Frjáls verslun - 01.12.1958, Blaðsíða 17

læriföður sínum, Gustav Cassel, sextugum, er
hann sagði: „Taktu við þakklæti fyrir hlutdeild
þína í hagfræðilegu uppeldi mínu og alls heims-
ins.“ Fyrir vísindastörf sín hefur hann og hlotið
margháttaða viðurkenningu og er m. a. með-
limur bæði sænsku vísindaakademíunnar og
verkfræðiakademíunnar.
Hagfræðingur í þjónustu skynseminnar
„Það er útbreidd skoðun, og ekki sízt á
meðal þeirra, sem með völd fara, að hag-
l'ræði sé óþörf við stjórn ])jóðfélagsins.“
Pierre Mcndh-Francc
Hagfræðin er gamalgróin vísindagrein í Svía-
ríki. Fáar þjóðir í Evrópu geta teílt fram virðu-
legri fylkingu heimsþekktra hítgvísindamanna
en Svíar hafa átt á að skipa á tveim manns-
öldrum. I hagfræðiheiminum stafar töluverðum
Ijóma af þessum nöfnum: David Davidson, Knut
Wicksell, Gustav Cassel, Ely Heckscher, Gunnar
Myrdal og Erik Lundberg, svo að nokkur séu
nefnd, og vissulega hafa um sum þeirra leikið
stormar, því að þeir hafa vakið deilur og flutt
ný sannindi, sem auðgað hafa og víkkað sjón-
arsvið hagvísindanna. í þessum fríða flokki
skipar nafn Bertils Ohlins í dag veglegt sæti. —
Því má svo skjóta hér inn, að í þessu fyrir-
myndarríki sósíaldemokratísins hefur marxistísk
liagfræði eða sósíalistísk planökonómía aldrei
átt upp á háborðið á meðal hagvísindamanna,
því að undanteknum Myrdal, Ivarin Ivoch og
nokkrum öðrurn eru erfðir sænskrar hagfræði
liberalistískar, enda öll sænsk hagvísindi tuttug-
ustu aldaiánnar mjög mótuð af andlegri reisn
Gustavs Cassels, sem taldi það hlutverk sitt að
starfa í þágu skynseminnar, eins og hann orð-
aði það sjálfur.
Bert.il Ohlin var einn af lærisveinum Cassels
og að vissu leyti arftaki hans sem höfuðmál-
svari frjálslyndra hagfræðiskoðana í Svíþjóð.
Þessar skoðanir og niðurstöður af rannsóknum
sínum, sem sumar hverjar voru alger nýmæli,
hefur Ohlin sett fram í fjölda rita. Ein fyrsta
bók Ohlins bar heitið „Den várldsekonomiska
depressionen“ og gerði grein fyrir rannsóknum
hans varðandi heimskreppuna, sem hann fram-
kvæmdi á vegum Þjóðabandalagsins í Genf.
Síðan fylgdu á eítir stórmerk rit hans um verzl-
un og alþjóðaviðskipti, „Interregional and
International Trade“ (1933), þar sem hann
skýrir utanríkisverzlunina á grundvelli verð-
myndunarkenningar, en ekki í ljósi verðmætis-
kenningarinnar. Um þetta afrek fórust Gustav
Cassel þau orð, að „þetta afrek táknar mikla end-
urbót á kenningunni um alþjóðaviðskipti“. A
sænsku kom svo liver bókin af annarri, „Utriks-
handel och handelspolitik“ (’34), „Peningapolitik
ofl“ (’34), „Kapitalmarknadochrántpolitik“ (’41)
og á ensku „International Economical llecon-
struction“ (1936). Árið 1936 gaf hann út póli-
tíska hagfræðiritið „Fri eller dirigerad ekonomi“
sem síðar verður vikið að. Fyrir utan hagfræði-
kenningar sínar um utanríkisviðskipti er Ohlin
ásamt l'Ieiri Stokkhólmshagfræðingum kunn-
astur fyrir l'ræðilegar kenningar um aðferðir til
þess að fylgjast með hagsveiflum. Á grundvelli
þeirra komust Svíarnir að niðurstöðum, sem eru
sumpart fyrirrennarar að þeim kennisetningum,
sem J. M. Iveynes gat sér síðan mestan orðstír
fyrir í bók sinni „General Theory of Employ-
ment etc.“ (1936).
Kjarninn í öllum hagfræðiskrifum Ohlins er
hin frjálsa búskaparstarfsemi, því að hann segir:
„Framfaratrú hinnar frjálslyndu stefnu og
traust hennar á skipulagi atvinnufrelsis og einka-
eingarréttar hefur í reyndinni hlotið staðfestingu
á yfirburðum sínum“. Á áratugum haftabúskap-
ar og áætlanakukls hefur rödd Ohlins jaí'nan
liljómað þróttmikil í þjónustu skynseminnar og
áhrifa hennar gætt langt út fyrir landamæri
skandinaviska smásósíalismans.
Vísindamaður verður flokksforingi
„Stjórnmúl eru m. a. spurning um það,
livernig rétti eigi að skipa, livernig líf eigi
að tryggja, hvernig land skuli byggja og
hvernig trú skuli vernda. I því starfi þarf
á beztu kostum maimsins að halda, og
þá reynir ekki sízt á hugsjónir og trú
æskunnur á framtíðina."
C. G. Ekman
Bertrand llussel segir einhvers staðar, að Bret-
ar séu kunnir fyrir það meðal Evrópuþjóða, að
eiga ágæta heimspekinga, en hafa skömm á
heimspekinni. Svíar eiga hins vegar eins og áður
er sagt marga ágæta hagfræðinga. Um álit þeirra
á hagfræðinni skal ósagt látið, en hins vegar er
það ekkert launungarmál, að þeir hafa ekki haft
neitt sérlegt dálæti á hagfræðingum öðrum frem-
ur sem stjórnmálamönnum, a. m. k. hafa hinir
frægustu sænskra hagfræðinga yfirleitt ekki set-
ið á þingi eða skipað ráðherrastóla. Þessu er
FRJÁLS VERZLUN
17