Frjáls verslun - 01.12.1958, Blaðsíða 5

Jónas H. Haralz, hagfr.:
Viðhorfin í efnahagsmálunum
(Þessi grein er í aðalatriðum samhljcða óskrifuðu
erindi, er höfundur flutti á fundi Verzlunarróðs
Islands þann 6. des. s.l. Orðalagi hefur þó sums
staðar verið breytt nokkuð og mál stytt).
Þegar ég lofaði að tala hér, fyrir um það bil
hálfum mánuði, Ijjóst ég við því, að það myndi
verða nokkru ljósara nú en þá, hvað væri fram-
undan í efnahagsmálunum. Þetta hefur ekki orðið,
eins og þið vitið, og má segja, að e. t. v. liafi aldrei
ríkt eins mikil óvissa um það, hvað framundan
væri í þeim málum, en einmitt núna. Aftur á
móti má segja, að vegna þess ástands, sem skap-
azt hefur, sé það að ýmsu leyti auðveldara að tala
blátt áfram og hreinskilnislega um þessi mál en
hefði verið að öðrum kosti, og það er einmitt þetta,
sem ég ætla að reyna að gera.
Hagstæðar ytri aðstæður
Ég vil þá byrja á því að líta á þær ytri aðstæður,
sem ríkjandi eru, og allar aðgerðir í efnahags-
málunum verða að miðast við. Það má segja, að
þessar ytri aðstæður séu að mörgu leyti mjög góðar.
Velmegun hér á landi er mikil. Hún hefur aldrei
verið meiri, og er liklega sambærileg við það, sem
bezt gerist í Vestur-Evrópu, og ekki lakari en í
nokkru landi heims, að Bandarikjum Norður-
Ameríku einum undanteknum. Þjóðartekjurnar
hafa vaxið ört síðan árið 1952. Það hafa orðið
gcysilegar framfarir á öllum sviðum. Atvinnutækin
eru yfirleitt betri og nýrri, en þau hafa verið nokk-
urn tíma áður. Aflabrögð hafa verið mjög góð á
því ári, sem er að líða, og virðist ástæða til að
ætla, að þau geti haldizt góð á næsta ári. Um þetta
er að sjálfsögðu erfitt að spá vegna þeirra miklu
sveiflna, sem verða á aflabrögðum frá ári til árs.
Fiskifræðingar telja þó, að hinn góði þorskafli á
síðustu vertíð stafi að verulegu leyti af nýjum
árgöngum, sem komið hafa á miðin og muni
halda áfram að gæta á nokkrum næstu árum. Það
er líka áberandi, hvað síldveiðarnar hafa verið
betri á árunum 1956, 1957 og 1958 en þær voru
áður. Aðalástæðan fyrir þessu virðist vera bætt
tækni við þær veiðar, fvrst og fremst notkun fisk-
sjánna. Þetta gefur von um, að síldveiðarnar þurfi
ekki að verða lakari á næstu árum en þær hafa
verið s.l. þrjú ár.
Markaðir fyrir útflutningsafurðir eru einnig hag-
stæðir. Verðlag hefur farið batnandi bæði á hrað-
frystum fiski til Bandaríkjanna og sömuleiðis á
saltfiski og skrcið. Aftur á móti hefur orðið verð-
fall á lýsi, sem þó er ekki mikill hluti af heildar-
útflutningnum. Möguleikarnir til að selja afurðir
okkar fyrir frjálsan gjaldeyri virðast einnig fara
batnandi og líkur til þess að við verðum á næstu
árum ekki eins háðir mörkuðum í jafnkeypislönd-
um og verið hefur.
Allt er þetta okkur mjög hagstætt, og ætti að geta
auðveldað verulega allar aðgerðir í efnahagsmál-
unum. Raunar má segja, að það sé slæmt að nota
ekki slíkt tækifæri til þess að framkvæma þær rót-
tæku aðgerðir, sem fyrr eða seinna verður að fram-
kvæma, því að auðvitað varir slíkt ástand ekki
lengi. Það koma aftur aflaleysisár og markaðir
versna á nýjan leik. En undir slíkt erum við afar
illa búnir, eins og kunnugt er, þar sem við í slíku
góðæri, sem nú gengur vfir, höfum engum gjald-
eyrisforða safnað, en mjög aukið skuldir okkar,
bæði lausar og fastar.
Kostir bjargróðanna
Ég vil þá næst víkja að þeim ráðstöfunum, sem
gerðar voru í efnahagsmálunum á síðastliðnu vori
og reyna að meta það, hvað í þeim fólst, hvað var
jákvætt og hverju var ábótavant. Það, sem já-
kvætt var í ráðstöfununum, var í aðalatriðum
þrcnnt. í fyrsta lagi var reynt að ná betra jafnvægi í
fjárhag ríkisins og fjárhag útflutningssjóðs og að
tryggja útgerðinni betri rekstrarafkomu. Þetta var
gert með því að leggja á 55% yfirfærslugjaldið og
Iiækka innflutningsgjöldin, eins og kunnugt er.
FRJÁLS VERZLUN
5