Dagblaðið Vísir - DV - 28.06.2003, Side 16

76 DVHELGARBLAÐ MÁNUDAGUR 2. JÚNÍ2003
DvHelgarblað
Umsjón: Páll Ásgeir Ásgeirsson og Snæfríður Ingadóttir
Netfang: polli@dv.is - snaeja@dv.is
Sími: 550 5808
Atvinnu-
hermaðurinn
Guðsteinn
Sævarsson hefur
verið í rúm 10 ár í
frönsku útlendinga-
hersveitinni. Hann
segirfrá reynslu
sinni í bardögum og
friðargæslu.
10 þúsund
eyrnapinnar
Rósa Sigrún
Jónsdóttir saumaði
saman 10 þúsund
eyrnapinna og bjó til
listaverk sem hún
sýnirfyrir hönd
íslands í Svíþjóð.
Fetað um
Fimmvörðuháls
Blaðamaður DV gekk
með Útivist yfir
Fimmvörðuháls á
Jónsmessu og tók
púlsinn á þreytunni,
söngnum og
gleðinni.
Bls. 26
Bls. 29
Bls. 19
Enginn erverri þótt
hann hnerri
Flnerrinn er, ásamt til dæmis geispan-
um, eitt af þeim líkamlegu fyrirbrigð-
um sem maðurinn hefur litla sem enga
stjórn á. Þegar þörfin gerir vart við sig
er lítið annað að gera en að láta undan
henni. Það er jú hægt að stoppa hvort
tveggja - halda aftur af sér - en yfirleitt
er afleiðing þess einhver ónotatilfinn-
ing, líkamleg eða andleg, eins og lík-
amanum hafi verið freklega neitað um
eitthvað sem honum var nauðsynlegt.
Það er enda ekki fjarri lagi, að minnsta
kosti þegar um er að ræða hnerra.
Eins og flestir vita hnerrar fólk þegar það
kitlar í nefið eða fmnur fyrir einhvers konar
ertingu eða pirringi þar um slóðir. Hnerrinn
er leið líkamans til að reyna að losna við ert-
inguna, eða það sem henni veldur, út úr nef-
inu. Áreitið getur verið af ýmsum toga, til
dæmis veirusýkingar í öndunarfærum, agnir
sem valda ofnæmisviðbrögðum, reykur,
mengun, ilmvötn, krydd og kalt loft. Ryk og
aðrar agnir úr feldi dýra og blómafrjókom
eru algeng ástæða hnerra þegar fólk er með
ofnæmi fyrir slíku. Það sem gerist við hnerra
er í stuttu máli þetta:
Sérstök stöð heilans fær skilaboð um ert-
ingu innan i nefinu. Heilinn sendir svo aftur
skilaboð til allra vöðvanna sem þurfa að
vinna saman svo hnerrinn geti orðið.
Vöðvar sem taka þátt i að búa til hnerrann
eru magavöðvamir, brjóstvöðvamir, þindin,
vöðvar sem stýra raddböndunum og vöðvarn-
ir í aftanverðum hálsinum auk vöðvanna sem
stjóma augnlokunum. Hinir síðastnefndu
skila kannski ekki miklu af ógnarkrafti
hnerrans en án þeirra gerðist einfaldlega ekki
neitt því það er staðreynd að maðurinn getur
ekki hnerrað með augun opin. Hnerrinn verð-
ur þvi ekki nema „augnlokavöðvarnir" dragi
fyrir í tæka tíð og augun lokist í þá örskots-
stund sem hnerrinn varir.
Hin sérstaka stöð heilans - sem kalla mætti
„hnerrastöðina - sér um að láta vöðvana
vinna saman i réttri röð þannig að það sem
ertingunni veldur þeytist út úr nefinu. Kraft-
urinn er ekki sparaður því hraði agna sem
frussast út úr vitum manns við hnerra hefur
mælst upp undir 160 kílómetrar á klukku-
stund.
Hnerrað við sólinni
Um það bil einn af hveijum fimm til einn af
hverjum fiórum, 20 til 25 prósent fólks, hnerr-
ar þegar það horfir í bjart ljós. Á ensku er
þetta kallað photic sneeze reflex. Eiginleikinn
er erfðafræðilegur. Enda þótt fólk hafi eigin-
leikann ekki i blóðinu hnerra margir þegar
þeir lenda skyndilega í björtu ljósi. Flestir
hafa væntanlega kynnst hinni mjög svo
óþægilegu tilfinningu sem fylgir því að hafa
búist við hnerra, jafnvel farið gegnum öll „for-
stig“ hans nema hvaö svo lætur hnerrinn á
sér standa á síðustu stundu. Eitt ráð til að
reyna að koma í veg fyrir þetta er að horfa
snöggt í bjartan ljósgjafa, þó ekki sólina ef við-
komandi vill halda óskertri sjón. Það gæti los-
að um stífluna.
Dæmigerðar aðstæður þar sem „ljósnæmur
hnerri" gæti átt sér stað er þegar gengið er út
úr kvikmyndahúsi út í sólarljós. Innan
tveggja til 15 sekúndna er líklegt að fólk sem
hefur þennan eiginleika hnerri einu sinni til
tvisvar. Fieiri hvítir menn en þeldökkir og
asískir eru næmir fyrir ljósi á þennan hátt en
það er jafnáberandi meðal kvenna og karla.
Sumir geta haft stjóm á viðbrögðunum, eink-
um vegna þess að þeir búast við hnerranum.
Rannsakað hefur verið hvort máli skipti hver
bylgjulengd ljóssins er en enginn munur
reyndist þama á milli. Hægt er að koma í veg
fyrir hnerra vegna ljósnæmi með því að nota
sólgleraugu. Þeir sem hafa þennan eiginleika
gera sér oft ekki grein fyrir honum og halda
að allir hnerri undan skæru Ijósi en hinir sem
gera það ekki koma yfirleitt af fiöllum þegar
þeir era spurðir um þetta og eiga erfitt með að
trúa á fyrirbærið.
Tvær kenningar era einkum uppi um hvað
veldur hnerra vegna ljóss. Önnur er sú að
hann verði vegna samspils sjóntauga og
kjama þrenndartaugarinnar svokölluðu í
miöheilanum. Þrenndar- eða þríburataugin er
heilataug sem liggur til andlitsins og greinist
í þrjár kvíslar. Önnur kvísl þrenndartaugar-
innar sér nefslímhúðinni fyrir skyntaugum.
Talið er að taugaboð sem fara upp sjóntaugina
af völdum hins skyndilega bjarta ljóss valdi
einhvers konar dóminó-viðbrögðum, þannig
að boð fara niður þrenndartaugina, sem aftur
virka sem erting i nefi og hnerri hlýst af.
Samkvæmt hinni kenningunni er talið að
þegar augun pirast í skyndilegri skærri birtu
herpist tárasekkimir saman þannig að tár
renni niður táragöngin inn í nefholið, valdi
ertingu þar og hnerra í kjölfarið.
fín@dv.is
Þýtt og endursagt af www.urbanlegends.com og
www.kidshealth.org.
Hnerra-perrar
Enska orðið fetish þýðir í stuttu máli að
eitthvað hafi kynörvandi áhrif á fólk. ís-
lenska orðið yfir þetta er blæti sem
verður að teljast misheppnuð orða-
smíð og verður hér því notast við
enska orðið. Eitthvert einkennilegasta
fetish sem um getur, jafnvel á Netinu,
þeim suðupotti mannlegrar fjöl-
breytni, er hnerra-fetishið.
Fræðast má nánar um hnerra-fetish á sér-
stakri heimasíðu, www.sneezefetish.org, sem
haldið er úti til kynningar á fetishinu og í fjöl-
mörgum ítarlegum netdagbókum sem
„hnerra-perrar" halda. Tekið skal fram að
með þessari nafngift er engan veginn gefið í
skyn að hér sé um eitthvað vafasamt að ræða.
Þvert á móti virðist þetta mjög meinlaust og
saklaust og síðurnar bera þess merki að
hnerra-perrarnir séu ofúrvenjulegt fólk sem
skammast sín ekkert fyrir hneigðina og hafi
af henni lúmskt gaman. Enda er ekkert að því
að vera nettur perri í sjálfu sér á meðan ekki
er um að ræða hneigð sem kemur á einhvern
hátt niður á öðrum.
Á síðunni www.sneezetetish.org er hnerra-
fetish skilgreint svo, í lauslegri þýðingu:
„Hnerra-perri [aftur, þetta er íslenskun
rímelskandi blaðamanns) er sá sem örvast
kynferðislega við hnerra (stundum annarra
manna hnerra, stundum eigin hnerra).
Örvunin getur hlotist af því að sjá hnerra,.
heyra hnerra eða einungis af tilhugsuninni
um hnerra. Allt frá kynhneigð til aðstæðna
hverju sinni skiptir máli og hver hnerra-perri
sér hlutina sínum augum."
Á þessari síðu má einnig finna tengla á íjöl-
margar síður þar sem hnerra-perrar segja ít-
arlega og hreinskilið frá fetishinu og greina
það niður í smæstu smáatriði. Hér er engan
veginn um einhvers konar klám að ræða
heldur einlæga en óneitanlega nokkuð sér-
stæða umræðu um þetta efni. Að sjálfsögðu
má svo finna á stöku stað .wav-skrár þar sem
heyra má hnerra af öllum stærðum og gerð-
um. Flestir virðast hnerraperrarnir eiga það
sameiginlegt að hafa uppgötvað þessa
hneigð snemma á ævinni og mörgum finnst
afar óþægilegt að hnerra fyrir framan aðra -
enda svo sem skiljanlegt ef tekið er með í
reikninginn hversu erótískt fyrirbæri hnerr-
inn er fyrir þá.
Á einni heimasíðunni, bondi.beastlet.com,
kemur fram að um 600 manns hafi skráð sig í
hin og þessi netsamfélög hnerra-perra hvar
sem er í heiminum. Þar er enn fremur reynt
að útskýra hvað sé svona kynþokkafullt við
hnerrann sem flestir aðrir upplifa sem mjög
hversdagslegt og jafnvel ógeðslegt fyrirbæri.
Það er mjög mismunandi meðal hnerra-
perra hvað heillar þá við hnerrann. Fyrir
suma er það hversu berskjaldað fólk sé með-
an það hnerrar. Að hnerra séu ósjálfráð við-
brögð sem fólk eigi erfitt með að hafa stjórn á
og það sé nokkuð sem gildi um alla, óháð
styrk, völdum eða þjóðfélagsstöðu. Sumum
flnnst líka gaman að sjá fólk sem alla jafna er
mjög rólegt og yfirvegað missa stjórnina
augnablik í ofsafengnum hnerra. Þetta er
skylt hvað öðru. Mörgum hnerra-perrum
finnst hins vegar umhyggjuhlið hnerrans
mest heillandi - fyrir þeim felur hann það í
sér að hugsa um einhvern sem á bágt, er með
kvef eða flensu. Enn aðrir hafa svo iíkt hnerr-
anum við fullnægingu og þá er tengingin nú
einföld. Það er enda lífseig flökkusaga að
hnerri sé „7 eða 10 prósent fúllnæging" en
fyrir utan það að hvort tveggja er ósjálfráð
viðbrögð líkamans og ekki hægt að stöðva
þau þegar vissu stigi er náð verður ekki sagt
að um sama fyrirbærið sé að ræða.
fin@dv.is
'mmmi