Vísbending - 18.12.2003, Blaðsíða 33

Bj
I
I jörn Jónsson var einhver áhrifamesti
* maður á landinu á sinni tíð en hann
var ritstjóri Isafoldar og eigandi. Isafold
var eitthvert áhrifamesta blað hér á landi
fyrir og upp úr aldamótum 1900. Hann
hóf nám í lögfræði í Danmörku en hvarf
þaðan fljótlega og flutti til Reykjavíkur.
Hann þótti afburðaritfær maður og vel
rökvís í heiftúðugum ritdeilum sem þá
settu svip sinn á þjóðlíftð. Hins vegar varð
hann ekki ráðherra fyrr en hann var kom-
inn af léttasta skeiði og margt sem bendir
til þess að honum hafi verið tekið að förl-
ast enda orðinn veikur maður.
í kosningunum í september 1908 vann
Sjálfstæðisflokkurinn (eldri) mikinn sigur,
en þingmannsefni hans höfðu lýst yftr ein-
dreginni andstöðu við samningsdrög þau
sem fyrir lágu milli Islendinga og Dana
um sambandsmálin, Uppkastið svo-
nefnda. Eftir að vantraust var samþykkt á
Hannes ákváðu sjálfstæðismenn að tilnefna Björn sem ráðherraefni sitt. En þrátt fyrir
að sjálfstæðismenn réðu nú lögum og lofunt gekk ekkert í sambandsmálinu, enda
kannski ekki við því að búast, því að þeir voru örugglega ekki jafn sveigjanlegir í samn-
ingum og heimstjórnarmenn. Reyndar töldu margir flokksmenn Björns hann linari í
sjálfstæðismálinu á erlendri grundu en hér á landi.
Þótt stjórnartíð Björns væri stutt og umdeild þá kom hann þó í gegn frumvarpi til laga
um Háskóla íslands sem stofnaður var 17. júní 1911 og þá gengu líka í gildi lög um
bann við innflutningi áfengis sem voru sett fram í tíð Hannesar sem þó varaði hvað mest
við áhrifum þess, en bannið átti eftir að setja sinn svip á þjóðlíftð næstu tvo áratugi.
Það sem þó stóð upp úr stuttum ráðherraferli Björns var Landsbankamálið svo-
nefnda, en hann vék frá Tryggva Gunnarssyni bankastjóra og skoðunarmönnum bank-
ans. Um þetta urðu heiftarlegar deilur en á þessum tíma koma Alþingi aðeins saman
annað hvert ár og Björn neitaði að kalla saman aukaþing vegna málsins. Árið 1911
lýsti meirihluti þingflokks sjálfstæðismanna yfir að Björn nyti ekki lengur trausts þeirra,
en Björn vildi þó ekki víkja nema fyrir vantrausti. Svo fór að vantrauststillaga var borin
upp af flokksfélögum Björns og samþykkt með miklum meirihluta. Björn varð ekki
langlífur eftir þetta og lést árið 1912.
Bjövn Jónsson
(1909-1911)
Island er gagnvart
Danmörku eins og
húsmannsbýli
gagnvart herra-
garðinum.
Björn Jónsson
Listin að stjórna
rétt og þrekið til
að fylgja máli sínu
eftiry hvað sem á
dynury lœrist ekki
og er fáum gefið.
Bjarni Benediktson
Kristján Jónsson
(1911-1912)
Eftir vantraustið á Björn Jónsson 1911 tilnefndu sjálfstæðismenn, sem voru í miklurn
meirihluta á þingi Skúla Thoroddsen ráðherraefni sitt en hafði fengið þriðjung at-
kvæða í samkeppni við Björn tveimur árum fyrr. Heimastjórnarmenn kváðust hins veg-
ar myndu veita Kristjáni Jónssyni, háyfirdómara, hlutleysi sem ráðherra.
Kristján var af mikilli stjórnmálaætt. Faðir hans og tveir bræður voru alþingismenn,
annar ráðherra. Tengdasonur hans var Sigurður Eggerz sem síðar varð ráðherra Islands.
Kristján var sjálfstæðismaður, en hefur sennilega hlotið samúð Heimastjórnarmanna
þegar Björn ráðherra vék honum úr starfi gæslustjóra við Landsbankann um leið og
Tryggvi var rekinn úr bankastjórastarfmu.
Konungur bað Kristján að taka að sér embættið eftir að hafa ráðfært sig við forseta
neðri deildar um styrk ráðherraefna á þingi. Kristján féllst á beiðnina og var skipaður í
embætti. Sumir flokksmenn hans töldu skipun hans brot á þingræðinu. Honum var vik-
ið úr flokknum og tillaga um vantraust borin upp á þingi. Kristján sagði að segja mætti
að þau tíðkuðust nú hin breiðu spjótin, þetta væri önnur vantrausttillagan sem fram væri
borin á þrem vikum. Tillagan féll á einu atkvæði í neðri deild Alþingis.
Kristján var þó ekki langlífur í ráðherraembætti, eftir rúmt ár var Hannes Hafstein aft-
ur tekinn við því starfi. Kristján tók aftur við dómarastarfmu og varð síðar fyrsti dóm-
stjóri Hæstaréttar. »J*
T
33