Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.2003, Qupperneq 20

20 DVHELGARBLAÐ LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST2003
Þunq viðurlög nauðsynleg
Samkeppnisstofnun hefur á síðustu árum látið
til skararskríða á mörgum sviðum viðskiptalífs-
ins. Matur, flugrekstur, skiparekstur og núsíðast
eldsneyti og tryggingar, allt hefur þetta verið í
kastljósinu og maðkar fundist í mysunni, oft
margir og stórir. Helgarblaðið ræðir við Georg
Ólafsson, forstjóra Samkeppnisstofnunar, um
olíu- og tryggingarannsóknirnar og helstu anga
þeirra hitamála, aukþess sem samkeppniseftir-
lit og gagnrýni á slíka starfsemi ber á góma.
- Hvenær er endanlegra niðurstaðna, loka-
skýrslna, Samkeppnisstofnunar í málum olíu-
og tryggingafélaganna að vænta?
„Við stefnum á að það verði fyrir lok þessa
árs. Ég get ekki séð, eins og staðan er í dag,
annað en að það ætti að nást. Eftir er að fá
andmæli olíufélaganna við frumskýrslunni og
skýringar þeirra ef einhverjar eru. Verið er að
vinna í þessu en umræða undanfarinna vikna
hefur ekki flýtt fyrir þeirri vinnu."
- Upplýsingar úr frumskýrslu Samkeppnis-
stofnunar um samráð olíufélaganna fóru að
birtast í fjölmiðlum fyrir þremur vikum og síð-
an hefur frumskýrslan um rannsókn á samráði
tryggingafélaganna einnig borist fjölmiðlum
og kaflar hennar verið birtir. Samkvæmt frétt-
um af efni skýrslnanna er það niðurstaða ykk-
ar að umfangsmikil og alvarleg brot hafi átt sér
stað um langan tíma að yfirlögðu ráði og fjöl-
mörg dæmi nefnd til rökstuðnings. Getur þú
rætt efnislega þá hluta skýrslunnar sem birst
hafa opinberlega og viðbrögð olíufélaganna
við umfjölluninni?
„Nei, við tökum afstöðu til andmæla olíufé-
laganna þegar þau berast okkur. Við höfum
enn ekki fengið viðbrögð ffá öllum félögunum.
En ég get sagt almennt um samráð að hér á
landi, sem og erlendis, eru þetta talin með al-
varlegusUivSamkeppnishömlum og hart tekið á
broturp af því tagi. Á síðustu árum hafa verið
afhjúpaðir margir samráðshópar, ekki síst eftir
að tekin var upp sakaruppgjöf fyrir þá sem til-
kynna um brotin. Þetta hefur verið gert í
Bandaríkjunum og Evrópu, þar á meðal hér,
en mislangt er þó gengið. í þessu máli bauð
Olíufélagið strax fram aðstoð f málinu og gæti
því fengið vægari viðurlög, hæst 50 prósenta
„afslátt" af hugsanlegri sekt ef öll skilyrði eru
uppfyUt."
„Að okkar mati heyrir það al-
farið undir lögreglu eða
ákæruvaldið að meta það
hvort ástæða sé til að hefja
opinbera rannsókn á þætti
einstaklinganna í [samkeppn-
islaga-] brotum."
- Sænskur dómstóll sektaði fimm þarlend ol-
íufélög í vor um tæplega 500 milljónir íslenskra
króna vegna ólöglegs verðsamráðs. Gefur sá
úrskurður að þínu mati einhverja vísbendingu
um möguleg viðurlög í máli íslensku olíufélag-
anna?
„Ég get ekkert sagt um það sérstaklega enda
úrskurðar samkeppnisráð í málinu. Mér sýnist
þó að sænska málið hafi verið mun smærra í
sniðum en meint brot olíufélaganna sem við
erum að rannsaka. Sænska málið varðaði sam-
ræmingu á verði og afslætti á tilteknu eldsneyti
haustið 1999. Við erum hins vegar að kanna
margvíslegt samstarf olíufélaganna á tímabil-
inu 1993-2001. Sænsk samkeppnisyfirvöld
töldu reyndar að sænsku olíufélögin ættu að
greiða 6,5 milljarða íslenskra króna en undir-
réttur taldi 500 milljónir hæfilega sekt. Sænsk
yfirvöld hafa áfrýjað þeim dómi og krafist hærri
sekta þannig að ekki er ljóst hver endanleg sekt
verður. Sektir hafa einnig verið lækkaðar hér á
landi, sbr. t.d. grænmetismálið. Þar lagði sam-
keppnisráð 105 m.kr. sektir á viðkomandi fyrir-
tæki, áfrýjunarnefnd lækkaði sektina niður í 47
m.kr. og héraðsdómur í 37 m.kr. Ég tel þessa
sekt héraðsdóms í engu samræmi við alvar-
leika brotanna. Mál þetta er fyrir Hæstarétti
núna og samkeppnisyfirvöld krefjast hækkunar
á sektum. Að mínu mati verða að liggja þung
viðurlög við samráði keppinauta þar sem þessi
brot valda almenningi miklu tjóni. Þetta er
nauðsynlegt til að hafa fyrirbyggjandi áhrif og
vera öðmm til viðvörunar."
Georg Ólafsson, forstjóri Samkeppnisstofnunar.
Lekinn tafði, skaðaði ekki
-Komið hefur fram að olíufélögin og Sam-
keppnisstofnun funduðu í vetur til að kanna
grundvöll þess að ljúka málinu með sátt, að ol-
íufélögin viðurkenndu einhver brot og greiddu
sektir og málið félli þar með niður. Þessar við-
ræður reyndust árangurslausar. Hvaða hug-
myndir voru settar frarn þar?
„Félögin óskuðu eftir þessum viðræðum og
við samþykktum það og komum að málinu
með opnum huga. Ég sat nú ekki þessa fundi
en tveir eða þrír vom haldnir án þess að sam-
an næðist. Þú verður að spyrja félögin sjálf um
hvað þau vom tilbúin að borga, en lögmaður
Skeljungs hefur upplýst að mikið hafi borið í
milli okkar tillagna og þeirra."
- Eins og alþjóð veit og áður sagði var fmm-
skýrslum ykkar í málum olíu- og tryggingafé-
laganna „lekið" til fjölmiðla í sumar og hafa
niðurstöður ykkar um brot félaganna síðan
verið birtar að meira eða minna leyti. Getur þú
ímyndað þér hvaðan skýrslurnar hafa getað
borist fjölmiðlum og treystirðu þér tU að úti-
loka að þær hafi komið frá einhverjum hjá
Samkeppnisstofnun?
„Ég veit ekkert hvaðan þær komu en get sagt
fýrir okkar hönd að við skoðuðum þetta mjög
vel hér innanhúss og teljum okkur hafa gengið
algerlega úr skugga um að þetta er ekki komið
héðan. Ég bendi hins vegar á að trygginga-
skýrslan hefur verið í umferð í eitt og hálft ár
og olíuskýrslan í hálft ár hjá starfsmönnum
þessara fyrirtækja og starfsmönnum lögfræði-
skrifstofa út um allan bæ. Auk þess hafa verið
mannaskipti hjá félögunum. Ég er ekki að
ásaka einn né neinn en ég veit að þetta kom
ekki héðan. Það er ekki í þágu vinnslu svona
mála að upplýsingar berist á þessu stigi máls-
ins til ijölmiðla, þótt þær komi vissulega fram
á endanum."
- Má skilja þetta svo að lekinn og umfjöllun-
in í kjölfarið hafi haft skaðleg áhrif á rannsókn-
ina?
„Ég myndi ekki segja að þetta hafi beinlínis
haft skaðleg áhrif á rannsóknina sem slíka en
þetta hefur allavega ekki flýtt fyrir henni. Eðli-
lega hefúr farið tími í að bregðast við spurn-
ingum fjölmiðla og sinna ýmsum málum sem
komið hafa upp eftir að efni skýrslnanna varð
opinbert. Við getum ekki kvartað yfir þessu,
það þýðir ekki. Úr því þetta fór svona þá verð-
um við bara að lifa með því og haga okkur í
samræmi við það.“
Ábyrgð stjórnenda - að tilkynna eða
tilkynna ekki
- Hvemig er háttað ábyrgð stjórnenda hjá
félögum sem gerast sek um brot á samkeppn-
islögum? Eru það aðeins æðstu stjómendur
sem bera ábyrgð eða getur hún hvílt á lægra
settum starfsmönnum, millistjórnendum,
líka? Þórólfur Árnason, borgarstjóri og fyrrver-
andi markaðsstjóri Olíufélagsins, hefur m.a.
sagt um sinn þátt í máli olíufélaganna, og for-
stjóri Olíufélagsins tekið undir þá skoðun, að
hann hafi sem millistjórnandi hjá fyrirtækinu
aðeins séð um að framfylgja stefnu og ákvörð-
unum sem æðri stjórnendur tóku og bám ein-
ir ábyrgð á.
„Stjórnendur fyrirtækja bera vitanlega
ábyrgð á aðgerðum þeirra. Erlendis er það vel
þekkt að æðstu stjórnendur fýrirtækja sæta
ábyrgð vegna samkeppnislagabrota. í fyrra var
t.d. metár hjá bandarískum samkeppnisyfir-
völdum varðandi fangelsisdóma yfir stjóm-