Helgarpósturinn - 07.12.1995, Qupperneq 30

FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER1995
Capri-sígarettur
Double talk
Cigarette
Útgefandi: Skífan
★ ★
y
Hljómsveitin Sígaretta er
ný af nálinni en átti þó
geysilega vinsælt lag í
sumar, svo segja má að þau
hafi náð óskabyrjun með sínu
fyrsta lagi. Nú er komin út
fyrsta breiðskífa þeirra, sem
margir hafa eflaust beðið eftir
að heyra. Það fyrsta sem at-
hygli vekur við hlustun er að
innanborðs hefur bandið efni-
legan lagasmið, Einar Töns-
berg að nafni. Honum hefur
lánast að semja hið ágæta
popplag „I don’t believe you“,
sem á undan er getið, og lagið
„Bleeding like a star“, sem
einnig er hið áheyrilegasta.
Önnur lög plötunnar, jafnt Ein-
ars sem hinna, eru minna
spennandi og kemur upp í hug-
ann gamla „one hit wonder“-
reglan. Þó ættu slík örlög að
vera óþarfi ef menn vanda sig,
því greinilega er á ferðinni
hópur sem getur gert popp
sem virkar. Það vantar samt
herslumuninn á þessari plötu
og þarna eru of mörg lög sem
ganga ekki vel upp. Textar
hljómsveitarinnar eru sérstakt
fyrirbæri sem á sér fáar hlið-
stæður í tónlistarsögunni.
Astæða þess að þeir eru á
ensku er vafalaust von um að
vinna erlenda markaði;
um að hvorki hann né fyrsta
persóna frásagnarinnar hafi
hugmynd um hvað honum
gekk til. „I don’t know why,
neither do you.“
Hljómsveitin kemst sæmilega
frá hljóðfæraleik á plötunni og
er víða gert vel í útsetningum.
Platan sýnir ágætan þverskurð
kannski hefði farið betur að
hafa þá á íslenskunni, sem svo
fáir skilja, svo þeir yrðu síður
fjötur um fót fagurlimaðri
söngkonunni á ferðum hennar
um hinar víðfeðmu markaðs-
lendur. Þannig má heita óvíst
að eftirfarandi hending verði
hljómsveitinni til framdráttar
meðal enskumælandi poppkrí-
tíkera: „I’m staring at the blue
wall, watching á picture of
Kurt Cobain. He is playing on
his accoustic guitar, what is he
thinking, this melody maker?“
Kúrt greyið skaut sig í hausinn
af því honum var alltaf svo illt í
maganum, en Heiðrún heldur
því fram fullum fetum í textan-
af fjölhæfri hljómsveit og er
spennandi að sjá hvað þau
gera næst, reynslunni ríkari
eftir sína fyrstu plötu. Að text-
unum frátöldum er hér á ferð-
inni popp sem ætti að falla í
kramið.
Cigarette eru: Einar Tönsberg,
bassi, Haraldur 1, gítar, Heið-
rún Anna, söngur, Rafn Mar-
teins, trommur, og Sigtryggur
Ari, hljómborð.
Upptökur: Óskar Páll Sveins-
son, Arnþór Örlygsson. Hljóð-
blöndun: Óskar Páll Sveinsson.
Lög og textar: Einar Tönsberg,
Haraldur 1, Heiðrún Anna og
Sigtryggur Ari.
Með fortíðina í farangrinum
í auga óreiöunnar
Einar Már GuOmundsson
Mál og menning 1995
★
Þótt þú siglir um samtíðina
og fljúgir inn í framtíðina
erfortíðin alltafí farangrinum
Svo segir í ljóðinu Skap-
lyndi manna í nýrri ljóða-
bók Einars Más Guð-
mundssonar, / auga óreiðunn-
ar. Og er einmitt mergurinn
Bækui -
íf Friðrika Benónýs
málsins. í gamla daga þegar
fyrstu ljóðabækur Einars Más
komu út voru þær eins og
ferskur vorvindur, skemmti-
legar, kjarnyrtar og oft smelln-
ar og tóku til meðferðar ýmis-
legt það sem áður hafði ekki
þótt tækt efni í ljóðum. En það
var nú þá. Síðan hafa ýmis
skáld haldið áfram að snúa
upp á handleggi ljóðsins og
þvingað það í hinar ýmsustu
stellingar sem hefðu þótt goð-
gá fyrr á öldinni. Og ekkert
nýtt eða ferskt við það lengur.
Farandverkamenn fengu sinn
trúboða í Bubba Morthens,
hugsjónir urðu álíka hallæris-
legar og gæruvestin, fyndna
kynslóðin fyllti húmormæli
þjóðarinnar og ljóðið leitaði á
ný mið.
Þessi þróun virðist hins veg-
ar aiveg hafa farið fram hjá Ein-
ari Má. Hann er enn við sama
heygarðshornið og svo mikið
er andleysið að bókin ber
meira að segja sama nafn og
greinaflokkur sem hann skrif-
aði til uppgjörs við pólitíska
fortíð sinnar kynslóðar og birt-
ist í Lesbók Morgunblaðsins
hér um árið. Kannski vísar tit-
illinn til þess að bókin er að
hluta til uppgjör við sömu for-
tíð, en fyrr má nú rota.
Og það sem ennþá verra er;
fæst ljóðin í bókinni standa
undir því nafni, enda er undir-
titill hennar „ljóð eða eitthvað
í þá áttina“ og manni finnst
næstum því að nægt hefði að
segja „eitthvað í þá áttina“.
Helst hefur maður það á til-
finningunni að Einar hafi látið
greipar sópa um skúffur sínar
og tínt til allt sem þar fannst á
sundurlausum blöðum og
safnað í bók til að fylgja eftir
Norðurlandaráðsverðlaunun-
um. Það hefði hann betur látið
ógert. Englar alheimsins er góð
skáldsaga og vel að verðlaun-
um komin og ástæðulaust að
varpa skugga á hana með þess-
um samtíningi.
Hér er nánast ekkert að finna
sem Einar hefur ekki gert áður
og meira að segja gert mun
betur. Dæmi um það eru fjöl-
mörg en ég nefni hér af handa-
hófi ljóðið
Haust
... og enn roðna trjálaufin
þrátt fyrir hrun
kommúnismans
og aukið frjálslyndi
í kynferðismálum.
Bókin skiptist í níu kafla sem
eru ólíkir að innihaldi bæði í
„Hœfileiki Einars Más
til Ijóðagerðar virðist
uera í sorglegri rénan.
Svo mikið ervíst að
þessi nýja bók eykur
ekki hróðurhans á því
sviði og við verðum
bara að vona að hann
snúi sérsem fyrst aftur
að sagnaritun. “
efni og byggingu, hér er skrifað
um óskyldustu mál svo sem
Verkfall langferðabílstjóra,
Refarækt, Árstíðir íslands,
Brussel, Gjaldþrota frystihús,
Reykjavík by night og fleira og
fleira. Besti kaflinn þykir mér
annar kaflinn, Ást þín. Þar
kveður við nýjan tón hjá Einari
Má, látlaus lágvær ljóð méð
sterkri tilfinningu og skemmti-
legu myndmáli eins og t.d.
Ég er að vona
að stjörnurnar fari ekki
í meðferð
fyrr en þessi
áfenga nótt
er liðin
og komi svo aftur
þegar dimman dregur
dúk sinn yfir borðið.
Einar Már er sagnaskáld og á
dyggan hóp aðdáenda sem
slíkur og ýmsir hafa hann enn í
hávegum sem ljóðskáld vegna
fyrri verka. Hæfileikinn til
ljóðagerðar virðist þó vera í
sorglegri rénun og læðist að
manni sú spurning hvort enn
sé hægt að flokka hann sem
ljóskáld. Svo mikið er að
minnsta kosti víst að þessi
nýja bók eykur ekki hróður
hans á því sviði og við verðum
bara að vona að hann snúi sér
sem fyrst aftur að sagnaritun.
Þess er stutt að bíða að Goþrún Dimmblá sendi frá sér bók sem hún kallar
Óðsmál. Hún er gefin út af forlaginu Freyjuköttum. Egill Helgason
komst að því að bak við þetta dulmagnaða nafn leynist Guðrún Kristín
Magnúsdóttir, mótorhjólakona, rithöfundur og leirkerasmiður.
„Þáverð ég VOÖa fræg“
Guðrún, sem skrifar bók-
ina á íslensku og ensku,
er ekki að fást við littera-
túrinn þar sem hann er ri-
slægstur. Nei, viðfangsefnið
eru Eddukvæði í víðu sam-
hengi — eða eins og hún kynn-
ir bókina sjálf: „Erindi Háva-
mála til okkar, djúpt sem ginn-
ungagap, á hér endurfundi við
okkur eftir að hafa verið
gleymt í aldir. Hávamál og
Völuspá, okkar helgiljóð, helg
hljóð. Endurheimtur skilning-
ur okkur til handa."
Maður spyr: Er ekki búið að
þaulskýra hvert einasta orð í
þessum dýra kveðskap?
Svar Guðrúnar: Þetta eru
mínar skýringar á þessum ljóð-
um og ég tek á ýmsu sem mér
finnst hafa brenglast í aldanna
rás.
- Er það ekki dálítið vogað?
Bókin er skrifuð fyrir venju-
legan lesanda, á venjulegu
máli og er raunar mjög fyndin
á köflum.
- En hvað þarf að skýra upp
á nýtt?
Eg reyni að skýra ýmislegt
sem ekki hefur verið skýrt áð-
ur í þessum helgiritum og á
mun dýpri hátt, út frá sjónar-
miði trúarbragða en ekki bara
orðskýringa.
- Ertu þá að tala um ásatrú?
Já, þetta er kallað ásatrú
núna og ég tengi þetta mjög
við uppruna ása í Ásíu og trú-
arbrögð þaðan.
- En er ásatrú ekki meira
svona hobbí?
Þetta eru geysilega djúp trú-
arbrögð, en það hefur ekki
komið fram og ekkert verið
kennt í skólum hér á íslandi.
Það er alltaf einblínt á orðskýr-
ingarnar, en aðallega litið á
þetta sem skemmtisögur,
menningararf sem er allt í lagi
að hafa uppi við á safni.
- Hefurðu verið lengi að
pæla í þessu?
Já, mjög lengi, og verið níu
mánuði að skrifa bókina.
- Og setið við?
Jájá, en það er nú aðallega
þegar maður er í göngutúrum
niður með sjó að eittvað er að
gerast. Svo þarf maður náttúr-
lega að kveikja upp í tölvunni
og koma því á blað.
- Það er vitað að góðar hug-
myndir fæðast á göngu.
Þær fæðast við sjóinn, fæð-
ast í briminu.
- Þessi gamli kveðskapur er
líka mjög tengdur náttúrunni.
Hann er það. Að virða hana
og vinna í sama flæði og nátt-
úran. Svo þetta eru ekki neinir
grimmir hatursfullir guðir,
heldur er þetta náttúran sjálf.
Guðirnir eru lögmál náttúrunn-
ar.
- Goþrún Dimmblá. Það er
svolítið skrítið nafn.
Þetta er bara Guðrún Kristín
og það Hangan-Týsdóttir,
vegna þess að pabbi minn heit-
ir Magnús Vigfús Angantýr. En
Goþrún Dimmblá er Guðrún
Kristín, það er að segja Guðrún
hin svarta, vegna þess að á
sanskrít þýðir Kristur og
Krishna svartur, dökkur.
- Kanntu eitthvað í sanskrít?
Já, það var þess vegna sem
þetta byrjaði allt. Það er svo
margt skrifað í alls kyns helgi-
ritum á því máli sem er líka að
finna í Hávamálum og Völuspá.
Við höfum bara ekki skilið það.
í bókinni eru textar á sanskrít
sem tengja okkur við uppruna
ása.
- Hvar lærðirðu sanskrít?
Heima.
- Ha?
Það er bara svo erfitt að fá
kennslu í henni. Við getum
lært hebresku og grísku hérna
uppi í Háskóla vegna þess að
það er það eina sem þeir telja
trúarbragðamál. En það er ekki
hægt að læra sanskrít.
- Er það ekki sanskrít sem
lítur út eins og þvottur á
snúru?
Er það? Það hef ég aldrei
heyrt áður.
- Letrið er einhvern veginn
svoleiðis.
Já, þetta hangir allt svona og
fýkur til í austangolunni hjá
þeim. En þetta er hið tærasta
af öllu tæru.
- En af hverju heitir bókin
Óðsmál?
Þetta er samtal milli Óðs,
sem er guð og maki Freyju, og
Litlu kjaftforu völvu og þau
tala tæpitungulaust um trúar-
brögð og uppruna þeirra. En
þetta er allt skrifað á mjög
skemmtilegan hátt, þau eru
stundum að rífast og hlaupa
svona úr einu í annað. Svo er
þarna mikið af fyndnum teikn-
ingum.
- Eftir hvern?
Mig. Ég er líka leirkerasmið-
ur og útskrifuð úr Myndlista-
og handíðaskólanum.
- Óður, er það ekki frekar
obskúr guð?
Óður' er hinn týndi ás og
Freyja grætur gulltárum vegna
þess að hún leitar hans, kött-
um sín akandi. Hún ekur kött-
um sín. Þaðan koma Freyju-
kettir, nafnið á útgáfunni
minni. Reyndar hefur það að
hafa Freyjuketti í augum þá
merkingu að hafa ástleitið
augnaráð.
- Það hef ég ekki heyrt.
Það er ekki von. Það er ansi
mikið í þessari bók sem ég
vona að þú hafir ekki heyrt,
þetta eru 216 síður. Það getur
bara vei verið að þú lesir þetta
þegar þar að kemur. Það er
heilmikið í þessu sem á eftir að
hrista upp í viðteknum skoð-
unum, en það gæti breyst síð-
armeir þegar Háskólinn viður-
kennir að einhverjir aðrir en
þeir sem eiga handritin geti
haft rétt fyrir sér. Það er líkt og
kom fyrir Einar Pálsson; af því
hann var ekki skólaður þarna
vesturfrá var allt sagt ómögu-
legt hjá honum. Og af því þetta
kemur ekki frá Háskólanum
eða undan prófessorunum, þá
er þetta bara einhver kerling
úti í bæ með eitthvert
skemmtirit. En svo eftir svona
fimmtíu ár, þá verð ég voða
fræg. Þá er það Goþrún sem
kom með þessar fersku hug-
myndir sem verða teknar upp
á arma menntakerfisins og trú-
arbragðanna og Háskólans.
Bara verst að ég verð dauð þá,
búin að selja mótorhjólið og
allt.
- Hvernig áttu tíma fyrir
þetta allt?
Það er alltaf tími fyrir það
sem mann langar. Það gerir sig
sjálft. Ég er svona eins og leik-
soppur örlaganna. Ég bara
hristi þetta fram úr erminni af
því þetta er svo gaman.