Frjáls verslun - 01.02.1961, Blaðsíða 5

viðskiptum útvegsmanna og fiskvinnslustöðva, að
meta fiskinn til verðs eftir gæðum, er drjúgt spor
í átt til meiri hagkvæmni í rekstri, en hefði samt
ekki komið að hálfu gagni, nema því aðeins að sú
tilhögun næði einnig til skiptaverðs, — en nýlokið
er að semja um þetta atriði.
Eins og fyrr segir, hefur nú um margra ára
skeið verið ljós þörfin á breyttu hlutaskiptafyrir-
komulagi. Dýrari tæki, sem eiga að auka afköstin
eða spara vinnuafl eða auka þægindi, verða að
öðru jöfnu að hafa í för með sér, að stærri hundr-
aðshluti verðs afrakstrar renni til fjármagnsins
sjálfs, bæði til greiðslu aukins stofnkostnaðar, meiri
vaxta af stofnfé og endurnýjunarafskrifta. Þar af
leiðandi á ldutfallslega minni hluti afrakstrar að
renna til vinnuaflsins, en á móti vegur, eða á að
vega, aukin afköst, sem leiða eiga til hærri tekna,
aukinna þæginda eða öryggis.
Þetta er auðsær sannleikur, og er í orði viður-
kenndur af flestum. Karl Marx bendir á þetta ein-
hvers staðar og ég hefi heyrt einn fyrrverandi
sjávarútvegsmálaráðherra, sem hefur ekki verið
sakaður um „hægrivillu“, leiða gild rök að nauð-
syn endurskoðunar hlutaskiptafyrirkomulagsins
með það í huga, að aukin fjárfesting í þeim tilgangi,
sem að ofan greinir, fái aukna hlutdeild í afrakstr-
inum.
Hitt er svo annað mál, og mun ég fljótlega víkja
að því, hvort stærri og dýrari bátarnir og tækin
eigi að öllu leyti rétt á sér. Nú eru þetta hins vegar
áþreifanlegar staðreyndir, sem ekki verður gengið
fram hjá, heldur verður að horfast í augu við þær og
taka afstöðu til þeirra. Að mínu áliti væri nauð-
synlegt að hafa ákvæði í samningum útvegsmanna
og sjómanna, sem kvæðu á um lilutdeild beggja í
kostnaði við sameiginlega hagkvæma nýfjárfest-
ingu, og veit ég dæmi þessa erlendis frá. Einnig ætti
að auka ábyrgð skipstjóra og vélstjóra á veiðar-
færum, vél o. fl., þannig að hlutur þeirra ákvarðaðist
nokkuð eftir góðri umhirðu og sparsemi.
Uppbvgging fiskiskipastólsins
Hér ætla ég að staldra örlítið við, áður en lengra
verður haldið og rætt um annan meginþátt efna-
hagsþróunarinnar, og taka til meðferðar þróunina
í uppbyggingu fiskiskipastólsins, — um togarana
ræði ég samt ekki að sinni.
Ég gat þess hér að framan, að aukinn tonna-
fjöldi skipanna og bættur útbúnaður stafaði að
Frá Vestmannaeyjum
nokkru leyti af viðbrögðum útgerðarinnar við hinni
miklu samkeppni á vinnumarkaðnum, en hefði ekki
náð þeim tilgangi, sem skyldi. Einnig má segja —
sérstaklega ef litið er á tímabilið frá því á stríðs-
árunum, í heild, — að um liafi verið að ræða leit
útvegsinannsins að stærð skipa, er hentaði til þess
veiðiskapar, sem hér er helzt stundaður, þ. e. þorsk-
veiðar með línu og netjum og síldveiði með herpi-
nót og reknetjum. En þegar rætt er um offjárfest-
ingu í skipum og tækjum, og enginn vafi er á, að
hún hefir átt sér stað, verður að miða við útgerð-
ina í heild og þær aðstæður, sem hún býr við, en
ekki við einstök skip.
í fyrsta lagi ber að hafa í huga skort á sjómönn-
um; þannig er t. d. oft ekki unnt að senda skipin
á þær veiðar, sem reynast kynnu arðbærastar, svo
sem veiðar í salt, í útilegu.
í öðru lagi verður að liafa í huga skort á góðum
skipstjórnarmönnum, sem kunna að fara með hin
dýru tæki. Þetta sést bezt á hversu afli skipa, af
sömu stærð og með sama útbúnað, getur verið mis-
FRJÁLS VERZLTJN