Frjáls verslun - 01.12.1958, Blaðsíða 4

gefur kvikan frá sér vatnsgufu og aðrar loftteg-
undir, sem leita út í nálæg jarðlög og hita þau.
Jarðlögin hitna einnig vegna varmaleiðslu frá
kvikunni.
Nú getur jarðvatn seitlað niður á talsvert
dýpi, einkum þar sem jarðlög eru sprungin,
en það eru þau einmitt í námunda við kviku-
hleifa. Þegar kvikan ryður sér braut í jörðu,
sprengir hún nærliggjandi jarðlög og myndar
þannig nýjar vatnsrásir.
Jarðvatnið, sem niður leitar, kemst í snert-
ingu við hið heita berg og blandast einnig vatns-
gufu og gasi, sem kvikan gefur frá sér. Vatnið
getur þannig hitnað í 200°C til 400°C. Það
leitar síðan upp til yfirborðsins aftur og myndar
þar laugar og hveri.
Hinn kenningin gengur út frá því, að jarð-
hitinn standi ekki í sambandi við staðbundin
eldsumbrot, heldur sé orsökin fyrst og fremst
sá hili, sem alls staðar er djúpt í jörðu. Ef mjög
djúpar sprungur myndast, getur jarðvatn seitl-
að niður á mikið dýpi, og því hitnað verulega
án þess að um eldsumbrot sé að ræða.
Rannsóknir síðari ára virðast benda til þess,
að hin stóru hverasvæði myndist vegna kviku-
innskota, þ. e. í samræmi við fvrri kenninguna.
Laugarsvæðin, hins vegar, virðast flest eiga rót
sína að rekja til mjög djúpra vatnsstrauma í
samræmi við seinni kenninguna.
Hagnýting jarðhiia
Af jarðhitavirkjunum, sem nú eru komnar í
notkun á Islandi, ber fyrst að nefna hitaveit-
urnar í Reykjavík, Olafsfirði, Hveragerði og
á Selfossi og Sauðárkróki. Þegar Hlíðarhverfið
í Reykjavík hefur verið tengt við Reykjaveit-
una, munu þessar hitaveitur hita híbýli fyrir
samtals um 45.000 manns. Auk þeirra er tals-
verður fjö'ldi gróðurhúsa og sundlauga hitaður
með laugarvatni og jarðgufu.
Þessi þróun hófst, með byggingu Þvottalauga-
veitunnar í Reykjavík árið 1932, og var þá
stigið mjög merkilegt spor í tækni á íslandi.
Þar sem flestum mun kunnugt um þá þróun,
er síðan hefur orðið, skal hér ekki frekar
um þessi fyrirtæki rætt. Hins vegar verður
reynt að gefa lauslega mynd af þeim möguleik-
um, sem framundan eru.
Jarðhita má hagnýta á þrjá vegu, þ. e. (1)
laugarvaín og jarðgufu má nota til hitunar hí-
býla og gróðurhúsa, (2) jarðgufu má nota til
vinnslu raforku og (3) til hitunar í efnaiðju-
verum.
Á því leikur enginn vafi, að afköst Hitaveitu
Reykjavíkur má margfalda. Nokkurt laugarvatn
er enn óunnið í landi Reykjavíkur, en það mun
þó vart nægja nema til hitunar nokkurs hluta
þeirra hverl'a, sem nú eru utan Reykjaveitu-
svæðisins. Megninu af varmanum verður að
veita frá Krýsuvík eða Hengli, en þar er af
nægu að taka. Boranir, sem nú hafa verið fram-
kvæmdar við Hveragerði, sýna greinilega að
þar er mikið varmamagn að fá. Sama mun gilda
um Krýsuvík.
Höfundur þessa greinarkorns er fyrir sitt leyti
þeirrar skoðunar, að það muni vart ofmat að
telja, að í Ivrýsuvík og Iíengli sé nægt varma-
afl til þess að hita híbýli fyrir um eða yfir hálfa
milljón manna, ef varminn er eingöngu notaður
til híbýlahitunar.
Auk þess er vafalaust hægt að auka veru-
lega hinar minni hitaveitur úti á landi. Þá mun
óhætt að fullyrða, að Húsavík muni innan
skamms fá hitaveitu, og ekki er með öllu úti-
lokað, að koma megi upp hitaveitu til Akur-
eyrar, en þetta er þó enn í nokkurri óvissu.
Gróðurhúsaræktina má að sjálfsögðu auka
verulega.
Vinnsla raforku kemur einkum til mála í
Krýsuvík og Hengli. Þegar tímar líða, má einnig
virkja jarðhita á Námafjalli og í Torfajökli.
Höfundur hefur gert mjög lauslegar áætlanir
um virkjanlegt afl á þessum stöðum og komizt
að eftirfarandi niðurstöðum:
Krýsuvík 59.000 kílóvött
Hengill 200.000 „
Torfajökull 600.000 „
Námafjall 50.000 „
Þetta eru samtals um 900.000 kílóvött. Þó
skal tekið fram, að hér er ekki gert ráð fyrir
því, að þetta afl verði stöðugt. Á þessu stigi
málsins verður að reikna með því, að hluti
aflsins endist aðeins í nokkra tugi ára.
Enn er óvíst, hvort hægt verður að koma
upp meiri háttar iðnaði við jarðhita á íslandi.
Fram hafa komið hugmyndir um vinnslu (1)
þungs vatns, (2) klórs og vítissóda (3) salts og
annarra sjávarefna, og (4) brennisteins.
Að svo stöddu virðist vinnsla á þungu vatni
vera sú iðngrein, sem einna mesta möguleika
Framh. á bls. 28
4
FRJÁLS VERZLUN