Frjáls verslun - 01.11.1978, Blaðsíða 57

anda stórfé á flestum öðrum sviðum við-
skipta. Það sem mestu máli skiptir, t. d. við
innkaup á iönaðarvélum, er að kaupa þær
vélar sem henta, en það er mun oftar um það
sem slagurinn stendur heldur en um verö og
skilmála. Þetta á sérstaklega við um okkur
Islendinga. Flestar vélar sem okkur eru
boðnar eru með þeim afköstum sem talin eru
gild í milljónaþjóðfélagi og af þeim sökum eru
hér víða í gangi vélar, sem eru einungis nýttar
að sáralitlum hluta. Við þessu er oftast lítið
hægt að gera, þó skiptir það verulegu máli
hvað hagkvæmt er að stöóva og gangsetja
slíkar vélar, jafnvel að hægt sé að láta þær
standa óhreyfðar lengri tíma. Þá er ekki síður
mikilvægt, að kaupa ekki dýru veröi einhverja
þá kosti vélanna sem maður hefur ekkert við
að gera, eða getur ekki nýtt. Til þess að girða
fyrir mistök af þessu og líku tagi er ekki til
nema ein algild aðferð. Hún er að undirbúa
málið hér heima áður en haldið er til sam-
komulagsumleitana. Skipuleggja þarf út í
yztu æsar hvaða tæki á að reyna að fá,
hvernig þau eigi að vinna, með hvaða afköst-
um og hve mikið sé hægt að greiða fyrir slíkar
vélar. Undirbúningurinn skiptir í þessu tilliti
höfuðmáli, annars hefur maður ekki hug-
mynd um til hvers maður er að fara út. Ganga
þarf frá ákveðnum ramma sem viðræðuaðil-
anum er leyfilegt að vinna innan, án frekara
samráðs við væntanlegan kaupanda. Slíkan
ramma er alltaf hægt að gera, hvert svo sem
verkefnið er, en hann gerir það kleift að hraða
þeirri vinnu verulega sem ynna þarf af hendi
erlendis án þess að samráð um veigameiri
atriði falli niður.
Þegar samkomulag hefur náðst um vænt-
anleg kaup á vélum eða efni, þá hefst síðari
þátturinn, sem er jafnvel enn mikilvægari. Við
skulum gera okkurgrein fyrir því, að þegarvið
tölum um flutningskostnað á milli útlanda og
íslands þá erum við yfirleitt að tala um allt
önnur kostnaðarhugtök en erlendu viösemj-
endurnir. Þetta felst í því, aö (sland sker sig úr
með það að þar eru greiddir tollar af flutn-
ingskostnaði, og það jafnvel þótt flutnings-
aðilinn sé íslenzkt fyrirtæki og því sé greitt í
íslenzkum gjaldmiðli. Við skulum ekki ganga
út frá því sem gefnu aö þeim erlendu sé þetta
Ijóst. Þetta þarf að skýra nákvæmlega út og
nauðsynlegt er að gera erlenda aðilanum,
sem sjá á um flutninginn, skýra grein fyrir því
hvað málið sé mikilvægt.
Víða í Evróþu hafa risið upp flutningaþjón-
ustufyrirtæki, svokallaðir ,,expeditorar.“ I
Bretlandi, Þýzkalandi og Sviss, og jafnvel á
Norðurlöndum, eru þessi fyrirtæki hinn
dæmigeröi milliliður, oftast óþarfur aö mínum
dómi þar sem þau hafa verulega hækkað
vöruverð frá þessum löndum þótt hið gagn-
stæóa hafi líklega veriö markmiðið í upphafi.
Með nióurfellingu tolla af iðnaðarvélum hefur
tjón íslendinga af völdum þessara aðila
minnkað en hættan er vissulega enn til stað-
ar.
Semja þarf um flutningsfyrirkomulag, um-
búðir og tryggingar
Þeir sem þekkja eitthvað til erlendis vita að
ákveðin flutningafyrirtæki eru ódýrari og um
leið áreiðanlegri en önnur. Svo undarlegt
sem það kann að virðast, þarf maður að vera
sérstaklega á verði þegar um er að ræða
flutninga með ríkisreknum járnbrautum, eins
og t. d. í Bretlandi og Svíþjóð. [ Bandaríkjun-
um eru flutningar yfirleitt ódýrari þótt þar sé
flest allt flutt með bílum, en umhleðsla hvers
konar getur aftur á móti farið uþp úr öllu valdi
þar vestra. Rétt er að vera undir það búinn að
500 km flutningur innanlands erlendis geti
kostað svipað og flutningurinn sjóleiðina til
(slands. Oft er hægt að semja við seljanda
vélanna að hann komi þeim í vörzlu umboðs-
aðila íslenzkra skipafélaga erlendis fyrir
ákveðið hámarksgjald. Slíkur samningur
kemur í veg fyrir bakreikninga vegna flutn-
ings og getur reynzt hagkvæmur eftir eðli
málsins. Þá er það talsvert atriði að tekin séu
af öll tvímæli um umbúðir, því á þeim grund-
velli má oft komast að hagstæðari trygging-
arskilmálum. Ef við hugsum okkur að verið sé
að kaupa grjótmulningsvél í Bandaríkjunum,
þá er ef til vill nægjanlegt að utan um hana sé
slegið trégrind og að undir henni séu búkkar
þannig að gaffallyftari geti ráðið við hlutinn.
Tryggingarfélögin eru tilbúin til þess aö veita
verulega hagkvæmari tryggingu ef hún inni-
felur ekki bætur fyrir smávægilegri skaða svo
sem rispur eða annað sem ekki gerir tækið
ónothæft, en skipta að sjálfsögöu engu máli
fyrir grjótmulningsvél. Á þennan hátt má
spara bæði í umbúðagerð og tryggingarið-
gjaldi. Þetta er nokkuð af því sem ég man eftir
í svipinn, en að sjálfsögðu eru mörg önnur
samningsatriði, sem athuga þarf þótt ekki sé
farið út í þá sálma hér, en þar má nefna
ábyrgð á vélum, varahlutaþjónustu, tækni-
þjónustu, tryggingu fyrir efnisgæðum,
skaöabótaréttur vegna tafa á afgreiðslum
o.fl. o.fl.
57