Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1958, Blaðsíða 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
651
HURÐIN HVARF AF SKÓLABRÚNNI
JÓLASAGA ÚR
REYKJAVÍK FYRIR
EINNI ÖLD
HVENÆR varð Reykjavík höfuð-
borg?
Það var á árunum 1845—1848.
Þá var Alþingi endurreist hér,
dómkirkjan endurbyggð, latínu-
skóhnn fluttur hingað, prestaskól-
inn stofnaður, prentsmiðjan flutt
hingað frá Viðey og fyrsta blaðið,
„Þjóðólfur“, hóf göngu sína. Þá
hófust hér og gleðileikar.
Að vísu var bærinn hvorki stór
né höfuðborgarlegur. Hann var Þá
ekki eins stór og Selfoss er nú. Hér
áttu heima um 1000 sáhr.
Þá voru hér 12—14 verslanir og
kaupmenn höfðu verið hér allsráð-
andi áður. Menntamenn höfðu
forðast bæinn. Embættismenn, sem
að réttu lagi hefði átt að eiga hér
heima, kusu heldur að búa utan
við bæinn. Þeir þóttust ekki geta
haldið hér virðingu sinni á móts
við kaupmennina, sem bárust mik-
ið á og voru bruðlunarsamir.
En nú breyttist þetta allt á
skömmum tíma. Bæarbragur varð
allur annar en áður hafði verið,
þegar skólapiltar og margir mennta
-menn höfðu safnast í bæinn. Hér
varð nokkurs konar bylting í and-
legu lífi. En svo bættist það ofan
á næstu árin, að hingað bárust
öldur af ólgu þeirri sem varð í
Norðurálfu út af byltingunni í
Frakklandi 1848. Mikið los kom á
hugi manna og gamall agi varð að
þoka í þessu umróti, eins og glöggv-
ast kom fram í „pereatinu" 1850.
Áhrif Þessarar ólgu hafa verið
eitthvað svipuð og þau áhrif, sem
vér höfum séð að tvær heimsstyrj-
aldir og kalda stríðið hafa haft á
almenning. Meiri æsing og léttúð,
minni agi, meiri galsi, minni al-
vara og fyrirhyggja. Reynt og ráð-
sett fólk hneikslaðist þá, eins og
nú, á hinum slæma aldarbrag, ó-
stýrlátri og agalausri æsku, eins
og sjá má á 12 samþykktum, er
gerðar voru á safnaðarfundi bæar-
ins. Vandlætingasemin núna er því
ekki neitt nýtt fyrirbrigði.
En þrátt fyrir allt þetta fór að