Dagblaðið - 07.08.1979, Blaðsíða 19

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 7. ÁGÚST 1979.
r .......
Mennter
máthir!
Undir lok hundadaga var landslýð
kunngerður hluti af kjarakröfum
Bandalags háskólamanna. Ekki er
hægt að segja að afkomendur nor-
rænna víkinga séu viðbrigðagjarnir,
og hrökkvi við þó þeir heyri höggvið.
Það gerðist þó, og það lá við að vík-
ingablóðið frysi í æðum, nú ætlaði
menntaðasti þrýstihópur landsins að
höggva og nú átti að höggva að
máttarstólpunum. Á sama tíma og
þessi menntaðasti þrýstihópur lands-
ins, mundaði axir stnar, ákalla lands-
fcðurnir alla vætti sér til styrktar og
biðja um traustari og betri stoðir,
Eftir að hafa lesið um þann hluta
kröfugerðar BHM manna sem nú
virðist þegar vera mótaður og
kynntur í Dagblaðinu nú fyrir stuttu
kemur upp sú spurning hverjum ætla
BHM menn að fylla launaumslög sín
á meðan þeir eru að frílista sig í
fæðingarorlofi gerandi ekki annað í
sex mánuði en að strauja híalín og
þvo ungbarnableyjur. Á það kannski
að vera Gvendur gamli á eyrinni sem
alla tíð borgaði skattinn sinn skilvís-
lega svo það mætti nota hluta af
til að mennta komandi kyn-
Kjallarinn
Eðvarö Árnason
slóð? Það var einhver sem sagði hon-
um þegar hann var á yngri árum að
besta fjárfesting þjóðarinnar væri
menntun, og því skyldu víkingaaf-
komendurnir menntast.
19
N
gmánai*^
IhásKóVa- jncfaroriO* _-----------------------
i mannd'__________
--^7Ungaro^{sniaöur barp. '«nns . . ."
i I i iii"' , ,Ei*n,sl s i vera fjarver- s,arfsn''nn .
^YfirvmnukauP V«B' 'sUb l°/o. ei*a 4 ® r annab 6 'tLs&ur grcift*
^múnaftariaunurr. > Hcr
vcroi • cinun'
, starfs-
\ r OR U»** 1
f'mánaUariaunum p«j- ^^una^Srrns- ^V,'^anna%fúrrnenn>f“\k.e6a !
ssrsý- JSSU
Það eru margar spurningar sem
vakna hjá þeim óupplýstu. Hafa
landsfeðurnir blekkingar í frammi,
þcgar þeir tala um minnkandi tekjur
af fiskveiðum? Eða landbúnaðar-
vandamál, sem kostar þjóðarbúið
þúsundir milljóna? Olíukreppu, sem
enginn sér fyrir í dag hversu marga
milljarða kostar? Eða erlenda
skuldasúpu þjóðarinnar?
Landsfeðurnir hljóta að hafa verið
með blekkingar. Það getur ekki verið
að þeir sem hafa hlotið háa menntun
og ættu vegna menntunar sinnar að
vera viðsýnni en þeir óupplýstu, geri
slíkar kröfur að öðrum kosti.
Ekkert verður til af engu. Ætla má
að BHM menn hafi lært þetta því nú
segja þeir: Fyrst er að búa til barnið
og fá sex mánaða frí og svo tvo mán-
uði út á meltingartruflanir barnsins,
þegar móðurmjólkin er ekki lengur
fyrir hendi. Einn mánuð vegna eyrna-
bólgu barnsins vegna kuldans i
barnavagninum. Þarna hefði gamli
reikningskennarinn sagt að væru
komnir níu mánuðir í frí fyrir BHM
manninn, en í kjarakröfugerð þeirra
segir: „Geti starfsmaður ekki sótt
vinnu vegna veikinda barna skulu um
þau forföll gilda söntu reglur og unt
veikindi starfsmanns”. — „Ríkis-
sjóðurgreiðiO,25% af laununt starl's-
manns í eftirmenntunarsjóð”. Ef-
laust þurfa BHM-menn á eftirmennt-
un að halda til að konia sér inn i
ábyrgðar- og vandasömu störf sín
aftur eftir kannske margra mánaða
fjarvistir. — Já, mennt er máttur.
Eövarð Árnason
lögregluvarðstjóri.
Kvikmyndatökumaður
inn Vilmos Zigmond
Um þessar mundir er sýnd í einu
kvikmyndahúsi Reykjavíkurborgar
ein umtalaðasta mynd sl. árs sem er
Hjartarbaninn. Hér á landi eins og
annars staðar hafa verið mjög skiptar
skoðanir um efni og ágæti myndar-
innar. En hvort sem menn eru sam-
ntála eða ekki þá hefur myndin
skapað nýjan umræðugrundvöll um
stríðsrekstur.
Ekki var ætlun undirritaðs að taka
efni myndarinnar til untræðu hcldur
rcyna að varpa Ijósi á þátt kvik-
myndatökumannsins i gerð Hjartar-
banans. Þegar rætt er um kvikmyndir
vill þáttur hans oft vera vanmetinn og
fellur hann því oft i skugga leikstjór-
ans. Kvikmyndatökumaður Hjartar-
banans er Vilmos Zigmond einn af
virtari kvikmyndatökumönnum
Bandaríkjanna í dag. Hann cr Ung-
verji að uppruna en tlúði ásamt
félaga sínum Laszlo Kovacs 1956
þegar Rússar kæfðu uppreisnina í
Ungverjalandi. Báðir stunduðu þeir
nám við Academy of Filnt and
Theatre Arts i Budapest. Nú 20árum
síðar eru þcir í fararbroddi nýju kvik-
myndakynslóðarinnar í Hollywood
ásanrt mönnum eins og Steven Spiel-
berg, Robert Altman, Michacl
Cimino og Bob Rafaelson, en þeir
hafa kvikmyndað sumar mynda
þeirra.
Úr „Hjartarbananum”
Löng leið
V
Þótt þeir séu nú komnir i þessa
stöðu var leiðin á toppinn bæði löng
og erfið. Meðan þeir voru að koma
undir sig fótunum t ókunnu Iandi
unnu þeir að kvikmyndun B mynda
en smátt og smátt barst út orðrómur
unr vönduð vinnubrögð þeirra félaga.
Nýlega birti tímaritið American Film
viðtal við þá Vilmos Zsigmond og
Laszlo Kovacs. Hér á eftir fer út-
dráttur úr viðtalinu við Vilmos og þó
sérlega þvi sem viðkemur þætti hans í
gerð Hjartarbanans.
SP: Yfirbragð myndar er oftast
árangur samvinnu leikstjóra og kvik-
myndatökumanns. Hvað myndir þú
segja um framlag þitt í mynd eins og
Hjartarbaninn?
VZ: Hjartarbaninn er gott dæmi um
„leikstjóramynd”. Enginn getur
tekið heiðurinn af Michael Cimino.
Þetta er hans mynd, hans útfærsla,
hans hugmyndir um hvernig myndin
ætti að vera. Hann skoðaði fyrri verk
mín scm kvikmyndatökumanns og
fannst ég geta túlkað það sem hann
hafði í huga. . . Myndrænt séð vorum
við á sömu bylgjulengd frá upphafi
til enda.
Tæknibrellur
SP: Hve miklum tíma varðir þú i
undirbúningsvinnu fyrir Hjartarban-
ann?
VZ: Við Michael ræddumst við í viku
um ytra yfirbragð myndarinnar. Ég
fór síðan til Thailands og eyddi þar
viku til að finna réttar sviðsmyndir
sem voru svo aldrei notaðar. Síðan
eyddi ég annarri viku i Pennsylvaníu
og Ohio sömu erinda. En það er mjög
erfitt svona í byrjun að ákveða útlit
myndar. Þetta er háð svo mörgum
þáttum. f okkar tilfelli voru ákveðnir
þættir sem við vildum ná fram. Við
vildum láta myndina gerast að hausti
til, vildum fá fram kuldalegt yfir-
bragð og láta myndina hafa gulbrúna
áferð.
SP: Hvenær var kvikmyndað í
Bandarikjunum?
VZ: Yfir sumartímann því miður.
Upphafleg áætlun okkar var að byrja
i febrúar sem hefði verið heppilcgra.
Við fengum hins vcgar ekki grænt Ijós
fyrr en í júní. En Micliael vildi samt
þetta haustlega yfirbragð. Hann lét
meira segja lita grasið gulbrúnt.
Tæknibrelludeildin úðaði kemiskum
efnum yfir grasið, svo eftir 3—4 vik-
ur var það orðið gulbrúnt á litinn.
Þegar kvikmynduð voru atriðin fyrir
utan kirkjuna voru öll lauf nærliggj-
andi trjáa týnd af. Við héldum að við
hefðum drepið trén en nokkrum
mánuðum síðar fengum við bréf frá
prestinum þar sem hann sagði að það
væri komið vor nú í október.
360 gráður
SP: Hvernig tókstu atriðið í sam-
komuhúsinu?
VZ: Michael sagði að við þyrftum að
geta kvikmyndað allan salinn svo við
kvikmynduðum 360 gráður. Ég full-
yrði að það var varla sá blettur á gólf-
inu sem myndavélin ekki sá nteðan á
kvikmyndun stóð. Við hófum kvik-
myndatökuna með einni vél en í
sumum atriðunum vorum við með
þrjár til að minnka álagið á leikurun-
um. í mörgum tilvikum þurftum við
að kvikmynda sum atriðin 27 sinn-
um áður en við vorum ánægðir.
Michael var á höttum eftir einhverju
óvenjulegu. Til dæmis féll Robert
DeNiro í einu dansatriðinu á gólfið.
Michael þurfti á þessu smáslysi að
halda, þetta var eins og í raunveru-
leikanum.
SP: Hverjir eru uppáhaldskvik-
myndatökumenn þínir?
Kvik
myndir
BaldurHjaltason
VZ: Það eru margir. Ég get ncfnt
nokkra svo sem Gordon Willis,
Haskell Wexler, Conrad Hall, Laszlo
Kovacs, Owen Roizman og Billy
Fraker. Ég er mjög hrifinn al' þeim
ensku. Geoffrey heitinn Unsworth —
liann var einn af uppáhaldskvik-
myndatökumönnum minum —
einnig Billy Williams. En ég vil ekki
nefna flciri nöfn því þá mun cg
sleppa svo mörgum.
Áhrifavaldar
SP: Eru það einhverjir sérstakir
kvikmyndagerðartnenn sem eru
áhrifavaldar í kvikmyndun þinni?
VZ: í hvert sinn sem þú scrð kvik-
mynd sem er kvikmynduð af öðrum
en sjálfum þér þá verður þú fyrir
áhrifum. The L.ast Tango in Paris
sem Vittorio Storaro kvikmyndaði
hafði áhrif á næstu mynd ntina sem
var Cinderclla Liberty. Raunar var
það þá sem ég byrjaði að blanda Ijós-
um vegna þess hve Storaro gerði það
fallcga i l.ast Tango. Ég hafði að vísu
gert það áður einstaka sinnum en eft-
ir að hafa séð myndina var ég sann-
færður að þetta væri rétta aðferðin. í
hvcrt sinn sem ég sé Gordon Willis
mynd verð ég fy " áhrifum. Við
höfum allir áhrif á e ' ,an.
SP: Eru aðrir IísUi.iví,., :m hafa
haft áhrif á þig?
VZ: Fyrir okkur myndatökumennina
eru góðir málarar þeir málarar sem
eru snillingar i meðferð birtu. Ég sá
nokkrar myndir eftir Georges de '.a
Tour og sagði „Guð minn góður,
hvar lærði hann lýsingu.” \
sautjándu öld var mikið um góð.t
beitingu Ijóss. — Og svo er það Rent-
brandt og Goya ásamt öðrunt málur-
um sem kunnu að notfæra sér bi t-
una til að tjá sig.
SP: Er einhver ákveðin ntynd sem þú
ert stoltur af — Hjartarbaninn?
VZ: Ég held það sé besta myndin
mín. Ég nefndi alltaf eina mynd sem
var í uppáhaldi hjá mér en það var
McCabc and Mrs. Millcr. Ég held að
kvikmyndunin eigi aldrci að vera
rikjandi þáttur í kvikmynd. Kvik-
myndunin í Hjartarbananum er ekki
áberandi í mínum augum. Hún kælir
ekki myndina. Hún fylgir sögunni.
Hún reynir ekki að segja hve góður
ég sé eða hve lýsingin sé góð. Hún cr
á sömu bylgjulengd. Lcikurinn, lcik-
stjórn, tónlist og myndataka eru öll á
sömu bylgjulengd. Það cr þetta sent
ég vil og ég held að kvikntyndun cigi
að snúast um þetta.