Lesbók Morgunblaðsins - 19.12.1988, Blaðsíða 36

Heyannir. Málverk eftir Alan Sorrell, 1938.
Mark Watson á íslandi, 1937.
IYIARK WATSON
OGGLAUMBÆR
nýliðnu sumri voru liðin 50 ár frá því að tveir
útlendingar fóru í ferð frá.Akureyri til Skaga-
fjarðar, en greinarhöfundur, sem þá var ungl-
ingur, átti að heita leiðsögumaður. í fásinninu
á árunum fyrir heimsstyrjöldina síðari var
Mark Watson í tedrykkju á svölunum hjá greinarhöfundi, um 1970.
Hér erfjall^ð um
íslandsvininn Mark
^Watson, sem höfundur
greinarinnar kynntist á
unglingsárum sínum
norður á Akureyri og
varð gagnkunnug honum
í fjóra áratugi. Sagt er frá
uppruna og ævistarfi
Watsons, lýst kynnum
af þessum merka manni,
en aðallega fjallar greinin
umfyrstu ferðir Watsons
til íslands, árin 1937 og
"1938, svo og stutta ferð
til Skagafjarðar, þar sem
Anna var
leiðsögumaður. Hún
telur að ferðin til
Skagafjarðar hafi orðið
þess valdandi, að
Glaumbær er nú
minjasafn.
EftirÖNNU
SNORRADÓTTUR
RSHiHBHaÍÍ
slík ferð stórviðburður í lífi ungrar stúlku,
og minningin er enn í dag ljóslifandi, þótt
ótrúlegt megi virðast. Maður sá, sem hér
verður ögn fjallað um, var enskur aðalsmað-
ur, Mark Watson að nafni. Vafalaust eru
margir sem muna hann og minnast sem
óvenjumiklis íslandsvinar og höfðingja í
okkar garð, þótt ýmislegt hafi skolast til í
frásögnum um manninn. Höfðingsskap sinn
sýndi Mark Watson á margvíslegan hátt,
m.a. með því að gefa þjóðinni fyrsta dýr-
aspítala landsins með öllum búnaði. Spítal-
inn er í Víðidal skammt frá höfuðborginni
og ber nafn gefandans. Þjóðminjasafni okk-
ar gaf hann á annað hundrað vatnslita-
mynda eftir W.G. Collingwood, breskan
málara sem ferðaðist um landið í lok síðustu
aldar, auk annarra listaverka, sem hann
færði safninu að gjöf. Ekki má gleyma að
nefna hið stórmerka bókasafn, sem hann
arfleiddi Landsbókasafn að, en hann hafði
um langan aldur safnað bókum um ísland
og Færeyjar, auglýst víða um heim eftir
sjaldgæfum bókum og engu til sparað. Oft-
sinnis sat ég í bókaherbergi hans í Lundún-
um þar sem hann sýndi mér fágætar bækur
um land okkar og þjóð. Safnið, sem Lands-
bókasafn fékk að honum látnum, er á fimmt-
ánda hundrað binda eða alls 1310 verk. og
er þar m.a. að finna heildarútgáfu verka
Williams Morris, 24 bindi, sem kom út á
árunum 1910-1915. Áhugi Marks Watson
á bókum um ísland og íslensk málefni var
ótrúlega mikill, og safnaði hann bókum rit-
uðum á mörgum erlendum tungumálum og
frá ýmsum skeiðum sögunnar, en elsta bók-
in í safninu er frá árinu 1558 og er prentuð
í Feneyjum. Mark Watson var mikill dýra-
vinur og til marks um það er að sjálfsögðu
dýraspítalinn fyrmefndi. Þá má nefna, að
hann kynnti sér náið íslenska hundastofninn
og skrifaði bók um það efni. Bókin heitir á
ensku „THE ICELAND DOG 874-1956“ og
undirtitill: „A Research on the Iceland Dog“
og kom út árið 1956, en þá var höfundurinn
búsettur í Nicasio í Kalifomíu. Þá samdi
hann bókina „HUNDURINN MINN“ um
meðferð og uppeldi hunda, sem gefín var
út hér á landi í þýðingu Halldórs Þorsteins-
sonar Höfundur þessarar greinar á systur
búsetta við San Francisco-flóann, ekki langt
frá Nicasio, og hefir hún sagt frá heimsókn-
um á búgarðinn til Marks Watson. Auk
hundanna hafði hann þar um skeið líka
íslenska hesta, sem fluttir höfðu verið héð-
an, fyrst til Bretlands og þaðan alla leið til
Kalifomíu. Hundamir vom valdir frá af-
skekktum stöðum t.d. austan af Breiðdal
og Jökuldal og hétu allir íslenskum nöfnum.
Sama var að segja um hvolpana, sem fædd-
ust í Kalifomíu, þeir voru ævinlega skfrðir
íslenskum nöfnum. Systir mín Gunnhildur
var þá stundum fengin til þess að aðstoða
við nafnaval. Hvorki fyrr né síðar sagðist
hún hafa séð jafn vel búið að nokkmm dýr-
um, eins og á búgarðinum hjá Mark Wat-
son. Áhugi hans á ísienska hundinum hélst
ævilangt og enginn vafi er á því, að varð-
veisla íslenska hundastofnsins er að miklu
leyti honum að þakka. Margt fleira mætti
nefna um áhuga þessa manns á íslandi, um
gjafír hans bæði til stofnana og einstakl-
inga, og verður sá listi seint tæmdur.
hver VAR mark watson?
Fullu nafni hét hann Richard Mark Wat-
son og var fæddur í júlí 1906 en lést á
heimili sínu í Lundúnum í mars 1979. Hann
var sonur Joseps Watson, síðar Mantons
lávarðar, sem fæddur var 1873 en varð
ekki langlífur, dó árið 1922. Eiginkona
Mantons lávarðar var Francis Nicols fædd
Drake og lifði hún mann sinn og lést ekki
fyrr en á styijaldarárunum (1944). Þessi
hjón eignuðust fjóra syni, og var Richard
Mark yngstur bræðranna, sem allir létust á
undan honum. Þeir eiga afkomendur í Bret-
landi, en Mark Watson kvæntist ekki og
eignaðist ekki böm. Fjölskyldan var auðug,
átti búgarð í Skotlandi, sumarbústað í Aust-
urríki og bjó glæsilega í Lundúnum. Þetta
er í stómm dráttum það sem greinarhöfund-
ur kann að segja frá fjölskyldu þessa góða
\
36