap og
óhemju stjómsöm. Hún var 26 ára þegar hún kom tii
Englands árið 1889 og gerðist ráðskona hjá bróður sín-
um, Wolcott, sem vann hjá bókaforlagi. Sama ár kom
Rudyard Kipling írá Indlandi til Englands. Hann var
24 ára og þegar orðinn heimsfrægur.
Kipling átti erfiða æsku. Hann fæddist á Indlandi
en þegar hann var sex ára gamall sendu foreldrar
vom mjög lík, bæði i skapgerð og útliti, sem kann að
hafa laðað Kipling að Carrie.
Carrie var bráðvel gefin og í nútímanum hefði hún
notið sín vel í alls kyns stjómunarstörfúm og hefði
sennilega getað orðið harðskeyttur lögfræðingur.
Henni var hins vegar ætlað að vera eiginkona og móð-
ir. I lok árs 1892, sama ár og þau giftust, fæddist hjón-
unum dóttirin, Jósefina. Kipling festi mikla ást á
henni en um leið fór hann að vanrækja konu sína.
Nokkmm ámm seinna fæddist önnur dóttir og síðan
sonur.
Fjölskylduharmleikur
Hjónin vom ólík. Kipling var áhyggjulaus og glað-
ur og lék sér við bömin meðan Carrie hélt röð og
reglu á heimilinu þeirra uppi í sveit og hvarf síðan tfi
London þar sem hann tók að eyða sífellt meiri tima
fjarri konu sinni. Carrie hljóp í spik með árunum og
varð lítið augnayndi. Þeir sem sáu hjónin saman
lýstu Carrie sem púkalegri konu og sögðu að Kipling
virtist tala við hana af skyldutilfinningu einni saman.
Hjónin fluttu til New York og þar veiktist elsta dótt-
ir þeirra, Jósefina, og lést sjö ára gömul. Kipling var
á þeim tíma fárveikur af lungnabólgu og barðist fyrir
lífi sinu. Enginn treysti sér til að segja honum lát dótt-
ur hans. Þegar útgáfústjórinn Frank Doubleday heim-
sótti Carrie bað hún hann að segja Kipling fréttina.
Doubleday settist á rúmstokkinn og sagði Kipling lát
eftirlætisdóttur hans í eins fáum orðum og hann gat.
Kipling hlustaði þögull á hann en sneri síðan andlit-
inu til veggjar.
Kipling og Carrie fóm aftur til Bretlands og reyndu
að taka upp fyrra líf. Lát dóttur þeirra hafði rænt þau
hamingju en þau brugðust ólíkt við. Kipling faldi
reiði sína og örvæntingu bak við gamanyrði en
Carrie faldi ekki líðan sína. Hún hló nær aldrei, vann
mikið, fékk reiðiköst og var stjómsöm. Hún var full
biturleika og fannst lífið hafa leikið sig illa.
Erfitt ævikvöld
Kipling var dáður höfundur á sínum tíma og bæk-
ur hans em enn lesnar, enda einkennast þær af hrif-
andi frásagnargleði. Meðal þeirra frægustu em
Jungle Book og Kim. Hann fékk nóbelsverðlaunin í
bókmenntum árið 1907, fyrstur Breta, og er yngsti rit-
höfundur sem verðlaunin hefur hlotið. „Hann var ein-
stakur og enginn kemur í stað hans,“ sagði aðdáandi
hans, Winston Churchill. Vegsemd og verðlaun virtist
ekki skipta Kipling máli, enda var lítið lát á ógæfu í
einkalífi.
Sonur Kiplings og Carrie barðist í fyrri heimsstyij-
öldinni og týndist. Hjónin skrifuðu ótal bréf til að
grennslast fýrir um örlög hans og heyrðu alls kyns
mismunandi sögur. Eitt var vist og það var að John
var látinn. Foreldrar hans jöfnuðu sig aldrei. Heilsa
þeirra beggja fór versnandi, þau urðu æ fjandsam-
legri í garð hvor annars, fúll af reiði og fyrirlitningu.
Nú áttu þau eitt bam á lífi, dótturina Elsie, en hvor-
ugt þeirra elskaði hana sérstaklega. Þau voru upptek-
in af hugsunum um bömin sem þau höfðu misst.
Carrie var miskunnarlausari gagnvart dóttur sinni
en Kipling og minnti hana sífellt á að hún skipti sára-
litlu máli í lífi þeirra.
Kipling sýndi konu sinni engan áhuga en hún hafði
svo sem ekki áhuga á að tala um neitt annað en vanda-
málin sem fylgdu hysknu þjónustufólki. Kipling vann
enn að skriftum en fór nú að brenna gömlum handrit-
um, bréfum og einkaskjölum. Útgáfustjóri hans, Dou-
bleday, kom að honum einn daginn þar sem hann var
i óða önn að kasta pappírum á eld. „Enginn skal gera
mig að fifli eftir að ég er dáinn,“ sagði Kipling.
Kipling var þjakaður af lifrarveiki og hafði ekki
lengur orku til að rífast við konu sína. Hún fór að
stjóma honum enn meir en áður og hann gaf eftir en
virtist vera fjarlægur í anda. Þegar vinir komu í
heimsókn sagði hann þeim sögur en nú átti hann til
að hætta í miðri sögu og segja: „Ljúktu við hana,
Carrie, segðu þeim hvernig hún endar," og Carrie
snussaði og tók við. Þegar Kipling fór í göngutúr á
kvöldin beið hún hans við hliðið til að ýta honum inn
í húsið. Hún leyfði honum ekki að skrifa vinum án
síns samþykkis. Stundum stalst Kipling út á pósthús
til að koma leynibréfúm til skila.
Kipling lést árið 1936. Carrie hafði byrjað að skrifa
dagbók sama dag og hún giftist og hætti að skrifa
hana daginn sem hún varð ekkja. Carrie Kipling lést
árið 1939 og sagt er að enginn hafi syrgt hana.
Giftingar hjal
- fslenskur sagnadans
Dóttir spurði móður sín,
þá hún var heima:
.Hvort vill enginn biðja mín,
til yndls greina,
láttu mlg ekki lengur sofa elna."
„ Vlltu eg fái þér messuprest
sem ungum stúlkum þénar best?"
.Ei vil eg eiga þann messuklerk
því biskups völdin eru svo sterk."
„ Viltu að eg fái þér ethn hagan mann
sem smíða allt og fella kann?"
.Ekkl vil eg eiga þann Inn haga mann
hann gjörlr slg jafnan koiugan."
. Viltu að eg fál þér kotungsson
þér er aldrel framar von?"
.Ekkl vil eg elga þann úr kotlnu fer,
hann kann öngva hegðun á sér.
Hofmannskvinnan vilda eg vera,
rauðan kyrfil skyldi eg bera."
.Hofmaðurinh slœr þig högg á kinn,
hann gjörlr það oft um margt eitt sinn."
„Hirði eg el þó hofmaðurlnn blakl smátt,
eg hefi svo marga yndisnátt.
Hlrðl eg ei þó hann slái mig fimm eður sex,
skapið minnkar en heiðurinn vex,
fil yndis greina,
láttu mig ekki lengur sofa eina.'
Mest gaman af
bókum um pólitík
Þorfinnur Ómarsson, framkvæmdastjóri Kvikmyndasjóðs,
segir frá eftirminnilegum bókum.
„Ég missti alveg af síðustu bókajól-
um því ég var með 75 kvikmynda-
handrit á náttborðinu. Engu að síður
náði ég að lesa þær allra merkustu,
svo sem Höfund íslands, sem verð-
skuldar alla þá athygli sem hún fékk
og meira til. Með bókinni er Hallgrím-
ur Helgason orðinn fullvaxta þjóð-
skáld. Hann hafði þegar lesið þjóð-
arsálina af einstöku innsæi og kímni
í Þetta er allt að koma og 101 Reykja-
vík, en ég hreifst mjög af báðum bók-
um þegar þær komu út á sínum tíma.
Ég sagði, og segi enn, að 101 Reykja-
vík á eftir að verða merkilegur minnis-
varði í bókmenntasögu íslands. Var vanmetin og
misskilin 1996.
Nýverið hefur svo margt verið sagt um Halldór
Laxness að það er erfitt að bæta nokkru við. Snill-
ingur.
Ég hef líklega mest gaman af bókum um pólitík
og þá sérstaklega pólitík sem snertir heimsmálin.
í dag les ég mun meira af slíku en af skáldsögum.
Stundum er eins og maður sakni kalda stríðsins,
þ.e. að því leyti hve það var mikil uppspretta fyr-
ir samsæriskenningar. Minningar Li Zhisu,
einkalæknis Maós foringja, eru til
dæmis einstök frásögn og heimild af
því brjálæði sem einkenndi upp-
gangs- og valdatíma Maós. Hér heima
á Valur Ingimundarson heiður skil-
inn fyrir að skoða þennan tíma frá
sjónarhóli íslendinga.
Ævisögur af frægu fólki síðustu
aldar eru margar einstakar heimildir
um þessa skrýtnu öld sem sú 20. var.
Þannig gleymdi ég mér alveg yfir því
þegar vitnað var í hinar ýmsu ævi-
sögur í útvarpsþættinum Sunnu-
dagslærið hér um árið. Woody Allen
hefur alltaf verið í miklu uppáhaldi og
eru margar bóka hans alveg frábærar, ekki síður
en kvikmyndimar. Af bókum um líf hans og skoð-
anir má nefna Woody Allen on Woody Allen.
Svo get ég vel „lesið“ allt aðrar bókmenntir i
rúminu, svo sem matreiðslubækur, en ég hef
mjög gaman af því að elda. Mér nægir yfirleitt að
lesa uppskriftir einu sinni til að muna þær í gróf-
um dráttum og þarf þá ekki að hafa uppskriftina
við höndina þegar þar að kemur. Og maður sefur
vel á eftir.“
Þorfinnur Omarsson.
Hin full-
komna æv-
intýrasaga
Skyttumar þrjár
eftir Alexandre
Dumas er ómót-
stæðileg saga um
skyttumar þrjár, At-
hos, Portos og Aram-
is, og hinn unga vin
þeirra D’Artagnan
sem þjóna konungi sínum, Lúðvíki
XIII og drottningu hans en þurfa að
sjá við fólsku og slægð Richelieu kard-
ínála sem bruggar drottningu laun-
ráð. Illskan birtist í líki hinnar gull-
fallegu Milady sem við hvert fótmál
skilur eftir sig blóði drifna slóð. Ástir,
átök, hraði, spenna og húmor í þess-
ari löngu en dásamlega rómantísku
ævintýrasögu.
■WE
Kvótið
M .
Sú mikla gleði sem menn
hafa afþví að tala um
sjálfa sig, œtti að vekja
þeim grun um að gleðin sé
ekki eins mikil hjá þeim
sem hlusta.
Rochefoucauld
Bókalistinn
Allar bækur
1. LEGGÐU RÆKT VIÐ SJÁLFAN ÞIG.
Anna Valdimarsdóttir
2. HANN VAR KALLAÐUR ÞETTA.
Dave Pelzer
3. KONAN I KÖFLÓTTA STÓLNUM.
Þórunn Stefánsdóttir
4. EYÐIMERKURBLÓMIÐ.
Waris Dirie
5. MOLDVARPAN SEM VILDI VITA
HVER SKEIT...
Þórarinn Eldjárn íslenskaði
6. UPPGJÖR VIÐ UMHEIMINN.
Valur Inqimundarson
7. SAGA HEIMSPEKINNAR.
Bryan Maqee
8. PABBI - BÓK FYRIR VERÐANDI
FEDUR. Inqólfur Gíslason
9. Litla hvíta létta skyið. Teletubbies
10. ÞINGVALLAVATN. Pétur M.
Jónasson oq Páll Hersteinsson
Skáldverk
1. DAUÐARÓSIR.
Arnaldur Indriðason
2. i TÚNINU HEIMA. Halldór Laxness
3. HRINGADRÓTTINSSAGA - 1.
bindi. J.R.R. Tolkien
4. HRINGADRÓTTINSSAGA - 2.
bindi. J.R.R. Toikien
5. DlS. Birna Anna, Oddný oq Silja
6. MÝRIN. Arnaldur Indriðason
7. TÚLKUR TREGANS. Jhumpa Lahiri
8. TAUMHALD Á SKEPPNUM.
Maqnus Mills
9. STÚLKAN SEM ELSKAÐI TOM
GORDON. Stephen Kinq
10. VERÖLD SEM VAR.
Stefan Zweiq
Metsölulisti Eymundsson 2.5-7.5
Kiljur
1. ON THE STREET WHERE YOU
LIVE. Mary Higgins Clark
2. THE VILLA. Nora Roberts
3. DUST TO DUST. Tami Hoaq
4. KENTUCKY RICH. Fern Michaels
5. A PAINTED HOUSE. John Grisham
Listinn er frá New York Times