Frjáls verslun - 01.12.1963, Page 28

skattur er á þær lagður. Hlutabréfin eru hins vegar
talin fram hjá einstaklingum og þá á nafnverði. Er
því ekki um neina tvísköttun að ræða. Sama máli
gegnir um útborgaðan arð innan vissra marka, eins
og áður hefur verið minnzt á.
I Þýzkalandi er einstaklingum heimilt að draga
frá skattskyldum eignum allt að DM 10.000, sem
bundin eru í verðbréfum.i) — Hugsanlegt væri að
taka þetta fyrirkomulag upp hér á landi, t. d.
þannig að einstaklingum væri heimilt að eiga 100
þús. kr. skattfrjálsar í verðbréfum, hjónum 200 þús.
kr. og svo einhver viðbótarupphæð fyrir hvert barn.
Þá hafa Þjóðverjar einnig beinlínis tekið upp á því
að verðlauna verðbréfaeign, en þar í landi eru sér-
stök lög um sparifjárverðlaun (Sparprámiegesetz).
Samkvæmt þessum lögum er litið á verðbréfakaup
sem sparnað. Þetta er þó bundið þeim skilyrðum,
að eigandi verðbréfsins hafi keypt það við útgáfu
og af útgefanda (eða miðlara hans), og þau verða
að vera í eigu hans eigi skemur en 5 ár. Ef þessum
skilyrðum er fullnægt, fær eigandi verðbréfsins sér-
stök verðlaun, 20% af kaupverðinu, þó aldrei hærri
uppliæð en DM 120 á mann á ári. Þessi lög stuðla
einmítt að því að auka verðbréfakaup lágtekju-
manna og hvetja þá til þess að eiga verðbréfin í
langan tíma. Vafalaust mundu slík ákvæði bera
einhvern árangur hér á landi og er því bent hér á
þessa leið.
Stoínun almennnigshlutafélaga
Mikið hefur verið rætt og ritað um svokölluð
almenningshlutafélög að undanförnu. Segja má, að
almenningshlutafélag sé hlutafélag, þar sem hluta-
féð er dreift á mjög margar hendur. Ennfremur
ganga hlutabréfin kaupum og sölum á almennum
verðbréfamarkaði eftir ákveðnum reglum.2) Eftir
þessari skýrgreiningu er ekkert almenningshluta-
félag til á íslandi, bæði vegna þess að engar ráð-
stafanir eru gerðar til þess að koma í veg fyrir sam-
drátt hlutabréfa og ekki síður vegna vöntunar al-
menns verðbréfamarkaðar.
Stofnun almenningshlutafélaga yrði verðbréfa-
markaðinum til mikillar eflingar og nokkur almenn-
ingshlutafélög með mikilli dreifingu hlutafjár gætu
vafalaust tryggt kaupþingi sæmileg starfsskilyrði.
Æskilegt er því að stuðla að stofnun slíkra hluta-
félaga hér á landi.
1) Mayer M.: Wall Street, London 19.59.
2) Helgason H.: Alraenningshlijtjifélög, Frjáls verzlun 1962.
Árið 1924 var Eimskipafélag íslands stofnað með
upphaflegri þátttöku rúntlega 14 þús. manna, eða
um það bil sjötta hvers einstaklings í landinu, og
mun slík þátttaka vafalaust algerlega óþekkt með
öðrurn þjóðurn. Hér réðu þó önnur sjónarmið en
hagnaðarvon miklu, og er mjög óvíst um, hvort
þetta verður nokkurn tíma endurtekið.
Frá 1923 var Eimskipafélagið undanþegið skatt-
greiðslu vegna lélegrar rekstursafkomu, en um leið
var því bannað að greiða hærri arð en 4% af hluta-
fé. Þetta ákvæði hélzt í lögum áratugum saman
og gerði eign manna í félaginu næstum alveg arð-
lausa. Viðskipti meðal almennings með hlutabréf
félagsins hafa lengst af verið lítil sem engin, og þau
eigendaskipti, sem átt hafa sér stað á þessum 49
árum, sem liðin eru frá stofnun félagsins, hafa
einkum farið fram með arfleiðslu og gjöfum. Fyrir
seinui heimsstyrjöldina komst gangverð bréfanna
niður í fjórðung af nafnverði, en síðan verðbólgan
gerði allar eignir miklu verðhærri, hefur gangverð
bréfanna hækkað. Félagið hefur sjálft keypt bréfin
við tíföldu nafnverði um langt skeið, og má ætla,
að þau litlu viðskipti, sem átt liafa sér stað með
þau, liafi gerzt á þessu verði. Slík fjárfesting hefur
þó lengi verið afar vafasöm frá arðsemissjónarmiði,
því að sú 10% arðgreiðsla, sem fengizt hefur af
bréfunum undanfarin ár, svarar til 1% vaxta af
kaupverði þeirra.
Nú hefur verið ákveðið að gefa út jöfnunarhluta-
bréf og fást 10 ný hlutabréf fyrir hvert eitt gamalt.
Ekki er þó víst, að þessi ráðstöfun verði til mikilla
bóta, því að rekstursafkoma félagsins hefur verið
svo bágborin undanfarin ár, að engin von er til
þess, að því takist fyrst um sinn að greiða hæfi-
legan arð af þessu aukna hlutafé. Auk þess má
benda á, að eignir þær, sem raunverulega standa
að baki hlutafénu, eru vafalaust allmiklu meira
virði en tífalt upphaflegt hlutafé, eða tæplega 17
millj. kr. eins og það verður eftir að jöfnunarhluta-
bréfin hafa verið gefin út. Þetta veldur því, að
gangverð bréfanna verður lægra en „innra“ virði
þeirra, nema arðgreiðsla verði höfð því hærri, en
eins og málum er nú háttað koma skattalögin í
veg fyrir það.
Hér er rétt að geta þess, að hin slæma reksturs-
afkoma félagsins undanfarin ár hefur einkum átt
rætur sínar að rekja til ranglátra og fráleitra verð-
lagsákvæða, sem farmgjöld félagsins hafa verið háð.
Það virðist því ekki verða óeðlileg krafa, að verð-
lagsákvæði séu afnumip með öllu, eða a. m. k.
28
FRJÁÞS VERZLUIt