Dagblaðið Vísir - DV - 26.07.2002, Blaðsíða 16

16
FÖSTUDAGUR 26. JÚLl 2002
FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 2002
17
Björn
Bjarnason
oddviti
sjálfstæöismanna
í borgarstjórn
Reykjavikur
Kjallari
DV
Skoðun
Útgáfufélag: Otgáfufélagið DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aðalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aðstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíð 24,105 Rvfk, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deiidir: 550 5999
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Rjúfa þaif vítahringinn
Öfgaöfl í ísrael og Palestínu viröast sammála um það
eitt að koma í veg fyrir frið með öllum hugsanlegum ráð-
um. Leiðir út úr vítahringnum eru ekki sjáanlegar. Hatr-
ið ræður rikjum. Alþjóðasamfélagið fordæmir með réttu
loftárásir ísraelsmanna í Gaza sem leiddu til dauða 16
palestínskra borgara, þar af tíu bama, auk þess sem á
annað hundrað manns særðist. Þar voru ísraelsmenn á
eftir forsprakka hins vopnaða arms Hamas-samtakanna,
Salah Shahada, og drápu hann en um leið hina óbreyttu
borgara.
Salah Shahada bar ábyrgð á sjálfsmorðsárásum í ísrael
og þar með dauða fjölda óbreyttra borgara. Skiljanlegt er
að stjórnvöld í ísrael vilji ná til sliks manns en skotárás á
íbúðabyggð, þar sem fyrir er fjöldi fólks, er algerlega ólíð-
andi. Með aðgerðum sínum sýna israelsk stjórnvöld að
þau eru litlu betri en öfgasinnaðir glæpamenn í röðum
Palestínumanna og virðast ekki sækjast eftir friði fremur
en þeir. Öfgamenn beggja þrífast á ófriðnum sem kemur
svo sárlega niður á óbreyttum borgurum beggja þjóðanna.
Stjórnvöld í ísrael vita að loftárásin banvæna verður til
þess að stigmagna átökin, hefndin harðnar. Sú hefnd mun
bitna á óbreyttum borgurum ísraels. Hið sama gildir um
þá stefnu rikisstjórnar Sharons að einangra Palestinu-
menn og eyðileggja þar allt stjómkerfi. Ungmenni i Palest-
ínu alast upp við ömurlegar aðstæður og hatur á nágrönn-
um sínum. Þau drekka vonleysið með móðurmjólkinni.
Engu er að tapa. Smánaður og örvæntingarfullur granni
er um leið ógnvekjandi granni. Aðgerðir ísraelsku harð-
línustjórnarinnar benda ekki til þess að hún vilji breyt-
ingu þar á.
Um leið og viðbjóðslegar sjálfsmorðsárásir öfgahópa
Palestínumanna i ísrael eru fordæmdar ber ekki síður að
fordæma framferði ísraelsstjórnar. Lausn á hinni lang-
vinnu deilu er ekki i sjónmáli en deiluaðilar þurfa að
heyra fordæmingu og hneykslun þjóða jafnt sem samtaka
og einstaklinga. Því er eðlilegt að islensk stjómvöld for-
dæmi árás ísraelshers á íbúðablokkina í Gaza. í þeirri for-
dæmingu kemur fram að íslensk stjómvöld hafi skilning
á nauðsyn þess að stöðva hryðjuverk framin af Palestínu-
mönnum en ekki sé réttlætanlegt að beita til þess aðferð-
um á borð við aftökur án dóms og laga. Slikar aðferðir,
segir í ályktun utanríkisráðuneytisins, em óafsakanlegar
og dráp á saklausu fólki á heimilum sínum er aldrei rétt-
lætanlegt.
Milligöngu er þörf í hatrammri deilu ísraelsmanna og
Palestínumanna. Þjóðimar ráða ekki fram úr þeim ógnar-
vanda sjálfar. Hvomg vikur frá skilyrðum fyrir friðarvið-
ræöum enda tæpast að sjá að vilji sé fyrir hendi. Til þeirr-
ar milligöngu er einkum horft til Bandarikjamanna,
Rússa, Evrópusambandsins og Sameinuðu þjóðanna en ár-
angur næst vart nema til komi þrýstingur almennings
heima fyrir og þrýstingur alþjóðasamfélagsins.
Vera kann að þessi ríki og alþjóðastofnanir verði að
þvinga fram lausn en Ásgeir Sverrisson, yfirmaður er-
lendra frétta Morgunblaðsins, vitnar í sendiherra Palest-
ínumanna i London í ágætri grein í blaði sínu í gær þar
sem sendiherrann segir að fordæmi fyrir slíku sé frá Súez-
deilunni árið 1956. Þá tókst Bandaríkjaforseta að fá ísra-
elsmenn til að kalla heim herlið sitt án þess að bjóða þeim
neitt i staðinn. Svo óliklega sem það hljómar hallast
palestínski sendiherrann að lausn sem yrði gagnkvæm að
því leyti að hún yrði nánast óaðgengileg fyrir báða aðila.
Markmiðið er að stofna sjálfstætt ríki Palestinumanna
en tryggja um leið öryggi ísraelsmanna, vel að merkja
innan þeirra landamæra sem eru alþjóðlega viðurkennd.
Jónas Haraldsson
Að lifa á umsetningunni
tölur berast frá Seðlabanka. Sé mið-
að við skuldir atvinnulifs og heim-
ila við innlendar lánastofnanir er
líklegt að árleg vaxtabyrði fyrir-
tækja myndi aukast um 7-12 millj-
arða árlega á framkvæmdatíman-
um og vextir heimilanna um 40-70
þús. kr. á hverja fjögurra manna
fjölskyldu á sama tíma.
Engan hef ég heyrt halda því
fram að hærri stýrivextir komi at-
vinnulífinu til góða. (Þá er frátalin
sú staðhæfmg Guömundar Ólafs-
sonar lektors í Morgunblaðsgrein
um daginn að hærri vextir skipti
atvinnulífið ekki máli. Þá færi nú
sjálfsagt minna fyrir sífelldri bar-
áttu samtaka atvirmurekenda fyrir
vaxtalækkunum). - Það kemur sem
sagt kostnaður á móti veltmmi og
þar skiptir kostnaður atvinnulífs-
ins mestu.
Dregur úr hagkvæmni
Áhrifm felast i svonefndum
ruðningsáhrifum: Fyrirtæki eða at-
vinnugreinar sem fyrir eru leggja
upp laupana en í staðinn kemur
nýr rekstur eða nýjar atvinnu-
greinar. Ruðningsáhrif eru alls
ekki slæm í sjálfu sér. Þau geta ver-
ið eðlilegur hluti af breytingu á at-
vinnuháttum. Til að þau séu rétt-
lætanleg þurfa hins vegar þær
breytingar sem valda þeim að auka
heildarhagkvæmni í atvinnuiífmu.
Annars er hætta á að arðbær rekst-
ur hverfi fyrir óarðbærum. Þetta er
vandinn við Reyðarálsverkefnið.
Virkjunin grundvallar tekjur sínar
á orkusölu til áliðnaðar og þvi er
áhætta hennar í raun sambærileg
„Gerð virkjunar og álvers á Austurlandi myndi vissulega stórauka veltuna í hag-
kerfinu. Vandinn er hins vegar sá, að mótvœgisaðgerðimar munu skaða jyrirtœki
sem byggja fjármögnun sína á innlendu lánsfé, auk þess að valda þenslu á vinnu-
markaði. Þar vegur sjávarútvegurinn þungt.“
viö áhættu í álrekstri - hætti álver-
ið starfsemi stöðvast orkusala frá
virkjuninni.
Arðsemin sem hún skilar er hins
vegar aðeins sambærileg við arð-
semi almenningsveitna, sem er
með því lægsta sem gerist. Gróft
tekið munar um það bil helmingi.
Kárahnjúkavirkjun yrði því aldrei
byggð af einkaaðilum, heldur
grundvaUast gerð hennar á fjár-
stuðningi ríkisins. Reyðarálsverk-
efnið í heild stendur því ekki undir
þeirri áhættu sem í því felst, sem
merkir að ruðningsáhrifin munu
draga úr heildarhagkvæmni at-
vinnulífsins.
Réttlætir ekki ein
Gerð virkjunar og álvers á Aust-
urlandi myndi vissulega stórauka
veltuna í hagkerfinu. Vandinn er
hins vegar sá, að mótvægisaðgerð-
imar munu skaða fyrirtæki sem
byggja fjármögnun sína á innlendu
lánsfé, auk þess að valda þenslu á
vinnumarkaði. Þar vegur sjávarút-
vegurinn þungt. Og er ekki bæt-
andi á nýjustu álögur ríkisvaldsins
á þessa undirstöðugrein lands-
byggöarinnar. Veltuaukningin ein
réttlætir ekki slíkt. Það lifir nefni-
lega enginn af umsetningunni.
„Greiðar götur hefur verið
kynnt sem stórverkefni R-
listans í upphafi nýs kjör-
tímabils. Ef ekki býr
meira að baki verkefninu
en helsti talsmaður þess
hefur lýst, snýst það um
lögfrœðileg álitamál, sem
síféllt eru til umrœðu og
falla ekki sérstaklega und-
ir sveitarstjómir. “
svonefnt hverfalýðræði í Reykjavík
lítið annað en orð á blaði, á meðan
verkefhi hverfisráða eru ekki skil-
greind í lögum.
Óvönduð stjórnsýsla
Greinar Dags B. Eggertssonar um
Greiðar götur staðfesta aðeins þá
skoðun, að þetta verkefni sé vanhugs-
að og skorti fótfestu í sveitarstjórnar-
lögum, eins og hann kynnir það. Létt-
vægust eru þó svörin, og raunar frek-
ar útúrsnúningar en rök, þegar Dag-
ur leitast við að afsaka þá óvönduðu
stjórnsýslu R-listans að sérsníða kjör-
gengisreglur að frambjóðanda sínum
til stjórnarformennsku í Innkaupa-
stofnun Reykjavíkurborgar í stað
þess að velja frambjóðanda í sam-
ræmi við reglumar. Bæði við val á
forstjóra stofnunarinnar og kjör
stjórnarformanns hefur R-listinn
beitt aðferðum, sem sætt hafa mál-
efnalegri gagnrýni vegna lélegrar
stjómsýslu.
Greiðar götur hefur verið kynnt
sem stórverkefni R-listans í upphafi
nýs kjörtímabils. Ef ekki býr meira ^
að baki verkefninu en helsti talsmað-
ur þess hefur lýst, snýst það um lög-
fræðileg álitamál, sem sífellt eru til
umræðu og falla ekki sérstaklega
undir sveitarstjórnir. Hitt veldur
vonbrigðum og undmn, að helsti tals-
maður R-listans um stjórnsýslurétt
sjái ekki neitt athugavert við að sér-
sniða almennar kjörgengisreglur að
pólitískum samheija.
„Maður getur lengi lifað
af umsetningunni“, var
haft eftir þekktum kaup-
sýslumanni í Reykjavík
um miðja síðustu öld.
Þessi fleygu orð koma upp í hug-
ann þegar fylgst er með málflutn-
ingi ötulustu hvatamanna virkjana
og stóriðjuframkvæmda: Sam-
kvæmt honum hlýtur öll aukning á
útflutningstekjum og landsfram-
leiðslu aö vera af hinu góða, sama
hverju kostað er til. Það að benda á
neikvæða fylgifiska athafhaseminn-
ar og draga arðsemi hennar í efa
eru helgispjöll í augum hinna trú-
uðu. Þessi hugsun leynir sér ekki í
grein Einars K. Guðfmnssonar í
DV nýlega og birtist í framhaldi af
umræöum okkar í Kastljósi í síð-
ustu viku.
Kostnaður skiptir líka máli
Ýmsir hafa lagt mat á líklegar
mótvægisaðgerðir vegna álfram-
kvæmda. íslandsbanki telur liklegt
að stýrivextir þurfi að vera 1,5-2,5
prósentustigum hærri á fram-
kvæmdatímanum en ella. Svipaðar
.. *■■■■■ ■"•“■—-—lilllllllil I IIIIIIIII
+
Þorsteinn
Siglaugsson
MBA,
rekstrarráðgiafi
vanhugsað verkefni
Sandkom
Lögfræðileg álitamál
Vegna þess heitis, sem R-listinn vel-
ur þessu verkefni sínu, eru vafalaust
margir, sem telja það snúast um um-
ferðar- og skipulagsmál. Því fer víðs
fjarri. Greiðar götur eru um lögfræði-
leg álitamál, sem snerta stjórnsýslu-
lögin, umboðsmann Alþingis, mann-
réttindaákvæði stjórnarskrárinnar og
barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna
að því er fram kemur í grein Dags B.
Eggertssonar hér í DV 17. júlí, þar
sem hann svarar spurningum mínum
um inntak verkefnisins.
Nýorðinn formaður stjórnkerfis-
nefndar Reykjavíkurborgar telur
brýnast að huga að eftirfarandi
tveimur viðfangsefnum: í fyrsta lagi
að bregðast við áliti fræðimanna, sem
telja, að athuga þurfi ótalmargt í
stjómsýslu sveitarfélaga, þótt ekki
falli það undir gildissvið stjórnsýslu-
laga. - í öðra lagi að fjalla um það
álitaefni, að mannréttindakafli stjórn-
arskrárinnar veitir ekki jafnvíðtæka
vernd og þeir mannréttindasáttmálar,
sem ísland hefur undirritað. Skal
einkum efla umræður um mannrétt-
indi á sviði Reykjavíkurborgar varð-
andi stöðu barna.
Hér skal ekki gert lítið úr þessum
tveimur atriðum. Á hinn bóginn þarf
að huga vel að því, hvernig á að
standa að úrlausn þessara álitamála á
þann veg, að ekki sé farið inn á lög-
boðinn starfsvettvang annarra stjórn-
valda en sveitarstjóma.
Brýn verkefni
Líklegt er, að Eilmennt telji Reyk-
víkingar önnur verkefni brýnni en
þessi, þegar tekið er á stjómkerfis-
málum borgarinnar, þar sem boð-
leiðir milli borgarbúa og kjörinna
fulltrúa hafa verið að lengjast með sí-
fellt umsvifameira embættiskerfi og
nýjum stjómsýslusviðum. Þá blasir
við, að í skipulagsmálum telja borg-
arbúar oft gengið fram, án þess að
nægilegt tillit sé tekið til sjónarmiða
þeirra.
Nýleg dæmi eru framkvæmdir í
Suöurhliðum og áform um nýtingu
Alaskalóðar í Breiðholti og Lands-
símalóðar í Grafarvogi. Loks veröur
Hœgan, hœgan
■
Áskoranir til borgarstjórans, Ingibjarg-
ar Sólrúnar Gísladóttur, um að hún
bjóði sig fram í næstu þingkosningum,
berast nú víða að sem kunnugt er. Og það
hlaut að koma að því að liðsmenn annarra
flokka sem standa að Reykjavíkurlistanum
spyrntu við fótum. Það gerir Stefán Pálsson, einn af rit-
stjórum Múrsins.is, í nýjasta pistli sínum þar sem segir:
„Ingibjörg Sólrún hefur skuldbundið sig til að vera borg-
arstjóri út þetta kjörtimabil og rík áhersla var lögð á það
í samningaviðræðum á milli flokkanna að borgarstjóri
væri óháður; tilheyrði engum flokkanna þriggja sem
mynda Reykjavíkurlistann. Þeir sem óska sér þess að
Ingibjörg taki við völdum hjá Samfylkingunni em því að
óska sér endaloka núverandi meirihlutasamstarfs í
Reykjavík." Vinstri-grænir hljóta raunar að vera hugsi
yfir því að fylgi þeirra í Reykjavík hefur hrnnið sam-
Samkvæmt lögum skulu
sveitarfélög vinna aö
sameiginlegum velferöar-
málum íbúa sinna eftir
því, sem fært þykir á
hverjum tíma. Sveitarfé-
lög geta jafnframt tekiö
að sér hvert það verkefni,
sem varðar íbúa þeirra,
enda sé þaö ekki falið
öðrum til úrlausnar að
lögum. Þá er sveitarfélög-
um að sjálfsögðu skylt að
annast þau verkefni, sem
þeim eru falin í lögum.
Nauðsynlegt er að minna á þessi
ákvæði sveitarstjómarlaganna, þeg-
ar rætt er enn á ný um verkefni á
vegum borgarstjórnar Reykjavíkur,
sem R-listinn hefur kynnt undir
heitinu Greiðar götur og kennt við
lýðræði. Við skilgreiningu á inntaki
verkefnisins er óhjákvæmilegt að
taka mið af sveitarstjómarlögunum.
Sé farið út fyrir ramma þeirra, er til
lítils unnið innan sveitarstjómar,
þótt markmið starfsins sé háleitt.
Til að skilja betur en ella hvað
felst í verkefninu Greiðar götur
beindi ég í DV-grein nokkrum fyrir-
spumum um það til Dags B. Egg-
ertssonar, talsmanns verkefnisins á
vettvangi borgarstjómar og nýkjör-
ins formanns stjómkerfisnefndar
Reykjavíkurborgar, eftir að hann
hóf að ræða um Greiðar götur hér í
DV og Morgunblaðinu.
kvæmt nýjustu skoðanakönnunum og Stefán útilokar
raunar ekki að sá orðrómur gangi eftir að Stemgrimur
J. Sigfússon taki upp tjaldhæla sína og bjóði sig fram í
höfuðborginni í næstu kosningum ...
Líkar systur
Útvarpshlustandi, sem náði ekki upphafs-
kynningu á viðtali við nýbakaðan sveitar-
stjóra á Raufarhöfn, dró þá ályktun, af rödd-
inni að dæma, að sú væri Edda Rós Karls-
dóttir, verðbréfadrottning í Búnaðarbank-
anum. Aö minnsta kosti var málrómurinn
hennar - og eins var sveitarstjórinn kynnt-
ur sem kona sem hefði verið í framvarða-
sveit fjármálalífsins. Það var síðan ekki fyrr en líða tók á
síðari hluta viötalsins sem skýrðist að konan var Guðný,
sem er einmitt systir Eddu þessarar, en báðar em þær
dætur Karls Steinars Guðnasonar, fyrrum þingmanns
og nú forstjóra Tryggingastofnunar.
Ummæli
Stóriðja styrkir
undirstöður
„Stóriðja og stóriðjuframkvæmdir
hafa gegnt mikilvægu hlutverki í að
jafna hagsveiflur á íslandi og ef af
framkvæmdum verður á Austur-
landi er margt sem bendir til þess
að tímasetningin sé ákjósanleg. ís-
lenskt atvinnulíf er nú að jafna sig
eftir mikla uppsveiflu undangengin
ár og virkjana- og álversfram-
kvæmdir á Austm-landi milda aölög-
unina fyrir efnahagslífið. Eftir sem
áður þarf þó að fara að öllu með gát
og bæði fyrirtæki og heimili þurfa
að sýna varfæmi. Má minna á að
Seðlabankinn hefur varað við því að
líklega þurfi að grípa til vaxtahækk-
ana eftir því sem virkjana- og ál-
versframkvæmdum vindur fram,
vegna örvandi áhrifa þeirra á efna-
hagslifiö. Til lengri tíma litið er þó
ljóst að uppbygging stóriðju á Aust-
urlandi mun treysta undirstöður at-
vinnulífs á Austfjöröum og landinu
öllu.“
Úr leiöara Víöskiptablaösins.
Heyra heiðursmenn
til undantekninga?
„Fjármálalífið hef-
ur gengið í gegnum
gríðarlegar breyting-
ar á fáum árum. Al-
þingi hefur ekki haft
undan að setja ný
lög og móta nýjar
reglur i samræmi
við breytta viðskiptahætti og aukið
frjálsræði. Enn eiga menn eftir að
finna taktinn við þessar nýju að-
stæður og móta hefðir og siðaregl-
ur. Jafnvel hefur örlað á því að ein-
staka aðalleikarar í fjármálaleikrit-
um sumarsins hafi gert sér far um
að finna smugur í lögum og sneiða
hjá skráðum og óskráðum leikregl-
um.
Slíkir menn koma óorði á við-
skiptalífið og það er furðulegt að
bankar skuli taka þátt í slikum
skemmdarverkum. Kannski er það
að sannast, sem haldið hefur verið
fram síðustu misserin, að aukin
harka einkenni hin margvíslegu
viðskipti og heiðursmenn heyri
orðið til undantekninga. Þannig
flölgi þeim sem treysti engan veg-
inn á munnlegt samkomulag. Allt
verði að negla niður á blað og ekki
megi skrifa undir nema eftir ítar-
lega yfirferð lögmanna. Að sama
skapi fjölgi málum sem fari i hart
og endi fyrir dómstólum. Menn
geri orðið ágreining um stórt og
smátt og séu tilbúnir aö fara dóm-
stólaleiðina, jafnvel þótt hún sé í
mörgum tilfellum eins og happ-
drætti.“
Kristján Þorvaldsson í Séö og heyrt.
Greiðar götur -