Frjáls verslun - 01.10.2000, Blaðsíða 74

INNHERJAVIÐSKIPTI
endurskoðendur skjótast inn í herbergið og svo sér hann
þjón einn rogast með stóra kampavínsflösku inn í herbergið!
Hann hleypur til og kaupir bréf í bönkunum, daginn eftir eru
viðskipti stöðvuð, sameiningin kynnt og bréfin hækka veru-
lega eftir að viðskipti heljast á ný.
Hér er um verulegt álitaefni að ræða, bjó aðilinn yfir trúnaðar-
upplýsingum eða var um spákaupmennsku að ræða.
Dæmi 5 - eignarstýring í verðbréfafyrirtækjum
Starfsmaður er að vinna í eignastýringu í verðbréfafýrirtæki
og verður var við að þeir sem annast viðskipti fýrir eigin reikn-
ing fyrirtækisins eru mjög æstir og hrópa skipanir til miðlara
verðbréfafýrirtækisins um að kaupa i tilteknu fyrirtæki. Hann
verður var við upplýsingarnar vegna þess að Kínaveggur fé-
lagsins felst í rauðri, málaðri rönd á gólfmu sem aðskilur
hann, miðlarana og þá sem annast kaup í eigin reikning bank-
ans. Hann spyrst fýrir almennum orðum en aðrir starfsmenn
gefa engar upplýsingar í samræmi við þá starfsreglu að upp-
lýsingar eigi ekki að berast milli starfssviða og Kinamúra.
Starfsmaður okkar í eignastýringunni ber ábyrgð á því að
ávaxta sjóði í hans vörslu og hefur svigrúm til fjárfestinga að
vissu marki. Hann ákveður að kaupa í því félagi sem hann
heyrði vera kallað og sér í tölvukerfi sínu, sem ekki er að-
greint frá öðrum viðskiptum bankans, m.a. hverjir eru að
kaupa og að verðið f umræddu félagi er stígandi. Hann fullnýt-
ir heimild sína og kaupir auk þess sjálfur bréf í viðkomandi fé-
lagi. Hann lætur miðlara annast viðskiptin og tilkynnir eigin
viðskipti. Bréf viðkomandi félags hækka nokkrum dögum síð-
ar vegna samruna við annað fyrirtæki og starfsmaður okkar
selur með verulegum hagnaði fyrir sjóð sinn og sjálfan sig.
Hvað er dapurt hér?
Væntanlega iýrst og fremst að aðskilnaður starfssviða er ekki
nægjanlegur, hvorki að því er varðar húsnæði né aðgang að innri
tölvuupplýsingum. Deila má um það hvort starfmaðurinn hafði
aðgang að upplýsingum starfs eða stöðu sinnar vegna, en þó
verður að ætla að svo hafi verið. Bjó starfsmaðurinn yfir trúnað-
arupplýsingum? Að öllum líkindum, þó að spákaupmennskuyfir-
bragð sé á viðskiptunum.
Einnig má spyrja hvort starfsmenn verðbréfafyrirtækisins
hafi búið yfir trúnaðarupplýsingum og brotið ákvæði 30. greinar
laga nr. 13/1996 þegar þeir hófu kaupin? Aðspurðir sögðust þeir
þekkja forstjóra tveggja félaga það vel að við réttar aðstæður
þegar þeir hæfu kaup í öðru félaginu, teldi viðkomandi forstjóri
það ógn við sjálfan sig og hæfi þá kaup í hinu félaginu og þannig
gengi það í ákveðinn tíma. Þeir hefðu í rólegheitum verið búnir
að safha í öðru félaginu og svo skyndilega hafið kaup í hinu, sem
sjóðastjórinn hefði óvart komist á snoðir um.
I þessu sambandi vaknar sú spurning hvenær kaup (eða
sala) eru gerð í öðrum tilgangi en að hagnast á því? Það vita all-
ir sem vita vilja að litlar ljárhæðir í viðskiptum hér á landi hreyfa
verð oft á tiðum verulega. Því sagði ég það í upphafi að ef lögin
eru túlkuð mjög strangt eru mörg viðskipti ólögleg. Hér verður
að skýra og skerpa túlkun.
Dæmi 6 - heiðarlegur sjóðstjóri
Yfirmáta heiðarlegur sjóðastjóri í verðbréfadeild banka heyrir
74
á skotspónum að tiltekið fyrirtæki sé ekki í góðum málum.
Hann veit að fyrirtækið er í viðskiptum í bankanum og finnst
ekki við hæfi að nota þessar óformlegu upplýsingar til að selja
hlutabréfaeign sjóðsins sem hann stýrir í viðkomandi félagi.
Hann bíður eftir opinberri tilkynningu frá Verðbréfaþinginu í
samræmi við reglur og heyrir með degi hveijum meira slúður
um fyrirtækið og tekur eftir sér til skelfingar að samkeppnis-
aðilar hans eru byrjaðir að selja grimmt í viðkomandi félagi og
verðið hríðfellur. Loks kemur tilkynning frá Verðbréfaþingi
um mikið tap samkvæmt árshlutauppgjöri og vinur okkar rýk-
ur til og selur og innleysir stórtap og er rekinn skömmu síðar
fyrir slælega frammistöðu við ávöxtun sjóðsins.
Hvað er dapurt við þetta?
Ekkert að þvf er varðar innherjaviðskipti vinar okkar, mun meiri
spurning er um viðskipti annarra. Og auðvitað eru örlög vinar
okkar dapurleg.
Látum þetta nægja af dæmum og reynum í lokin að íhuga nokk-
ur atriði:
• Höfum ávallt í huga hver sé megintilgangurinn með lögum
og reglum á þessu sviði: Að verðmyndun á skráðum verð-
bréfúm sé sem eðlilegust og að allir hafi sem jafnastar upplýs-
ingar og möguleika til að mynda sér skoðun á fjárfestingar-
kostum.
• Gerum okkur grein fyrir raunveruleikanum. Mjög lítil við-
skipti hreyfa verð oft verulega, tilgangur með öllum viðskipt-
um er væntanlega að hagnast á þeim.
• Er bannað að mynda „gárur“ á markaðnum og hagnýta sér
hæðir og lægðir? Það fer væntanlega eftir hugarfarinu sem
að baki býr með tilliti til 30. gr. laga um verðbréfaviðskipti.
• Menn verða að hafa frelsi til að geta stundað viðskipti, stund-
að spákaupmennsku og tekið áhættu.
• Það er hlutverk og almenn starfsskylda þeirra sem sinna
verðbréfaviðskiptum að afla sem bestra upplýsinga, greina
viðkomandi fyrirtæki, fylgjast með umhverfi þeirra og hlera
allar upplýsingar sem að gagni kunna að koma og nýta þær í
starfi. Svo lengi sem verðbréfafyrirtæki vinna á birtum upp-
lýsingum er ekkert við því að amast. Það er þegar félögin eru
sjálf gerendur og/eða hagnýta sér trúnaðarupplýsingar og
eiga viðskipti á grundvelli stöðu sinnar eða upplýsinga, sem
depurðin byrjar.
• Starfaaðgreining og afmörkun starfssviða innan ijármálafyr-
irtækja verður að vera raunveruleg m.t.t. staðsetningar og að-
gangs að innanhússupplýsingum
• Sá sem er gerandi í viðskiptum eða þátttakandi sem ráðgjafi
er ávallt í mun krítiskari stöðu en sá sem stendur utan við.
• Viðskipti í eigin reikning eru ávallt mun vandmeðfarnari en
viðskipti fyrir aðra.
• Reglur verða að vera skýrari en þær eru í dag hvað þeim sem
stunda verðbréfaviðskipti er heimill og óheimilt að gera.
Að lokum
• Skerpa reglur, auka umræðu, koma á sameiginlegum skiln-
ingi um það hvar mörk í titeknum starfsgreinum liggja.
• Setja skýrari reglur um viðskipti innheija með eigin hlutabréf
• Á endanum er þetta að verulegu leyti spurning um hugarfar
og siðferði. 55