Frjáls verslun - 01.12.1970, Blaðsíða 24

zz
FRlJALS VSRZLUN
athugunar og vonast ég til að
úrbætur verði gerðar og sann-
gjörn lausn fáist.
f fyrra voru tekjuafgangur
og afskriftir Eimskipafélagsins
um 150 milljónir. Þetta þóttu
mikil býsn og sýna aðra og
betri mynd af afkomu atvinnu-
veganna, en talsmenn þeirra
hefðu látið í veðri vaka. Á
þennan hagnað va.r m. a. bent
við kjarasamningana í vor, sem
dæmi um getu fyrirtækja til
að greiða stórhækkað kaup . . .
Þegar brúttóhagnaður af
rekstri Eimskipafélagsins 1969
er nefndur gleymist gjarnan,
að lengi hefur reksturinn ekki
staðið undir skattalega leyfðum
fyrningum og stutt er síðan
beint tap var á rekstrinum svo
árum skipti. Rekstrarafkoma
ársins 1969 kann að sýnast góð,
miðað við íslenzkar aðstæður,
sé litið á það ár eitt. Sé hins
vegar litið á reksturinn yfir
lengra tímabil vegur þessi hagn
aður ekki upp töpin, sem urðu
af rekstrinum. Óraunhæft er
með öllu að tala um gróða í
þessu sambandi. Ef við gerum
okkur grein fyrir því, að end-
urbyggingarkostnaður núver-
andi skipastóls félagsins nemur
vafalaust ekki minna en 3000
milljónum króna, verður okkur
Ijóst að 150 milljónir í afskrift-
ir og hagnað ná skammt til að
viðhalda skipastólnum, því síð-
ur að auka hann og bæta. Hér
er einfaldlega ekki um næga
fjármagnsmyndun að ræða mið-
að við hina miklu fjárfestingu,
sem bundin er í rekstrinum.
Til marks um hina brýnu
nauðsyn þess að verulegur, ár-
legur rekstrarhagnaður sé hjá
félaginu má minna á þá stað-
reynd, að tvö af elztu skipum
félagsins m.s.,,Gullfoss“ og m.s.
„Lagarfoss“ hafa verið afskrif-
uð í rekstrarreikningum félags-
ins þau 20 ár, sem skipin hafa
verið í eigu þess, samtals um
22.5 milljónir íslenzkra króna.
Vart mun ofmælt þótt áætlað sé
að þessi tvö skip yrðu ekki end-
urbyggð í dag samkvæmt kröf-
um tímans fyrir lægri fjárhæð
en næmi einum milljarði ís-
lenzkra króna. Af þessu má
nokkuð marka afskriftaþörfina.
Ég tel að skilningur almenn-
ings sé að vakna á nauðsyn þess
að íyrirtæki geti afskrilað eign-
ir og hagnast. Ég held einnig
að þeir fáu stjórnmálamenn,
sem halda því fram í hita bar-
áttunnar, að dreifa og eyða beri
jafnóðum öllu sem sparast, tali
gegn betri vitund. í stað þess
að hindra nauðsynlega fjár-
magnsmyndun með skammsýn-
um verðlagsákvæðum og of-
sköttun á fyrirtækjum, mætti
setja hömlur á það hvernig á-
góða er varið eins og tíðkast í
ýmsum nágrannalöndum okkar,
með breytingu á fyrningaregl-
um og skattheimtu. Fagna ber
að vænta má á næstunni nýrra
laga um skattlagningu og verð-
lagsmál.
í sambandi við nauðsyn á
auknum skilningi á velgengni
fyrirtækja hefur mér oit dott-
ið í hug það sem ég man einna
bezt eitir sem lítill drengur í
Stykkishólmi. Þá voru bílar
ekki orðnir algengir. Hinn mikli
heiðursmaður Hatliði Sveinsson
póstur kom reglulega með póst-
inn á hestum frá Borgarnesi til
Stykkishólms. Ég minnist þess
á vetrum, þegar ég beið eftir
Hafliða, oft i slæmum veðrum,
hjá föður minum, sem var póst-
meistari í Stykkishólmi. Haf-
liði þurfti að fara yfir erf-
iðan fjallveg, Kerlingaskarð,
þar sem margir höfðu orðið úti
í vetrarveðrum.
Það fyrsta, sem Hafliði gerði
þegar hann hafði tekið ofan
af hestunum og afgreitt póst-
inn, var að koma hestunum í
hlýtt og gott hesthús, gefa þeim
hey og fóðurbæti og breiða yfir
þá hlýlegt áklæði. Eftir að
þessu var lokið fór hann fyrst
að hugsa um húsaskjól og mat
fyrir sjálfan sig. Hestarnir voru
fyrirtækið hans Hafliða pósts.
Þið talsmenn Eimskipafélags-
ins segið oft, að Eimskip sé
fyrirtæki allrar þjóðarinnar.
MikiII fjöldi fólks á hlutabréf
í félaginu — og raunar einnig
ríkið sjálft. En er rekstrarfyr-
irkomulagið heppilegt, liefur
fjöldinn raunverulega nokkur
áhrif og hefur hlutabréfaeign
hans nokkra grundvallarþýð-
ingu nú, þótt svo hafi verið í
upphafi.
Eimskipafélag íslands eiga
nú um 11.200 íslendingar.
Hlutabréf í félaginu munu
finnast hjá flestum fjölskyldum
hvarvetna á landinu.
Upphaflegt takmark með
stofnun félagsins var að tryggja
landsmönnum sem beztar og ör-
uggastar samgöngur á sjó, síðar
samgöngur almennt. Ef nokk-
urn tíma er hægt að tala um
þjóðarfélag, þá held ég að Eim-
skipafélag íslands beri það nafn
með réttu. Hlutaféð er um 48
milljónir króna. Stærstu hlut-
hafarnir eru ríkissjóður og Há-
skólasjóður. Meðalhlutafjáreign
einstaklinga er 400 krónur.
Við vitum um mörg dæmi
þess, að hluthafar Eimskipafé-
lagsins víðs vegar um landið
bera mikla umhyggju fyrir vel-
ferð þess. Þegar hlutafélög
verða svona stór og hluthafarn-
ir margir og smáir og auk þess
dreifðir um allt land, verður
það til þess að færri mæta á
aðalfundum en æskilegt væri.
Það er staðreynd að í stjórn
félagsins frá upphafi hafa ver-
ið kosnir þjóðkunnir sæmdar-
menn, sem almenningur ber
traust til. Ef út af upphaflegri
stefnu hefði verið vikið, er ég
viss um, að hinir mörgu, þöglu
hluthafar og velunnarar félags-
ins mundu láta til sín heyra.
Mundi ekki vera fjarri lagi að
líkja áhrifum hluthafanna á
stjórn og rekstur fyrirtækisins
við áhrif kjósenda í lýðræðis-
þjóðfélagi.
Nýlega hófu Eimskipafélagið
og Flugfélagið rekstur ferða-
skrifstofu, sem virðist hafa
hleypt talsverðu lífi í samskipti
flutningafyrirtækja og ferða-
skrifstofa, og er umdeilt, hversu
heppilegt það hafi verið, og inn
í þær deilur blandast einnig
bein og óbein afskipti ríkisins
af þcssum atvinnugreinum.
Hver er þín skoðun?
Ferðaskrifstofur hafa starfað
á íslandi undanfarna áratugi,
mismunandi margar og mis-
munandi lengi. Allar hafa þær
annazt sölu farseðla með skip-
um og flugvélum. Fyrir nokkr-
um árum hófu tvær þessara