Vísbending - 18.12.2003, Blaðsíða 28

VISBENDING
Þeir sem misnota frelsid á
markaðinum eru þess vegna
helstu andstseðingar einka-
væðingar, þ.e.a.s. þeir
segjast elska hana en þeir
skapa illvilja til hennar með
þjóðinni og eru þar með að
eitra jarðveginn.
Aukin einkavæðing
Frelsið á að ná eins langt og það getur, sú takmörkun á að gilda
að menn misnoti það ekki gagnvart öðrum, frelsi eins verði ekki
ánauð annars,
Eg var oft gagnrýndur af mínum ungu samherjum fyrir að það
gengi hægt við framkvæmd einkavæðingar. En þegar maður horf-
ir yfir sviðið og skoðar hvað hefur áunnist í þeim efnum þá er það
ótrúlega mikið og listinn langur, bæði stór og smá mál. Þar áttu
menn í byrjun við að eiga rótgróinn hugsunarhátt sem var í raun
mjög fjandsamlegur öllum slíkum breytingum, ekki bara hjá
stjórnarandstöðunni heldur í þjóðfélaginu öllu. Menn voru hrædd-
ir við slíkar breytingar, einkum vegna þess að landið er lítið. Það
hefur veriö ríkt í okkur, allt frá tímum Hannesar þegar enginn átti
neitt eða gat neitt, að trúa á hið sameinaða afl undir hatti ríkisins
eða sveitarfélagsins enda varð það að beita sér til þess að eitthvað
gerðist. Eg held að það hafi verið heilmikið til í þessu á tímabili
en verkefni seinni tíma hafa yfirleitt verið fólgin í að skapa for-
sendur fyrir því að aðrir gætu gert eitthvað en ekki að hinir ágætu
handhafar valds, hjá ríki og sveitarfélögum, gerðu alla hluti. Þeg-
ar ég kom í ríkisstjórn var sá tími kominn, sem betur fer.
Einkavæðing í heilbrigðisgeiranum
Það er hægt að koma við ákveðinni einkavæðingu, eins og t.d. í
heilbrigðisgeiranum, en ég vil ekki koma upp einkavæðingu í
kerfi sem lítur lögmálum einokunar. Sagan sýnir að einstakling-
ar sem geta komið sér í aðstöðu sem lýtur lögmálum einokunar
eru ekkert betri en opinberir starfsmenn, ekki það að þetta séu
vondir einstaklingar heldur er það bara ekkert sem knýr þá áfrarn
til samkeppni. Hagurinn af einkavæðingu hverfur ef einkaaðilinn
býr við lögmál einokunar, hvort sem hann hefur sjálfur skapað
þær aðstæður eða þær liggja í eðli máls. Þeir sem misnota frels-
ið á markaðinum eru þess vegna helstu andstæðingar einkavæð-
ingar, þ.e.a.s. þeir segjast elska hana en þeir skapa illvilja til
hennar með þjóðinni og eru þar með að eitra jarðveginn. Þannig
er ég ekki hlynntur einkavæðingu þar sem slík skilyrði eru líkleg.
A hinn bóginn geta menn innan slíkra greina, í ríkari mæli en nú
er gert, nýtt sér krafta og þjónustu einkageirans þó ekki sé einka-
vætt. Eg sé að þegar talað er um heilbrigðismálin núna þá virðast
menn einkum beita sér fyrir því að reyna að þrengja að þeim sem
veita þjónustu utan stofnananna. Mér finnst það röng áhersla.
Auðvitað á að reyna að koma því í skikkanlegt horf. Það á ekki
að vera þannig að þeir sem vinna á stofnunum hafi hag af því að
senda fólk í þjónustu sem þeir sjálfir veita. Þar þarf að finna form
svo allt sé eðlilegt. En það er ekki endilega skynsamlegt að nota
stærstu stofnanirnar, eins og sjúkrahúsin, til þess að framkvæma
minnstu aðgerðirnar. Þær gætu farið fram annars staðar. Auðvit-
að á að nýta krafta manna úti í bæ til þess.
Rammi efnahagslífsins
Ríkisvaldið má vera leiðbeinandi með ákveðnum hætti, t.d. með
því að styrkja grunn efnahagslífsins með öflugum og sjálfstæð-
um Seðlabanka. Seðlabankinn er að byggja sig mjög vel upp,
varasjóður og eiginfjárstaða hefur aldrei verið sterkari, verður
kannski komin upp í 70 milljarða innan fárra missera. í því felst
ákveðin öryggiskennd, bankinn getur þá með ákveðnum hætti
gripið inn í á markaði og það er erfiðara að storka bankanum ef
hann stendur það vel. En hann á ekki að vera með stöðug inngrip
og það þarf góðar röksemdir til þegar til aðgerða er gripið. Bank-
inn á ekki að stýra hagkerfinu, en hann á að tryggja að stöðug-
leikinn haldi og atvinnulífið búi við þær aðstæður að það geti
starfað eðlilega. Það finnst mér vera megininntakið, við eigum að
skapa ramma fyrir efnahagslífið.
Við höfum lækkað skatta á fyrirtæki úr 50% í 18% og hvað
segja tölurnar okkur? Jú, við erum að fá meiri skatta af 18% held-
ur en við höfðum af 50%. Þá segja sumir að við höfum hækkað
skattana af því að skatttekjurnar hafa aukist, en það var nákvæm-
lega það sem við sögðum að myndi gerast. Skatttekjurnar hafa
aukist af því að fyrirtæki fengu meira svigrúm. Það gildir líka alveg
það sama fyrir fólkið í landinu. Þess vegna viljum við lækka
hátekjuskattinn hér, hann lendir ekki síst á þeim sem þurfa að
vinna mikið til að mynda á ákveðnum hluta af æviskeiðinu, þurfa
að koma sér upp húsnæði og slíkum hlutum. Þeir sem eru þar fyrir
ofan hafa mörg úrræði til að komast fram hjá slíkum sköttum eins
og sagan sýnir. Hátekjuskatturinn mun hverfa, svo vil ég að
tekjuskatturinn verði lækkaður um 4% á þessu kjörtímabili og
um það er sátt á milli stjórnarflokkanna. Við verðum hins vegar
að laga okkur að þeim breytingum sem eru að eiga sér stað. Við
erum komin inn í tímabil þar sem heilmikill uppgangur er í efna-
hagslífinu og nauðsynlegt að stíga varlega til jarðar. Hins vegar
eigum við ekki að nota það sem afsökun til þess innleiða ekki
þessar skattbreytingar.
Að samræmast Evrópu
Því miður tek ég nú þátt í því að Ieiða hér inn reglur frá Evrópu-
sambandinu sem enginn les almennilega og verða til þess að
efnahagslífið verður sífellt þyngra í vöfum. Þetta eru oft reglur
sem hafa ekkert með hinn frjálsa rnarkað að gera heldur ganga út
á að samræma alla hluti og því miður í vitlausa átt. Menn hafa
28