Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1985, Blaðsíða 33

Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1985, Blaðsíða 33
Sum tónverk virðast þurfa endalausan tíma til að þróast og alltaf finn ég, þrátt fyrir margra ára íhugun og meðferð þeirra, að þau eru ekki eins og þau eiga að vera. Eitthvað er að. En svo eru önnur verk sem liggja strax fyrir. Ég hef spilað eitt verk fullkomlega. Listin krefst þess að maður horfi í algjörri einlægni í eigin augu og svari sjálfum sér, hvað er rétt og hvað er rangt. lúta að hinum ytri veruleika. Mér líkar ekki að stunda viðskipti sem snúast um peninga. Ég hef vissa andúð á þess konar viðskiptum, næstum ógeð. Því starfa ég ekki í gegnum eihvern af þessu hefðbundnu umboðsmönnum sem útvega mönnum tón- leika. Ég hef enga þörf fyrir slíkan mann. Ég starfaði með þannig aðila um nokkurt skeið fyrir löngu og hafði útgjöld af því frekar en hitt. Þessi veröld viðskipta og peninga í tengslum við tónlist var í mínum augum andstyggilegur heimur, svo gjör- samlega ljótur að ég fékk ógeð: til fjandans með hann. Ég ferðast ennþá mikið og held marga tónleika erlendis, sem er ágætt, spennandi og allt það. En fyrst af öllu verður maður að öðlast þá hugarró, finna þann frið sem þarf til að geta hagað hlutum til samræmis við það sem maður vill. Líf og störf ann- arra manna eru oft dsamlegur innblástur. Mér nægir til að mynda einungis að hugsa um gervalla sögu Anton Bruckners. Mér þykir alltaf miður að hann samdi aldrei nein stórbrotin píanóverk. En síðasta sin- fónía Bruckners, hans níunda, er einfald- lega tileinkuð Guði. Algjörlega hrein og fögur hugsun." „En hvaö með þig, er þitt líf tileinkað Guði?“ „Sjálfsagt hefði ég ekki sagt það, hefðir þú ekki spurt. Já. Það liggur meir að baki sköpuninni en mannshugurinn er fær um að skilja. Það má vera að ástæðan birtist manni í hendingum endrum og eins á lífs- leiðinni, en svo getur það jafnvel eins orðið að ástæðan komi aldrei í ljós. Hver veit. En hvað mig snertir, þá er ég knúinn til leitar. Hvað liggur til grundvallar lífinu og til hvers. Er ástæðan einfaldlega sú að okkur beri að fagna og njóta lífsins eins og það er hér og nú? Eða, er eitthvað annað og meir sem liggur að baki. Eg reyni fyrst og fremst að nálgast svarið innan þeirra takmarka sem mannleg hugsun leyfir. Listin er leið til að opna að einhverju leyti dyrnar að svarinu. Listin krefst þess að maðurhorfi í algjörri einlægni í eigin augu og svari sjálfum sér, hvað er rétt og hvað er rangt. Hvað er rétt við þá leið sem ég hef nú valið mér og hvað er rangt. Þegar allt er orðið „rétt“, í þeim skilningi að allt fals og allur ytri búningur er horfinn, þá kemur maður að nöktum sannleika verks- ins, hinni hreinu mannúð, sem birtist líkt og uppljómun úr öðrum heimi. Þessari leit, þessu æðra takmarki hef ég helgað líf mitt. Ég veit til dæmis fyrir víst — ef maður veit þá eitthvað fyrir víst, ég veit ekki... Segjum frekar, ég held ég viti að sú leið sem ég hef farið, er að minnsta kosti að einhverju leyti rétt. Hitt veit ég fyrir víst, að ég ætti ekki, samkvæmt því sem venju- lega gerist að geta leikið á píanó eftir umferðarslysið sem ég lenti í nú um árið. Ég komst að því eftir á, að læknarnir töldu útilokað að ég hefði nothæfa hægri hönd til píanóleiks eftir slysið. En ég varð fyrir reynslu. Skýrri og afdráttarlausri reynslu á aðfangadagskvöld. Ég var þá ennþá á spítalanum. Ég fann fyrir ákveðnum krafti, orku utan sjálfs mín, sem streymdi í gegnum mig, raunverulega streymdi gegnum handlegginn og einnig öklann sem líka var brotinn. Eftir þetta var ég aldrei í vafa um að allt yrði í lagi. Af þessari reynslu dró ég þá ályktun að hún væri staðfesting á því að ég ætti að halda áfram að gera það sem mér ber að gera. Ég leit aldrei á þetta slys sem einhvers konar lokaraun sem væri lögð á mig sem lista- mann. Ég hafði fram til þess tíma, bæði _sem listamaður og vitsmunavera gengið í gegnum næstum því allt sem ég gat hugsað mér að hægt væri að leggja á einn mann til að koma honum til sannrar sjálfsgagn- rýni. Því áleit ég slysið vera óheppni og ég yrði að halda áfram að berjast...“ „Og hvað mun það gefa þér?“ „Það er nægilegt ef ég sé sannleiksgildi minna verka. Ef mér tekst að láta verk hljóma líkt og mér finnst það eigi að hljóma, þá er það í sjálfu sér alveg nóg og það allra besta. En mesta böl lífsins og þjáning væri að nálgast aldrei sitt list- ræna takmark, hafa það í huganum en komast ekki nærri því að raungera það. Meiri kvalir get ég ekki ímyndað mér. Við höfum sjálf valið til að ákveða hvort við göngum í gegnum slíkar pyntingar. Við getum annars vegar reynt að finna okkar vega og taka á okkur alla þá erfiðleika og sársauka sem því fylgja, eða við getum einfaldlega látið það eiga sig. Sagt að það sé alltof erfitt og valið okkur auðveldara líf — í vissum skilningi þess orðs .. ,En ég kysi erfiðari leiðina hvenær sem slíkt val stæði mér til boða, jafnvel þótt hin leiðin liggi til þægilegri og vellaunaðri starfa. Hvílík skelfing það væri að breiða úr sér innan um efnisleg gæði og hætta að skapa: taka aðeins pláss. Sérhvert sköpunarverk á sér sinn eigin óm. Ef maður hefur sinnt því af einlægni og það virðist í það minnsta á þessari stundu nálgast að uppfylla sett takmark, þá er það eitt og sér nægileg laun þessa heims: Það gefur af sér eigin orku.“ LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 24. DESEMBER 1985 33

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.