Frjáls verslun - 01.07.1991, Blaðsíða 34

HEILSA
FLUGUR OG OFNÆMI
Lax- og silungsveiðitíminn er
í hámarki, en margir hafa veitt
minna en vonir stóðu til, eins og
oft vill verða. I sumum tilvikum
virðist sem hlutverkaskipting
hafi orðið og menn átt fótum fjör
að launa. Þannig lásum við ný-
lega um það í dagblöðunum
hvernig silungsveiðimenn á
Amarvatnsheiði urðu fyrir barð-
inu á miklum mývargi og urðu
að leita sér læknismeðferðar.
Greinarhöfundurinn, Uggi
Þórður Agnarsson læknir, er
hjartasérfræðingur og starfar
m. a. hjá Hjartavernd.
í tilvikum sem þessum er oftast
ekki mikið að lækna. Við skoðun sjást
bólgin útbrot eftir flugnabit og stund-
um koma einnig fyrir húðsýkingar ef
mikið hefur verið klórað í bitin og út-
brotin, en um alvarleg ofnæmisvið-
brögð er venjulega ekki að ræða.
Sjúklingurinn fer gjaman heim með
ofnæmistöflur (antihistamin) og
stundum litla túbu af steraáburði.
Ekki eru þó öll flugnabit svona
meinlaus. Hérlendis má oft sjá geit-
unga (vespur), sem eru þekktir fyrir
óþægileg bit, og bíflugur þótt algeng-
ara sé að íslendingar kynnist þessari
flóru nánar á erlendri grund.
Þetta fékk lítil þriggja ára dóttir mín
að reyna þegar hún, stuttbuxnaklædd
og með súkkulaðiís í hönd, settist of-
an á geitungá heitum sumardegi í Tí-
volí í Kaupmannahöfn. En eftir grát
og koss hjaðnaði kúlan eftir bitið og
ferðin gat haldið áfram.
Mun alvarlegra var ástand sænsks
garðyrkjumanns í fyrrasumar. Hann
var við störf sín er hann var bitinn af
geitungi. Manninn svimaði, hann
kaldsvitnaði og gat með naumindum
kallað á hjálp. Við komu á sjúkrahús
var hann í ofnæmislosti og bráðri lífs-
hættu, gráfölur, sveittur og átti erfitt
með öndun. Blóðþrýstingur reyndist
verulegalækkaður, vartmælanlegur.
Meðferð við bráðaofnæmi var veitt
með adrenalíni í æð ásamt vökva og
sterum. Sem betur fer tókst að bjarga
lífi mannsins en ljóst var að hér mátti
engu muna að illa færi.
Brátt ofnæmi af þessu tagi hefur
lengi verið þekkt. Á egypskum mynd-
skreytingum 2600 árum f.kr. má sjá
hvernig geitungsbit olli dauða eins
faróanna en það var ekki fyrr en á
þessari öld að menn lærðu að skilja
eðli ofnæmisviðbragða. Nú er vitað
að mörg efni eru fær um að leysa úr
læðingi þessi viðbrögð, s.s. skor-
dýrabit, fæðutegundir, agnir í lofti,
ýmis lyf og efni og margt fleira. Þá má
minnast á vægari tegundir af við-
brögðum sem geta komið fram eftir
líkamlega áreynslu eða við íþróttaiðk-
un og geta komið fram sem útbrot,
kláði eða bjúgur í andliti og víðar.
Undir vissum kringumstæðum
hafa myndast mótefni af flokki Ig-E
sem eru næm t.d. fyrir ákveðnu efni í
munnvatni eða eitri skordýra og
verða virk ef þetta ákveðna efni verð-
ur á vegi þeirra í líkamanum og kemur
þá af stað ofnæmissvari.
Talið er að t.d. í Bandaríkjunum
verði um 500 hættuleg tilvik árlega
sem rekja megi til bráðaofnæmis en
e.t.v. er slíkt eitthvað óalgengara
hérlendis. Við höfum þó nýlegt dæmi
úr sjónvarpsfréttum um giftusamlega
björgun lítillar telpu sem var í hættu
stödd vegna lyfjaofnæmis. Það er
skylda allra, sem annast lyfjagjafir, að
spyrja um ofnæmi en það var, að
sögn, ekki þekkt í nefndu dæmi.
í löndum, þar sem mikið er af skor-
dýrum sem geta valdið bráðaofnæmi
með biti eða stungu, hafa þeir, sem
áður hafa lent í slíku, átt kost á lyfjum
og leiðbeiningum til að hindra eða
draga úr ofnæmi. Ljóst er að slík
meðferð getur skipt sköpum fyrir þá
tiltölulega fáu einstaklinga sem eru í
sérstakri hættu, en hins ber að geta
að flestir ofnæmis- eða asthmasjúk-
lingar þurfa ekki á þessu að halda
enda uin annars konar vanda að ræða.
Besta vörnin er þó trúlega sú að
hafa stóran flugnaspaða í handfar-
angrinum þegar farið er í fríið.
34