Dagblaðið - 07.08.1979, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 7. ÁGÚST 1979.
skuldbundu Bandaríkjamenn sig til
að setja ekki upp aðrar eldflaugar á
jörðu en þær sem aðeins hefðu 360
mílna langdrægni. Þar með hefðu
þeir ekki getað notað flaugar með
fimmtán hundruð mílna drægni fyrr
en 31. des. 1981 en þá á þetta ákvæði
að ganga úr gildi.
Vegna ágreinings ríkisstjórna
innan Atlantshafsbandalagsins dregst
uppsetning eldflauganna í það
minnsta þar til árið 1983 og tak-
mörkunarákvæði Salt 11 samkomu-
lagsins um kjarnorkuvigbúnaðartak-
markanir hafa ekki áhrif á uppsetn-
ingu þeirra.
Nokkrar vangaveltur eru unt
hvort nauðsynlegt verði eða heimilt
að setja upp eldflaugar í Vestur-
Evrópu ef Salt II samkomulagið
gegnir hlutverki sinu cins og bjartsýn-
ustu menn gera sér vonir um. Her-
fræðingar Atlantshafsbandalagsins
segja þó að uppsetning eldflauga sem
dragi skemur en fimmtán hundruð
mílur séekki fyrirhafnarinnar virði.
Staðan er þannig núna að lang-
drægustu eldflaugar sem staðsettar
eru í Vestur-Evrópu eru eldri gerð
Pershing eldflauga, með 400 niílna
drægni. Eru þær í Vestur-Þýzkalandi
og ógna þar með ekki hugsanlegum
skotmörkum i Sovétrikjunum.
Ekki mun ágreiningur um það
meðal herfræðinga Atlantshafs-
bandalagsins að eldflaugar Sovétríkj-
anna dragi til muna lengra en eld-
tlaugar Atlantshafsríkjanna í Vestur-
Evrópu og gefi þeim þar með
hernaðarlega yfirburði fram yfir heri
bandalagsins. Hafa ríki Vestur-
Evrópu af einhverjum ástæðum vcrið
ntjög hikandi við að heimila uppsetn-
ingu fullkomnari eldllauga á landi
VERÐUR LODNUVQÐ-
UNUM í ÍSLENSKRI
LANDHELGISTJÓRNAÐ?
Nú þegar ljóst er að um verulegan
samdrátt er að ræða í loðnuveiðun-
um hér við land, vaknar sú spurning
hvernig staðið verði að veiðunum í
haust og vetur.
Verður veiðunum stjórnað með
ákveðnum aflakvóta á skip, þegar
loðnan er komin inn fyrir islenska
landhelgi, eða verða bátarnir látnir
berjast um þau fáu tonn, sem
hugsanlega verða eftir?
Stjórnun með
ákveðnum aflakvóta
hefur marga kosti
Þær breytingar, sem helst mundu
verða á veiðunum við kvótaskipt-
ingu, eru að hagkvæmnissjónarmið
mundu ráða við veiðarnar meira en
nú er, þ.e.a.s. að hver bátur mundi
haga veiðunum sem hagkvæmast
fyrir sig, reyna að ná sem verðmæt-
ustum afla, en með sem minnsturh til-
kostnaði.
Séu veiðarnar frjálsar, haga allir
veiðunum með það eitt fyrir augum '
að ná í sem flest tonn og er lítið eða
ekkert hugsað um aflaverðmæti, þar
sem það kæmi niður á aflamagni.
Sá sparnaður sem helst er um að
ræða er í olíunotkun. Fiskifélag
íslands gerði olíueyðslumælingar á
fjórum loðnubátum. Sem dæmi má
nefna að legðu þessir fjórir bátar af
stað í land með afla á sama tíma,
myndu þeir allir sigla á þeim mesta
hraða, sem þeir gætu, til að komast
sem fremst i löndunarröð. Ef við
Kjallarinn
mikið, þar sem hætt yrði að kasta á
þær torfur, sem gefa lítinn afla.
Einnig yrði hætt að kasta í
slæmum veðrum, en það mundi ekki
bára minnka slit veiðarfæra, heldur
einnig stórminnka slysahættu um
borð:-----
Tekjuöryggi útgerðar
og áhafnar ykist
Tekjur útgerðar og áhafnar mundu
verða ákveðnar nokkurn veginn
fyrirfram og mundu allir vita betur
en nú að hverju þeir gengju við upp-
haf veiðanna og geta hagað sér eftir
því. Þá yrði þaðeinnig úr sögunni, að
útgerðarmenn og áhafnir þeirra báta
sem tefjast frá veiðum um stundar-
betri hrognanýtingu á vorin. Þá má
búast við því að minna yrði um að
bátarnir slepptu niður dauðri loðnu
úr nótinni þegar þeir líafa lokið við
að fylla sig, heldur gæfu sér tíma til
að láta aðra hafa afganginn.
Veiðarnar stundaðar
af meiri skynsemi
Það hlýtur að vera eðlileg krafa
allra loðnusjómanna, þegar Ijóst er
að nægur tími er til að veiða það
magn sem leyft verður að veiða á ver-
tíðinni, að veiðarnar verði stundaðar
eins skynsamlega og mögulegt er.
Hætt verði að kasta í vitlausunt
veðrum, hætt verði að hlaða bátana
þannig að öryggi áhafnar sé í hættu
Þorsteinn Ingason
segjum að þessir bátar væru ca 200
milur frá löndunarhöfn, sem er
nokkuð algeng fjarlægð á haustveið-
um, mundu þeir nota samtals ca
35.000 lítra af oliu fram og til baka.
Sigli þeir hinsvegar á hagkvæmustu
ferð, eins og þeir myndu gera í mörg-
um tilvikum ef væri aflakvóti,
mundu þeir nota ca 25.000 lítra af
olíu. Sparnaðurinn næmi 10.000
lítrum eða 1500 þúsund kr. í þessari
einu veiðiferð 4 loðnubáta miðað við
núgildandi olíuverð.
Það er augljóst að með kvótaskipt-
i-ngu mundi veiðarfæraslit minnka
„Kvótaskipting mundi spara hundruð
milljóna.”
sakir vegna óhappa eða bilana, yrðu
fyrir eins rniklum tekjumissi og verið
hefur.
Ljóst er að hægt verður að auka
aflaverðmæti með kvótaskiptingu,
þar sem bátarnir mundu stunda veið-
arnar, þegar loðnan er verðmætust
og einnig ætti að vera hægt að ná
og vökulögin verði virt. Þá ættu allir
einnig að geta tekið sér þann eina lög-
bundna frídag, sem loðnusjómenn
eiga á þriggja vikna fresti, þegar
komið er í heimahöfn.
Þorsteinn Ingason
vélstjóri
iöngu orðið hnjóðsyrði sem margar
konur forðast eins og heitan eldinn.
Eða þekkir ekki einhver setningar
eins og þessa: ,,Ja, ég er nú engin
rauðsokka, en mér finnst alveg
skammarlegt hvernig farið er með
konur í launamálum og svo er það al-
veg ótækt að þurfa að bíða í tvö ár
eftir leikskólaplássi.”
Konur sem taka virkan þátt í
kvennabaráttu eru að berjast alvar-
legri, pólitískri baráttu og þessi bar-
átta hefur oft verið býsna harðskeytt
og illvíg og hafa konurnar þá ekki
skirrst við að beita bæði róttækum
og óvanalegum aðferðum. Hið sama
hafa karlar gert í pólitískri baráttu á
öðrum vettvangi, en sagan dæmir
þeirra baráttu og baráttuaðferðir á
nokkuð annan veg cn konurnar og
kvennabaráttu. Körlunum er hrósað.
Þeir eru hetjur og jafnvel frelsarar.
En það er hlegið að konum. Það er
hlegið að þeim þegar þær berjast með
aðferðum sem teljast karlmannlegar
og það er líka hlegið að þeim þegar
þær beita því sem nefna mætti kven-
legar aðferðir. Okkur er ætlað að
trúa því að þetta mas kvenna og
vesen skipti svo sem sáralitlu máli og
megi afgreiða með nokkrum línum í
kennslubókum.
Barátta þýsku kvenréttindakvenn-
anna og hinna bresku í byrjun aldar-
innar er með öflugust og merkustu
mannréttindabaráttu sem sögur fara
af. Þessar konur voru þá sá pólitiski
hópur sem mest og harðvítugast var
ofsóttur og varð grimmilega að
gjalda skoðana sinna. Sjónvarps-
þættirnir í fyrravetur um suffragett-
urnar (bresku kvenréttindakonurnar)
var mjög góður þó að þar kæmi
aðeins fram lítið brot hinnar löngu og
ströngu kvennabaráttu.
Reyndar þarf það engan að undra
að viðbrögð auð- og karlveldis verði
á þann hátt sem hér hefur verið lýst.
Mannkynssagan er saga yfirstéttanna
en ekki almennings sem skapar verð-
mætin. Og það er heldur ekkert nýtt
að beitt sé háði til að drepa niður
óþægileg öfl. Og þarna liggja konur
miklu betur við höggi en nokkur ann-
ar undirokaður hópur.
Birtingarform
kvennakúgunar
hefur breyst
En hvernig er umhorfs núna?
Hefur ekki heilmikið áunnist með
réttindabaráttu kvenna hinni nýju,
sem nú hefur staðið um öll Vestur-
lönd hátt á annan áratug? í fljótu
bragði mætti ætla sem svo væri. Það
hafa verið byggð nokkur barnaheim-
ili og konur eiga ekki eins mörg börn
og áður (þökk sé pillunni, ef þakka
skyldi). Konur menntast meira en
áður og þær vinna utan heimilis í
stórum stíl. Margt af þessu er vissu-
lega til bóta. T.d. er það óumdeilan-
legt að fjárhagslegt sjálfstæði er for-
senda fyrir frelsi og menntunar-
sprengingin svokallaða eftir 1960 er
fyrst og fremst fólgin í því að konum
fjölgar í framhalds- og langskóla-
námi. Skólamenntun og þekking eru
lika óumdeilanleg tæki til frelsis og
þroska. En þetta allt verða konur að
greiða dýru verði. Svo dýru að álita-
skoðun sína rökstyður hún margvis-
lega í bók sinni ,,Der Kleine Unter-
schied”, sem kom út 1975. Hún sýnir
fram á að nútíma kvennakúgun (hér
er ekki átt við þriðja heiminn) hefur
alls staðar á sér sama svipmót. Konur
af öllum stéttum, menntaðar konur
og ómenntaðar, verða að laga sig að
þeirri hugmyndafræði sem feðra-
veldið býr til og þær verða að falla
inn í þá mynd sem karlar gera sér af
konum. Konur eru ekkert spurðar
hvað þær sjálfar vilji eða hvað þeim
sjálfum finnist. Þær standa ber-
skjaldaðar fyrir innrætingunni.
Þannig eru konur enn kúgaðar
bæði kynferðislega, hugmyndafræði-
lega og stéttarlega. Og það sem kann
að virðast frelsi til þátttöku í rekstri
þjóðfélagsins, er fjölmörgum konum
í reynd ekki annað en frelsi til að
vinna erfitt og illa launað starf til við-
bótar heimilisstörfum og umsjá
barna. Ég held það séu áhöld um
hvort konur hafi oft áður í veraldar-
sögunni unnið jafnmikið og nútíma-
A „Viö viljum ekki skipta á hlutverkum viö
w karla og fara að undiroka þá, en við vilj-
um „sósíalískt þjóöfélag þar sem karlar og
konur geta lifaö án ótta.””
mál er hvort staða kvenna hefur
batnað hætishót á síðustu áratugum.
Sumir telja að því sé meira að segja
þveröfugt farið, hagur kvenna hafi
sjaldan verið verri en einmitt nú, birt-
ingarform kvennakúgunar hafi ein-
ungis breyst.
Hvað vilja konur?
Meðal þeirra sem halda þessu fram
er þýski blaðamaðurinn og rithöf-
undurinn Alice Schwarzer. Þessa
konur gera. Og eitt er vist, vinnu-
framlag kvenna til þjóðfélagsins er
margfalt á við það sem karlar leggja
af mörkum. Þetta er hægt að reikna
út í tölum og hefur verið gert viða. í
Þýskalandi eru karlarnir t.d. aðeins
hálfdrættingar á við konur (sbr.
áðurnefnda bók).
... eða
„kallmaxistarnir"
Ég vil taka það hér fram, þó að
kannski sé það óþarft, að alvarlcg
kvennabarátta er eins og öll mann-
réttindabarátta hluti hinnar sant-
eiginlegu stéttabaráttu almennings
um allan heim. En það er sorgleg
staðreynd að vinstri ntenn hafa vikið
sér undan að sinna kvennabaráttu
jafnhliða stéttabaráttunni. Þess
vegna er þörf sérstakrar kvennabar-
áttu. Og þetta sinnuleysi róttækling-
anna („kallmaxistanna”) stafar vita-
skuld af því að þeir eru innst inni
álika samdauna borgaralegri kven-
fyrirlitningu og yfirlýstir hægri
menn. (Ég hef ekki haft spurnir af
sérlcga róttækum viðhorfum til
kvcnnabaráttu hjá forsprökkum
Æskulýðsfylkingarinnar sælu, en
margir þeirra eru núna virðulegir
Alþýðubandalagsmenn). Það væri þá
einna helst að kornungir karlmenn,
róttækir, færu að opna augun og láta
að sér kveða á þessunt vettvangi.
Alice Schwarzer leggur einnig
mikla áherslu á nauðsyn kvennabar-
áttu jafnt í einkalífi sem á opinberum
vettvangi. Hún bendir á að kvenfrelsi
haldi áfram að vcra órafjarri meðan
konur láti eiginmennina troða á sér
heimafyrir. Þar verði þær líka að
gera réttmætar kröfur en þá taka
málin að vandast fyrir alvöru. Það
hefur komið i Ijós að konur eru svo
vanar að hlýða og láta að vilja ann-
arra (karla) að þeim reynist býsna
erfitt að skilgreina sínar eigin óskir
og þarfir, og enn erfiðara að tjá þær í
orðum. Og sérstaklega er þetta áber-
andi í kynlífinu, segir Alice. Hingað
til hefur lítið farið fyrir skilgreining-
um kvenna á eigin kynlifi og vilja í
þeim efnum en því iðnari hafa karlar
verið við að taka það ómak af kon-
um.
Hinn þögli helmingur
mannkyns
Ég sagði það einu sinni á manna-
móti þar sem viðstaddir voru ein-
tómir karlar utan ég, að konur væru
hinn þögli helmingur mannkyns.
Þetta var í janúar á kvennaári. Svo
sem vænta mátti þótti körlunum
þetta afburðagóður brandari, sá
besti, sctn þeir höfðu heyrt. En þetta
cr ekki brandari. Þetta er beiskur
sannleikur. Þó að konur geti talað í
saumaklúbbum (sem ég tel nauðsyn-
legar stofnanir fyrir margar konur af
því að oft cru það einu tengslin sem
þær hafa við vinkonur sínar, og lika
ofteini félagsskapurinn sem karlarnir
leyfa konurn sínum að taka þátt í)
heyrast raddir þeirra sjaldan á þeim
vcttvangi þar sent málin ráðast.
Nú nægja ekki lengur
orðin tóm
Mér er það vel Ijóst að nú muni
margir segja og það í niðrandi merk-
ingu að þetta allt sé nú bara argasti
„feminismi”, og karlmannahatur.
En það er alrangt. Vitaskuld viður-
kenna það allir sem af alvöru heyja
kvennabaráttu að rætur hennar Iiggi í
framleiðsluháttum þjóðfélagsins. En
hitt er jafnaugljóst að þó að fram-
leiðsluhættirnir yrðu sósíalískir strax
í dag myndi öllum fordómum og firr-
um um konur ckki verða varpað lyrir
róða svona í einu hendingskasti.
Konur verða því að herða sóknina
til kvenfrelsis enn betur. Þrátt lyrir
baráttuna á umliðnunt árum cr mér
til efs að fyrsta skrefið til þess frelsis
hafi enn verið stigið hvað þá meira og
meini sósialistar (karlkyns) eitthvað
með þvi sem þeir segja opinbcrlega
um kvenfrelsi, verða þeir líka að sýna
það í verki. Bæði heima og heiman.
Þeir eiga að vera öðrum fyrirmynd.
Og konurnar verða að láta hcyra til
sín bæði hátt og mikið og ég held það
væri enginn skaði skeður þó að á
meðan dragi úr orðaflaumi blessaðra
karlanna.
Við róttækar konur viljum nýjan
og betri heim — þessi er á heljar-
þröm. — Við viljunt ekki skipta á
hlutverkum við karla og fara að
undiroka þá, en við viljum „sósíal-
iskt þjóðfélag þar sem karlar og
konur geta lifað án ótta.” (Tilvitnun:
Herbert Marcuse).
Helga Sigurjónsdóttir
Kópavogi