Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1990, Blaðsíða 16

AItnrisskreyting, hluti
af listrænuni arfiLang-
barða, frá 8. öld.
LANGBARÐAR
ÖRLAGAVALDAR UM UPPRUNA ÍSLENDINGA?
egar farið er yfir hina fjölskrúðugu sögu Evrópu
verða á vegi okkar fjölmargar þjóðir og ætt-
flokkar sem fyrir löngu heyra sögunni til.
Ýmist hafa þessir þjóðflokkar runnið saman
við aðrar fjölmennari þjóðir eða þeim hreinlega
„Þeirri kenningu, sem
haldið er fram af Eliasi
Wessén, að
Skjöldungarnir hafi verið
Herúlar, verður trauðlega
hnekkt.. Það munu því
vera hinar herúlsku
höfðingjaættir, sem báru
uppi skáldmenntina á
Norðurlöndum, áður en
ísland byggðist og þar
halda þær svo áfram
þeirri forystu, er birtist
svo skýrt í hinu
blómstrandi
bókmenntastarfí
íslendinga, sem á sér
engan líka meðal
germanskra þjóða á
miðöldum.“
Eftir BJÖRN JAKOBSSON
verið útrýmt. Oft var hér um að ræða vold-
ugar þjóðir og ættflokka sem réðu yfir heil-
um þjóðlöndum. Hvað með Austur- og Vest-
urgota, Vandala, Herúla og Langbarða? En
það er einmitt um Langbarða, eina af þess-
um fyrrum voldugu þjóðum sem réði yfir
nær allri Ítalíu í tvöhundruð ár sem þessi
grein fjallar og hugsanlegan örlagaríkan en
óbeinan þátt þeirra um uppruna Islendinga,
sbr. kenningar dr. Barða Gúðmundssonar.
Tilefni þessarar greinar er mikil og merki-
leg sögusýning um uppruna, landvinninga,
samfélag og menningu Langbarða. Sýning
þessi hefur staðið hér í fylkinu Friuli-Venez-
ia Giulia sem er í norðausturhorni Ítalíu,
þar sem um aldaraðir mætast rómanskír,
germanskir og slavneskir þjóðfélags- og
menningarstraumar. Það var einmitt um
þessi héruð Ítalíu þar sem hver þjóðflokka-
bylgjan eftir aðra úr norðri og austri á þjóð-
flutningatímum steypti sér yfir hið þá aldna
og veikburða rómverska heimsríki í þeim
tilgangi að eignast djásn þess og veldisstól
— sjálfa Ítalíu. Þessi sögusýning um Lang-
barða var haldin á tveim stöðum í héraðinu
Friuli — í Villa Manin, hinni glæsilegu fyrr-
um sumarhöll Feneyjahertoganna, og í borg-
inni Cividale sem stofnsett var af Júlíusi
Cesar og hét áður Forum Iulii, en Cividale
var fyrsta höfuðborg í ríki Langbarða á ít-
alíu. Fylkisstjórnin í Friuli-Venezia Guilia
stóð fyrir sýningu þessari og var forseti
Ítalíu Francesco Cossiga sérstakur verndari
og stuðningsmaður hennar. Mjög var vand-
að til alls undirbúnings sem staðið hafði frá
1986 eða í fjögur ár. Mikil og vönduð sýning-
arskrá upp á fimmhundruð blaðsíður lrt-
skreytt með hundruðum mynda var gefin
út en sýningarskrá þessi er um leið vandað
vísindarit um sögu Langbarða.
Of langt mál yrði að skýra frá einstökum
hlutum sýningarinnar en henni var skipt í
margar deildir þar sem sýnd voru hundruð
muna og minja úr sögu Langbarða, heldur
verður í grein þessari reynt að varpa ljósi
á þessa fornu herskáu sigurvegara í sög-^
unni, uppruna þeirra og endalok.
Hverjir YORU LANGBARÐAR
Og HvaðanKomu Þeir?
Það þurfti ekki að ganga lengi um sýning-
una, þó ekki hefði verið nema inn í búnjnga-
deildina eina, til að sjá að hér höfðu norræn-
ir menn verið á ferð. Við eigum það fyrst
og fremst sagnaritaranum Paolo Diacono
(Paulus Dicounus, f. 730 d. 798), sem sjálf-
ur var Langbarði, áð þakka að saga þeirra
féll ekki í gleymsku en rit hans „Historia
Langobardorum" Saga Langbarða hefur að
geyma frásagnir af uppruna þeirra í Skand-
inavíu, dvöl þeirra í Norður-Þýskalandi í
fjögur hundruð ár og síðan ferð þeirra suð-
ur álfuna til Ítalíu og síðast en ekki síst
sögu konungsríkis þeirra á Italíu. Paolo
Diacono var sjálfur af aðalsmanna og ráð-
andi stétt Langbarða. Hann lifir því sjálfur
dauðastríð þóðar sinnar sem drottnara ít-
alíu þegar kynbræður þeirra Frankar undir
forystu Karlamagnúsar leggja veldi þeirra
Leið Langbarða til Ítalíu.
ViIIa Manin, þar sem sýningin um Langbarða var haldin. Greinarhöfundur stend-
ur framan við höllina.