Frjáls verslun - 01.06.1974, Síða 45

það, þótt ég hafi þá skoðun,
að málefni iðnaðarins séu nú
komin á það stig, að menn
eru hættir að sjá skóginn fyr-
ir trjánum og kjósa þá að taka
upp léttara hjal, í stað þess
að gera ekkert.
Er það hugsanlegt að vinstri
stjórn telji iðnaðinn svo aum-
ann, að hún slái á útréttar
hendur þeirra manna, sem
biðja honum hælis undir mið-
stjórnarvaldi hennar?
Eða hefur hún þegar öll ráð
hans í hendi sér?
Síðari spurningin gerist ó-
neitanlega áleitin, þegar haft
er í huga, hvað iðnaðurinn vit-
andi kallaði yfir sig með sam-
þykkt síðustu kjarasamninga.
SAMANBURÐUR ÚT í HÖTT
Staða íslenzks iðnaðar verð-
ur aldrei ráðin af nokkru viti
með samanburði við nágranna-
þjóðir, nema þá við Færey-
inga. Það lætur nærri, að slík-
ur samanburður sé álíka frá-
leitur og að fara að bera sam-
an skipastól borgarinnar
Malmö (260 þús. íbúar) og fs-
lands, eða þá að reyna að
ímynda sér, hvernig borgurum
Malmö yrði við, ef þeir þyrftu
að reka álíka utanríkisþjón-
ustu og íslendingar.
Yfirleitt er slíkur saman-
burður út í hött, jafnvel fram-
leidd verðmæti á hvern íbúa
eru tæplega sambærileg við
nágrannaþjóðir, þar sem ein-
ungis lítill hluti íslendinga
fæst við sjálf framleiðslustörf-
in, sennilega mun minni
hundraðshluti ibúa en í
nokkru nágrannalandi.
Hinsvegar getum við með
góðri samvizku borið saman
t. d. skipasmíðaiðnað okkar og
Færeyinga fyrr og nú, og
mætti eflaust meira af því
læra okkur í hag en margan
grunar.
Okkur verður að vera ljóst,
að samanburður við nágranna-
þjóðir leysir engan vanda og
aldrei til nokkurs gagns, nema
því aðeins að við viðurkenn-
um sérstöðu okkar, og gjör-
ólikar forsendur hins íslenzka
athafnalífs.
Fyrirtæki verða t. d. raun-
verulega gjaldþrota í Skandi-
navíu og leggiast niður.
Rekstrartseknilegur saman-
burður myndi sýna, að obbinn
af íslenzkum framleiðslufyrir-
tækiaim væri gjörsamlega
gjaldþrota og með öllu óstarf-
hæfur.
Sá samanburður er að því
leyti óraunhæfur, að hugtakið
gjaldþrot hefur ekki sama or-
sakavægi á íslandi, afleiðing-
in er ekki rekstrarstöðvun
eins og óumflýjanlegt teldist
t. d. í Svíþjóð.
Rekstrarstöðvun framleiðslu-
fyrirtækis á íslandi er miklu
fremur afleiðing „lánsþrots“,
hugtak sem ekki er til í sömu
merkingu hjá nokkurri ná-
grannaþjóð.
Eins og margir vita af eigin
reynzlu, og þá sérstaklega þeir
sem fengizt hafa við fram-
leiðslu úti á landsbyggðinni,
getur liðið langur tími frá
gjaldþroti til lánsþrots. Þetta
rekstrarfyrirkomulag er ein
höfuðmeinsemd og því miður
sennilegra illlæknanlegur sjúk-
dómur hins íslenzka fram-
leiðsluiðnaðar.
Að halda áfram rekstri þess-
ara fyrirtækja á þennan hátt
þ. e. a. s. gjaldþrota, eftir að
tollvernd gagnvart varningi
frá háþróuðum iðnveldum fell-
ur níður, er engum mennskum
manni fært, það væri jafn fá-
víslegt eins og að reyna að
to<ía sjálfan sig uppúr feni á
hárinu.
En nú er það svo að illkynj-
uðum sjúkdómum má oft
halda í skefjum með lyfjum
— aðgerðum.
Forsenda þess að slíkt megi
takast, er viðurkenning á til-
vist sjúkdómsins, en síðan
gildir altæka reglan um lausn
flókinna viðfangsefna: Skoðun-
greining-aðgerð-lausn.
REKSTRARSTAÐA
ÍSLANDS ÓTRYGG
Ef við lítum á ísland sem
stórt fyrirtæki, getum við gert
okkur grein fyrir því, hve
rekstrarstaða þess er ótrygg.
Eins og málum er háttað í
dag, er útflutningur landsins
og tekjustofn fyrst og fremst
mismunandi sjávarafli.
Hráefnisöflun er háð nátt-
úrusveiflum. Sem framleið-
andi rekur fsland ekki sjálf-
stæða afurðastefnu, og getur
því þurft að aðlaga sig breyti-
legum kröfum og eftirsnurn
vörukaupenda á hverjum tíma,
sérstaklega gætir þessa eftir
því sem aflinn er meira unn-
inn.
Það sem fyrst og fremst hef-
ur áhrif á afkomu þessa fyrir-
tækis eru sveiflur á aðfengnu
hráefnismagni, sem ekki er
hægt að sjá fyrir.
Hinsvegar er hægt að draga
úr áhrifum þessara sveiflna á
ýmsan hátt t. d. með því að
auka úthaldsdaga og afköst
fiskveiðiflotans og með því að
auka vinnzlu aflans hérlendis.
Ennfremur og í sama tilgangi
er markaður væri skapaður
jafnframt fyrir aðra fram-
leiðslu en úr sjávarafla erlend-
is eða innanlands.
Iðnaður sem framleiðir á
innanlandsmarkað samkeppnis-
færar vörur og dregur þannig
úr gjaldeyrisnotkun er dæmi-
gerð hagræðing í rekstri fyr-
irtækisins íslands.
Hagræðingin er því einungis
framleiðniaukandi að vörurn-
ar séu samkeppnisfærar á við
innfluttar.
Það vinnuafl sem binzt við
þennan iðnað sparar þá meiri
gjaldeyri heldur en það skap-
aði í útflutningsiðnaði.
MÖRG IÐNFYRIRTÆKI
VERÐA LÁNSÞROTA
Nú þegar tollar falla niður
á keponisvörum. verða mörg
iðnfyrirtæki lánsþrota og
hætta rekstri.
Hluti þessara fyrirtækja
geta á engan hátt framleitt
samkeppnishæfar vörur og
eiga því engan tilverurétt.
Þessi fyrirtæki hafa fengið
frest til að áðlaga sig breyttri
markaðsstöðu, og ef þau þrátt
fyrir það geta ekki staðizt
samkeppni, er vinnuafli þeirra
betur varið annars staðar. Hér
gildir það grundvallarsjónar-
mið hins frjálsa atvinnurekstr-
ar, að tilvist fyrirtækja bygg-
ist. á framboði og eftirspurn
þeirrar vöru sem þau rnark-
aðpfæra.
Hitt er svo annað mál, að
nú á næstunni leggja upn
launana fvrirtæki, sem hægt
hefði verið að reka áfram
þjóðarbúinu til hagræðingar,
hefði framleiðni þeirra verið
aukin á undanförnum árum,
en þau ekki látin standa í
stað.
Þar er um að kenna bæði
iðnrekendum siálfum og
stiórnvöldum. Mistök beggja
aðila eru: Samlhent sóun á
dvrmætum tíma með ábvreð-
arlausu þvargi um aukaatriði
og fáránlegur samanburður
við nágrannalönd engum til
gagns.
Afstaða beggia aðila til að-
ildarinnar að EFTA, hefur ein-
FV 5-6 1974
45