Frjáls verslun - 01.12.1958, Blaðsíða 39

Bertil Ohlin . . .Fmmh- ai bi». is
flokkur stjórnarandstöðunnar. Hefur hann hald-
ið þeirri förustu fram til þessa árs, enda þótt hann
hafi á síðustu tveim árum orðið fyrir verulegu
fylgistapi og sé af þeim ástæðum töluverður
vandi á höndum, sem ekki verður séð fyrir
hverjar afleiðingar kunni að hafa fyrir stjórn
og styrk flokksins.
Á 20. öldinni tók í vaxandi mæli að gæta áhrifa
nýrra félagsvísinda á stefnu frjálslyndra í Sví-
þjóð, sem og raunar flestra annarra flokka. Árið
1936 gaf Bertil Ohlin lit sitt pólitíska höfuðrit
„Fri eller dirigerad ekonomi“ — sem kalla mætti
„Atvinnufrelsi eða haftabúskapur“. I þessu riti
gerir liann tilraun til þess að ummóta hug-
myndakerfi líberalista með því að vefa hina
nýju félagshyggju inn í uppistöður hinnar
frjálslyndu hagfræði. Þessu nýja hugmyndakerfi
gaf hann heitið „Social-liberalismen“, sem nefna
mætti félagslegt frjálslyndi, eða félagslegu frjáls-
lyndisstefnuna.
Ekki verður hori'ið frá þessum þætti í starfs-
ævi Ohlins án þess að minnast fáeinum orðum
á ílokksformennsku lians. Ohlin er talinn hafa
marga þá kosti til að bera, sem flokksfor-
ingi þarf á að halda. Hann er skapfastur, af-
burðaræðumaður í framsögu og deilu, mjög
fylginn sér og stjórnsamur. Hann hefur lagt
flokki sínum til nýtt hugmyndakerfi samræmt
tíðarandanum og byggt upp vinnubrögð, sem
eflt hafa flokkinn og fylgi hans. Einn harðvít-
ugasti andstæðingur Ohlins, E. Wigfors, hefur
farið eftirfarandi orðum um flokksforustu lians:
„Dugnaður Ohlins sem flokksformanns er ein-
stakur. — Hann hlýtur að hafa til að bera at-
haínaþörf, sem er alveg óvenjuleg.“
Brezkur rithöfundur, Ernest Barker, liefur í
bók sinni „British Statesmen“ ílokkað framá-
menn í stjórnmálum Breta í tvær persónugerð-
ir. Aðra, sem hann kallar hina „skapandi“ per-
sónugerð, eða hina skáldlegu persónuleika, sem
eru þróttmildir og tilfinningaríkir. Til þess hóps-
ins telur hann Cromwell, Pitt eldri, Disraeli,
lihodes, Lloyd George og Churchill. Hin per-
sónugerðin er „óskáldleg“ og nákvæm í eðli, er
á örlagatímum hæf til að mæta miklum erfið-
leikum, en hefur hins vegar þolinmæði til þess
að fást við smámuni daglegs lífs. Þeirrar mann-
tegundar voru Walpole, Pitt yngri, Peel og As-
quith. Ef persónuleiki Bertils Ohlins væri
greindur eftir þessari skapgerðar-fióru brezkrá
stjórnmála, myndi hann trúlega falla undir síð-
ari hópinn.
Sósíal-liberalisminn
„Frjálslyndisstefnan keppir að tveim
markmiðum, frelsi og félagslegu réttlæti.
Tilgangur frjálslynds þjóðfélags er að
sameina þau eða ná livoru fyrir sig, án
þess að fórna liinu.“
R. J. Cruikshanlc
Bertil Ohlin er höfundur sósíal-liberalismans.
Hann skilgreindi hugmyndakerfið, studdi það
rökum og gaf því nafn. Ástæðulaust er því hér
að lýsa þessu kerfi, eða endursegja skoðanir
hans, því að nærtækara og sanngjarnara er að
láta höfundinn sjálfan tala máli sínu með orð-
réttum tilvitnunum, enda þótt söguþráðurinn
kunni að verða eitthvað slitróttari með því lag-
inu.
Eitt með öðru, sem Ohlin heíur sagt um
stefnu sína, er eftirfarandi: „Sósíal-liberalism-
inn boðar freisi einstaklingsins, en einnig ábyrgð
einstaklingsins. Því aðeins skapast grundvöllur
fyrir virðulegu mannlífi, að þjóðfélagið byggi
á þessum staðreyndum.“ — En þær eru fleiri
stefnurnar, sem keppa að virðulegu mannlífi,
þótt þær bendi á mismunandi leiðir til áfanga-
staðar. I ritlingnum „Ekonomisk demokratiser-
ing“ hefur Ohlin í fáeinum liðum gert grein
fyrir nokkrum kennileitum á leið þeirra sósíal-
liberalista. Þau eru eftirfarandi:
1.) Aukið og víðtækara frelsi til lianda öllum
þegnum þjóðfélagsins.
2) Oryggi borgaranna gegn langvarandi
tekjumissi af völdum sjúkdóma, slysa, örorku,
elli og atvinnuleysis, ásamt tryggingu barn-
margra fjölskyldna gegn kjaraskerðingu vegna
ómegðar.
3. ) Bætt lífskjör til handa þegnunum með
auknum kaupmætti launanna.
4. ) Vaxandi tekjujöfnuður án skerðingar á
framleiðslugetu þjóðfélagsins.
5. ) Dreifing efnahagsvaldsins í þjóðfélaginu
og aukin hlutdeild og áhril' einstaklinganna í
atvinnurekstri og starfsemi þjóðarbúsins.
Ástæða er til að gefa í fáum orðum skýringar
á inntaki einstakra tilgreindra liða.
Eftir því sem skilja má á ummælum Ohlins á
öðrum stað, felst meðal annars í þeim liðnum,
sem hann telur fyrst, sú liugmynd, að sumpart
FRJÁLS VERZLUN
39