Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.12.1958, Blaðsíða 13

Frjáls verslun - 01.12.1958, Blaðsíða 13
skammtur af hangikjöti, laufabrauði eða pottbrauði og vænn biti af floti með o. s. frv. Þá voru steypt kerti, meðal annars hin frægu Kóngaljós, sbr. vís- una: Væri ég orðinn ógnarlangur áll, örmjór og háll o. s. frv. Segja má, að eina tilbreytingin hafi verið að fara til kiikju þá, og svo hlakkaði fólkið til þess að koma heim og sjá upplýstan bæ og fá fóðan mat. Og góður matur var ekki daglegt brauð þá á tímum. Nú liafa íslendingar nóg af öllu, bæði mat og skemmtunum, eru eyðslusamir og þurftarfrekir, og svo oft leiðir og þreyttir á þessu öllu saman. Og jólin liafa horfið að rnestu leyti sem trúarhátíð, þau eru nú meira verzlunarhátíð. A hinn bóginn var í gamla daga of mikil einangrun, og getum við verið ])akklát fyrir það félagslif og þær framfarir og þau lífsþægindi sem við njótum, en ég held að unga kynslóðin sé alveg sljó fyrir því, að jafnvel foreldara okkar bjuggu í verri húsum, í meiri kulda, við verra viðurværi, við meiri vinnu og við meiri sparnað og sjálfsafneitun en við nú á dögum þekkjum, en við skulum ekki gleyma þessu þó okk- ur líði vel. Sem dæmi um einangrunina má nefna það, að embættismenn sátu hver á sínum stað á hátíðum, einangraðir nema ef um boð var að ræða. Annars urðu þeir að lesa eitthvað sér til skemmt- unar eða spila við vinnufólk sitt og ekki mátti spila á sjálfum hátíðisdögunum heldur milli þeirra. Margir embættismenn stunduðu því ættfræði í tómstundum og skáldskap þeir fáu, sem slíkt gátu. Sagan segir, að Magnús Stephensen, dómstjóri í Viðey, hafi gert það sér til gamans í frístundum sínum að þýða lausavísur og gamla húsganga á dönsku. Einn slíkur gamall húsgangur er vísan: Séra Magnús settist upp á Skjóna. Sá var ekki líkur neinurn dóna. Hann var glaður, háttaktaður höfðingsmaður, honum bar að þjóna. Vísa þessi er um séra Magnús Erlendsson, prest á Hrafnagili í Evjafirði (1758—1836), afa hins þjóð- kunna Péturs Guðjohnsens söngkennara. Þessa vísu segir sagan að Magnús Stephensen hafi þýtt á þessa leið: Præsten Magnús satte op at ride, hann var ingen Dompap maa I vide. Hann var mægtig, stor og prægtig, tyk og vægtig, derpaa kan I lide. f gamla daga voru jólanóttin og nýjársnóttin kall- aðar einu nafni jólanætur og eftir því hvernig veðr- ið var á þcssum tveimur nóttum átti svo vertíðin að fara. Nýjársnóttin var enn dulmagnaðri en jóla- nóttin, þá gerðust hin mestu undur. Á vissu augna- bliki á nýjársnótt, sem enginn vissi hvenær var, kom gjörbreyting yfir allt í mannheimum, menn gátu séð tilvonandi maka sinn með því að horfa í spegil í kolamvrkri eða að horfa í vatnið í dimmu brunnhúsi. Þá varð allt vatn að víni eitt augnablik, kýr töluðu saman í fjósi, skip, sem lágu saman, töluðust við og kirkjugarðar risu og svipir þeirra, sem voru feigir á nýja árinu, sáust ganga í röð til sóknarkirkju sinnar. Á nýjársnótt var einnig óskastundin, en aldrei hittu menn á hana. Sem dæmi um það, hve lengi þessi þjóðtrú hefur lifað hjá þjóð vorri, skal þess getið að ég þekkti mann, sem Þórarinn Tómasson hét. Hann reri hjá Ófeigi Guðmundssyni útvegsbónda í Nesi á Sel- tjarnarnesi á árunum 1881—1883. Þessi Þórarinn sagði mér að gamla fólkið í Nesi hefði munað eftir sögu um það, að sæbúar hefðu sézt á nýjársnótt stíga dans á Seltjörn, sem var undir fótum þeirra spegilslétt og blikandi sem lýsigull. Þórarinn sagði mér líka að einu sinni hefði verið ungur vinnumaður í Nesi, sem gekk niður í brunnhús þar á nýjársnótt og hefði hann þá í vatninu séð mynd af ungri stúlku, heimasætu frá bænum Seli við Reykjavík, sem varð konan hans siðar. Þá vil ég geta þess til fróðlciks og gamans hér um leið, að dr. Alexander Cannon, þekktur enskur læknir og rithöfundur gaf út bók eftir 1940 sem hann nefndi The Shadow of Destiny og þar talar hann um þetta sama, að frá ómunatíð hafi það þekkzt, að hægt væri að fá fram myndir í brunnvatni í kolamyrkri og segir hann að Egyptar liafi þekkt þetta á dögum Faraó- anna. Ég óska ykkur öllum gleðilegra jóla, fyrst og fremst andlega séð, að boðskapur og blessun jóla- hátíðarinnar megi verða eign hjartans og hugarfars- ins, og ég óska ykkur líka veraldlegra jóla, þ. e. a. s. að þið verðið öll líkamlega hraust og heilbrigð ásamt ástvinum ykkar og skylduliði, að á heimilum ykkar megi birta, samhugur og blessun ríkja á komandi jólum og alla tíma. Ég lýk máli mínu með þessum orðum eftir séra Sæmund Hólm: Góður dagur, gæða hagur, gefist öllum, burtu snúðu fári og föllum. Friðarins Guð, vér þig áköllum. FHJÁLS VERZLUN 13

x

Frjáls verslun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.