Frjáls verslun - 01.12.1967, Blaðsíða 82

FRÁ RITSTJÓRIM
1 €>fjið aö versiuninni
Lengi hefur sú hugsun verið ríkjandi, ekki
sízt innan verkalýðshreyfingarinnar, að verzl-
unin væri dragbítur á þróun efnahagsmála á
Islandi. Um skeið töldu menn, að þessi hugsvrn
hefði dáið út, en nú hefur hún skotið upp koll-
inum á nýjan leik, ekki aðeins í skrifumreyndra
áróðursmanna, heldur einnig í markvissri við-
leitni launþegasamtakanna til að takmarka
verzlunarfrelsi á Islandi. Hún birtist nú nýlega,
þegar ákveðið var, samkvæmt kröfum laun-
þega, að setja ný verðlagsákvæði, sem svipta
verzlunina hinu takmarkaða verðlagningar-
frelsi, sem hún hafði áunnið sér undanfarin ár.
Það gegnir furðu, að þessi hugsun skuli á
nýjan leik setja svip sinn á stjómmálaátökin
á Islandi. Það er eins og menn hafi gleymt
þeirri þróun, sem átt hefur sér stað nokkur
síðustu ár. Á sama tíma, sem verzlunarfrelsið
jókst, varð hlutur launþega í aukningu þjóðar-
tekna stærri en hann hefur nokkru sinni verið
og vöxtur þjóðarteknanna á þessu tímabili á
sér ekki hliðstæðu. Verzlunin var því engin
dragbítur á þá þróun, sem ríkt hefur.
Sannleikurinn er sá, að verzlunin hefur stuðl-
að að hetri viðskiptaháttum, meira vöruúrvali,
á hagstæðara verði en áður hefur þekkzt. Vegna
síaukinnar samkeppni var svo komið, að unnt
var að fá margar nauðsynjavörur á verðlagi,
sem talizt gat fullkomið lágmarksverð. Heil-
brigðishættir í verzlun, fóru stöðugt batnandi
og þjónusta þeirra í formi aðgengilegri verzl-
ana, betri geymslna og þjálfaðra starfsfólks
voru kjarabætur fyrir almenning út af fyrir
sig.
Þessi endurnýjun verzlunarinnar hefur kost-
að mikið fé. Það verður því ekki sagt, að fé
verzlunarinnar hafi farið til einskis eða til að
þjóna duttlungum verzlunarmanna. Fjármagn
verzlunarinnar hefur einmitt verið ávaxtað á
þann hátt einan, sem neytendur hafa óskað.
En hvers vegna er nú krafizt meiri fórna af
hálfu verzlunarmanna en annarra stétta þjóð-
félagsins í ríkjandi efnahagsörðugleikum. Skýr-
ingarinnar er auðvitað að leita í hinum úreltu
viðhorfum, sem ríkja innan verkalýðshreyfing-
arinnar til verzlunarinnar. Hennar er einnig að
leita í þeim misskilningi, að verzlunin hafi yfir
tiltakanlegu fjármagni að ráða. Menn hafa séð
verzlunina aukast, húðum fjölga og séð útlit
verzlana taka miklum framförum. En það er
ástæðulaust að ætla, að óeðlilegur gróði sé for-
senda þessara framfara. Hin mikla verzlun
undanfarinna ára er tímabundið fyrirbæri. Ein-
staklingstekjur hérlendis hafa síðustu ár verið
meðal hinna hæstu í heiminum. Þetta segir auð-
vitað til sín í innanlandsverzluninni. Þar með
er ekki sagt, að verzlunin sé aflögufær umfram
aðrar stéttir. Rekstrarkostnaður hennar hefur
stóraukizt. Umbótaviðleitni verzlunarinnar er
sérstaklega rík vegna undangenginna haftaára.
Og síðast en ekki sízt verður verzlunin að taka
á sig miluð tjón vegna gengisfellingarinnar.
Sannleikurinn er sá, að ef gengið væri að öll-
um atvinnugreinum landsmanna á þann hátt,
sem nú hefur verið gengið að verzluninni, þá
væri íslenzka þjóðfélagið gjaldþrota.
Hugsunin, sem liggur að baki nýjustu haft-
anna á frjálsræði verzlunarinnar, stenzt þvi
ekki og er raunar af pólitískum toga spunnin
og á ekki heima í hlutlægu mati á þeim úrræð-
um, sem grípa þarf til vegna efnahagsástands-
ins. Verst er, að þeir, sem verzlunin hefur treyst
bezt, virðast ekki geta endurgoldið það traust.
Þjónustuviðleitni verzlunarinnar undanfarin ár
ætti þó að hafa skapað það. Sannleikurinn er sá,
að þeir, sem mest hafa fjallað um verzlunina
að undanförnu, eru ýmist andvígir verzlunar-
frelsinu sem slíku eða haldnir vanþekkingu á
kjörum hennar.