Lesbók Morgunblaðsins - 19.12.1988, Blaðsíða 28

að bregða sér frá. Hann kvað það vera sjálf-
sagt, og fór Cathinca hin rólegasta að heim-
an. En þegar Hanna sá þorskinn liggja feit-
an og fínan á eldhúsborðinu, hugsaði hún
með sér: Det var lige noget at male! Gleymdi
stað og stund og fór að mála mynd af þorsk-
inum! Skólapiltamir komu því að tómum
kofajium þann daginn.
Ólafur og Hanna settust að í Hafnar-
fírði. Þau eignuðust tvær dætur, Huldu,
móður mína, og Elínu. Á árunum 1920—30
bjuggu þau í húsi Bjama riddara, nú
byggðasafni Hafnarfjarðar, þar sem bæði
móðuramma hennar og afí og einnig föður-
bróðir hennar höfðu búið á ofanverðri 19.
öld, en þeir voru báðir faktorar við Knudt-
zonsverslunina þar í bæ. Þaðan fluttu þau
um 1930 og keyptu Sólvang við Krosseyrar-
veg, sem enn er í eigu ættingja Hönnu.
Þótt Ólafur og Hanna hafi slitið samvistir
um þetta leyti,, rofnuðu aldrei þau vináttu-
bönd er þau bundust ung að árum. Síðustu
15 ár ævinnar bjó Hanna í leiguhúsnæði,
fyrst í Reykjavík og síðan í Hafnarfírði, en
þar dvaldist hún allra síðustu árin, gegnt
Bæjarbíói, uppi á lofti í húsinu, þar sem
Vogue-skærin lýstu upp umhverfíð og vörp-
uðu rauðum bjarma inní stofuna til hennar.
Þau verk sem vitað er um og varðveist
hafa frá sextíu ára listamannsferli Hönnu
altt. unnið í olíu. Um tíma gekkst hún fyrir
útgáfu á jóla- og póstkortum af verkum
sínum, sennilega á fimmta áratugnum.
Hanna hafði gaman af því að blanda
saman ýmiss konar tækni t.d. ljósmyndaúr-
klippum af fólki og teikningu, eins konar
collage, því hugmyndaflug hennar var afar
frjótt. Hún hafði mikið yndi af blómum, lét
þau oft umlykja ýmiss konar myndefni. Hún
ræktaði iðulega suðræn „aldintré" í glugga-
kistunni. Tókst einu sinni svo vel til að kirsu-
berjatré, sem sprottið hafði upp úr kjama
sem hún gróðursetti í blómapotti, bar ríku-
legan ávöxt, fagurrauð gljáandi ber sem
hún festi að sjálfsögðu á mynd. Seinni ár
ævinnar voru blóm eitt af eftirlætis mynd-
efnum hennar, unnin með pastelkrít, lit-
blýöntum og vatnslitum.
Hugðarefni Hönnu voru margþætt. list-
hneigð hennar birtist með ýmusm hætti.
Hún hafði mikið yndi af hvers kyns handa-
vinnu, hannaði frumlegar flíkur, oft upp úr
einhverjum sem fyrir voru, ptjónaði
skemmtileg bamaföt, skreytti þau iðulega
með útsaumi, _þar sem skiptust á blóm og
önnur mótíf. Á efri ámm var hún nokkuð
sérstæð í klæðaburði, klæddist gjaman föt-
um í ijólubláum litum. Hún var sniliingur
í að hanna ýmiss konar höfuðbúnað úr hvers
kyns efíium og slæðum, oft vöfðum í nokk-
Teikning eftir Hönnu af eiginmanni hennar, 1912.
eru um 130 talsins, mörg þeirra litlar mynd-
ir og blýantsteikningar. Því miður er um
helmingur verkanna án ártala. Sé litið til
verka hennar frá Hafnarárunum og fram
til þess tíma er hún gifti sig, sem er um
fjórðungur verkanna, er þar eðlilega að
fínna skólaverk. En strax á þessum árum
er áberandi hvað andlitsteikning er henni
* hugleikið myndefni, myndefni sem raunar
átti sterk ítök í henni alla ævi, en það sést
best á því, að um helmingur verka hennar
eru andlitsmyndir.
Aðeins örfá verk liggja eftir Hönnu frá
því hún gifti sig og fram til um 1930. Með-
an telpumar voru að vaxa úr grasi, hefur
hún lítt getað sinnt köllun sinni. Eg minnist
þess að hún sagði mér að löngunin til þess
að mála og skyldur móður og húsmóður
hefðu einatt togast á í sér. Til gamans má
geta þess að eitt sinn á þessum ámm kom
Kristín Jónsdóttir, listmálari, í heimsókn til
hennar og spjölluðu þær m.a. um, að matar-
gerð og húsverk væru síst til þess fallin að
örva ungar konur á listabrautinni!
Hanna var beðin að myndskreyta skímar-
fontinn og predikunarstólinn í Fríkirkjunni
í Hafnarfírði í kjölfar breytinga sem á henni
vom gerðar á ámnum 1930—31. Ekkert
ártal er á predikunarstólnum, en á skímar-
fontinum stendur ártalið 1935. Það verk er
urs konar túrban, sem fór einkar vel við
silfurgráa hárið. Það fór ekki á milli mála
að hér var listakona á ferð, þó aldrei þann-
ig, að hún væri á nokkum hátt að berast
á. Hún var góður hagyrðingur jafnt á
íslensku sem dönsku, ensku og þýsku, enda
mikil máiamanneskja. Öll málin talaði hún
reiprennandi. Eitt sinn er ég var hjá henni
að lesa undir latínutíma varð henni að orði:
Mikið get ég öfundað þig af því að læra
latínu. Heldurðu að það sé nokkuð of seint
fyrir mig að byija? Hún var síung í anda,
víðlesin og hugsaði mikið um hinstu rök
tilvemnnar, jafíit hér á jörðinni, sem á
æðra tilverustigi. Hún var mjög trúuð kona,
efaðist aldrei um að líf væri til eftir. dauð-
ann. Hógvær var hún og hlédræg. Henni
var þvert um geð að hafa verk sín til sýnis
eða sölu. Af þeim sökum hlutaðist hún aldr-
ei til um að halda sýningu.
Hanna, sem alist hafði upp í allsnægtum
og verið vel efnum búin framan af ævi, bjó
síðari árin við fremur lítil efni. Aðalsmerki
hennar var hversu æðmlaust hún tók því
sem að höndum bar. Hinn forgengilegi ver-
aldarauður skipti hana minnstu máli, auð-
legð mannsandans mestu.
Höfundur er dönskukennari í Kennaraháskóla
íslands.
Eftir FREDERIC BROWN Marteinn Þórisson þýddi
Varia var klukkutími liðinn frá
því Charley Dalton, fyrmrn
geimfari frá jörðinni, hafði lent
á annarri reikistjömu númer
tvö f Antares-sólkerfinu þar til hann
hafði drýgt hinn alvarlegasta glæp. Hann
hafði drepið Antares-búa. Á flestum
reikistjömum er morð lítiLQörlegt afbrot;
á sumum lofsvert framtak. En á Antares
II varðar það dauðarefsingu.
„Égdæmi þigtil dauða,“ sagði alvöm-
gefinn antarískur dómari. „Þú verður
tekinn af lífí í dögun í fyrramálið."
Dómnum verður ekki áfrýjað.
Chariey var færður inn í svítu hinna
sakfelldu.
Það kom á daginn að i svitunni vom
átján konungbúin herbergi og var í
hveiju þeirra gnótt matar og diykkjar,
legubekkir og allt annað sem hugur hans
gat gimst, þar með talið fagrar konur
á hveijum legubekk.
„Ég er svo aldeilis__“ sagði Charley.
Antaríski vörðurinn hneigði sig. Hann
sagði: „Þetta er siður á reikistjömu okk-
ar. Nóttina áður en dauðadæmdur maður
er tekinn af lífí fær hann allt sem hugur
hans getur gimst."
„Þetta borgar sig næstum því,“ sagði
Charley. „Heyrðu annars, ég var nýlent-
ur þegar slagsmálin bmtust út og ég
skoðaði ekki leiðsögubókina um reiki-
stjömur. Hve löng er nóttin hér? Hve
marga klukkutima tekur það reikistjöm-
una að snúast umhverfís sólina?"
„Klukkutíma?" sagði vörðurinn. „Það
hlýtur að vera orð sem notað er á jörð-
inni. Ég skal hringja í konunglega stjam-
fræðinginn og fá tímasamanburð á minni
reikistjömu og þinni."
Hann hringdi, bar fram spuminguna,
lagði við hlustir. Hann sagði við Charley
Dalton: „Reikistjaman þín, Jörð, fer
níutíu og þijár hringferðir umhverfís
sólina þína á meðan á einu næturskeiði
á Antares H stendur. Ein nótt hér jafn-
gildir níutíu og þremur ámm á jörðinni."
Charley blístraði lágt með sjálfum sér
og velti því fyrir sér hvort hann myndi
lifa nóttina af. Antaríski vörðurinn sem
átti um tuttugu þúsund ár eftir ólifað
hneigði sig með djúpri samúð og gekk út.
Charley Dalton hóf næturstritið langa.
Hann át, drakk, og þar fram eftir götun-
um, þó ekki nákvæmlega í þeirri röð;
konumar vom fagrar og hann hafði ver-
ið lengi úti í geimnum.
Svar
Dvar Ev lóðaði lokatengin hátíð-
lega saman með gulli. Sjón-
varpsmyndavélar í tugatali
fylgdust með honum og myndir
af því sem hann var að gera bámst um
alheiminn endanna á milli.
Hann rétti úr sér, kinkaði kolli til Dvar
Reyns og tók sér stöðu við hlið rofans sem
reka myndi endahnútinn þegar þiýst yrði
á hann. Rofans sem í einni svipan mjmdi
tengja saman allar risatölvur á öllum
byggðum reikistjömum alheimsins —
niutíu og sex billjón að tölu — í eina ofurr-
afrás. Ofurrafrás sem myndi samtengja
þær í eina ofurtölvu sem innihéldi alla
þekkingu allra sljömuþoka.
Dvar Reyn ávarpaði stuttlega þær tril-
Ijónir áhorfenda sem fylgdust með. Síðan,
eftir andartaks þögn, sagði hann við Dvar
Ev, „Núna, Dvar Ev.“
Dvar Ev þrýsti á rofann. Kröftugt suð
heyrðist, orkustrejmii frá nftíu og sex bil-
Ijón reikistjömum. Ljós kviknuðu og
slokknuðu meðfram margra kílómetra
löngu stjómborðinu.
Dvar Ev tók skref aftur á bak og dró
djúpt andann. „Dvar Reyn, þér hlotnast
sá heiður að bera fram fyrstu spuming-
una.“
„Ég þakka," sagði Dvar Reyn. „Það er
spuming sem ekki ein einasta tölva hefur
getað svarað."
Hann sneri sér að vélinni. „Er til Guð?“
Voldug röddin svaraði án þess að hika.
„Já, núnaertil Guð.“
Andlit Dvar Evs leiftraði af skyndilegri
hræðslu. Hann tók undir sig stökk til að
slökkva á rofanum.
Elding úr heiðskýrum himninum laust
niður á hann og bræddi saman rofann svo
hann Iokaðist.
28