Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1990, Blaðsíða 26

Skissa Guðmundar frá Miðdal af Franz Joseps-firði.
Sauðnauta-
landið
- ævintýraför til Grænlands fyrir 30 árum -
Ijóðrænni fegurð og Goethe sagði um
málverk hans, að þau væru undursamlegur
sannleikur og fær um að segja allt.
Allur listferill Tizians einkennist af
jafnri og hægri framþróun og þó má deila
ferli hans í ákveðna þróunarþætti sem
enduðu hver fyrir sig í hápunkti, sem fyr-
ir málverk meginlandsins markaði nýja
landvinninga.
Tækni Tizians varð stöðugt áhrifameiri
eftir því sem tímar Hðu og síðustu myndir
hans eru eins og málaðar af fingrum fram,
— í bókstaflegri merkingu, því að hann
beitti fmgrunum sjálfum heilmikið í lok
myndanna. Næstum án teikningar,. með
rofnum útlínum og eru einungis bomar
uppi af litaflötum ljóss og skugga.
Enginn málari hafði sýnt slík vinnu-
brögð áður en í sögu málaralistarinnar og
þetta gerir list hans mikilfenglega og ein-
stæða og fyrir þessi sérstöku vinnubrögð
varð hann öðru fremur slíkur áhrifavaldur
fyrir komandi kynslóðir.
Þetta var dæmigerður, náttúrulegur og
sjálfsprottinn þróunarferill þess, sem er
komið til að vera og sækir rætur sínar og
lífsmögn til reynslu fyrri kynslóða.
Svo hrifnir vom sporgöngumenn hans
og keppinautar að jafnvel sjálfur Tintor-
etto (f. í Feneyjum 1518 d. þar 1594)
keypti strax myndina „Þyrnikrýningu
Krists“, frá 1570, og hengdi upp á áber-
andi stað á vinnustofu sinni og hinn
flæmski snillingur Peter Paul Rubens (f.
í Antwerpen 1577, d. 1640) var sagður
hafa átt tíu málverk eftir hann!
Síðustu áratugi lífs síns hlotnaðist Tiz-
ian margs konar virðing og var hann m.a.
gerður heiðursborgari í Róm 1548 og
1550/51 var hann gestur keisarans á ríkis-
þinginu í Augsburg. Lúkas Cranach mál-
aði_ mynd af honum, sem nú er glötuð.
í hús hans komu öll nafnkennd stór-
menni sem áttu leið um Feneyjar. Hann
lifði sem hágöfugur maður og fyrir hið
höfðinglega yfirbragð reyndist honum það
létt. En hann lifði ekki þakklátur, ánægð-
ur ná sáttur við lífið heldur í þijóskri vinnu-
semi til hins síðasta.
Tizian, sem hafði orðið ekkjumaður 50
ára að aldri, hafði lifað með Ceciliu vinnú-
konu sini og eignast með henni tvo sonu
Orazio og Pomponio, en er hún veiktist
alvarlega giftist hann henni 1425. Fimm
árum seinna dó hún stuttu eftir að hún
hafði fætt honum dóttur er hlaut nafnið
Lavinia.
Orazio smitaðist einnig af pestinni og
dó nokkrum dögum á eftir föður sínum,
Pomponio, sem Tizian vildi lítið vita af
fyrir losaralegt líferni, bruðlaði hinu mikla
ríkdæmi föður síns veg allrar veraldar á
fáeinum árum, en Lavinia hafði gifst burt.
Með Tiziano Vecellini hvarf mesti og
auðugasti málari sextándu aldar sem var
ekki einungis snillingur heldur gæddur
ákaflega breyskum og mannlegum hvöt-
um.
Þannig var ágirnd hans og fégræðgi
viðbrugðið og skilgreindi fulltrúi hertogans
af Urbino hann opinberlega sem óhrein-
asta mann Feneyja. Hinn mikli auður hans
hafði verið gerður opinber, en skattheimtu-
menn Feneyja þvinguðu hann til að gera
skýrslu um Qármál sína og eignir. Tizian
samdi mörg betlibréf til velunnara sinna
og kvaðst þá á heljarþröm vegna skulda,
klæða- og féleysis og lét jafnvel eitt sinn
málverk af „Mater Dolorosa“ fylgja til
áherslu af eymd sinni. Er hirðmenn og
ráðgjafar Karls V. vildu veita honum
áminningu fyrir gi’æðgi sína mælti hinn
miklu keisari: Ég á nóg af hirðmönnum,
en það er bara til einn Tizian.
„Það var farið með
Sæfaxa upp í fjöru og
allur farangur
handlangaður í land.
Tjölduðum á lyngjaðri
við gil. Sumir fóru strax
að veiða í ánum þarna
en ég að huga að steinum
í giljum; Qölbreytnin er
gífurleg: Granít,
marmari, skífer, alla vega
litur sandsteinn og
molaberg. Allar
blómjurtir eru öðruvísi
en heima á Islandi.“
ARITRAUSTI
GUÐMUNDSSON tók
saman eftir dagbókum
GUÐMUNDAR FRÁ
MIÐDAL.
Klukkan 8.45 ellefta
ágúst 1961 hóf Cata-
linaflugbátur sig til
flugs af Reykjavíkur-
flugvelli, og stefndi í
norður. Þetta var Snæ-
faxi, sá síðasti flughæfi
sinnar tegundar í
landinu. Innanborðs voru fjórtán menn með
viðlegubúnað og veiði- tæki. Fyrsti áfanga-
staðurinn var eyðifjörður austur af Scoresby-
sundi, nálægt Franz Josefsfirði á Austur-
Grænlandi. Það var kalt í veðri og þokusúld
í Reykjavík þennan ágústmorgun. Að kvöldi
dags sátu mennimir fjórtán við tjöld sín djúpt
inni í Sauðnautafirði og héldu upp á afmæli
eins þeirra i kvöldsólinni.
Þannig hófst fjögurra daga ævintýraför
fyrir tæpum 30 árum.
SVANASÖNGUR SÆFAXA
Tildrög Grænlandsfararinnar eru ekki al-
veg ljós en víst að einhveijum fjórtánmenn-
inganna hefur þótt snjallræði að nota síðasta
flugbátinn sem þá hafði verið tekinn úr
rekstri innanlandsflugs Flugfélags íslands,
til þess að komast á fáfarnar slóðir á Græn-
landi. í ferðina völdust ýmsir framámenn i
fluginu og ferðagarpar. Þeir öfluðu sér leyfa
til að lenda hvar sem var á stóru landsvæði
og veiðileyfa í ám og vötnum.
Danska stjórnardeildin í Kaupinhöfn sem
sá þá um málefni Grænlands veitti leyfí til
veiða á svo víðáttumiklu landi á austurströnd-
inni að á korti nær það yfir 8 breiddargráður.
Margir ef ekki allir þátttakendurnir í leið-
angrinum voru líka að kveðja einn helsta
vinnuklárinn í innanlandsfluginu: Kötu
gömlu. Þetta var hinsta langför siðustu vélar-
innar af þessari stríðsáragerð. Hávængjuð
var hún, tveggja hreyfla, sterkbyggð en
hægfleyg og hafði þjónað mörgum þyggðum
áður en flugvellirnir vom lagðir.
Nú átti hún að syngja sinn svanasöng á
Grænlandi.
Mennirnir sem sátu í drynjandi Kötunni
hátt yfir Vestfjörðum þennan morgun vom
kátir eins og börn og spenntir sem unglingar
á leið á stefnumót. Förin enda spennandi og
dagarnir framundan óræðir. Fjórtánmenn-
ingarnir vora þessir: Jóhannes R. Snorrason
flugstjóri, lengi yfirflugstjóri. Agnar Kofoed-
Hansen flugmálastjóri. Brandur Tómasson
vélamaður, lengi yfirflugvirki. Jóhann Gísla-
son siglingafræðingur og loftskeytamaður,
síðar flugrekstrarstjóri. Skúli Magnússon
flugmaður og lengi flugstjóri. Bergur G.
Gíslason stórkaupmaður og einn stofnenda
Flugfélagsins. Gunnar Jónasson flugvirki og
síðar forstjóri Stálhúsgagna. Birgir Þórhalls-
son forstjóri söluskrifstofu FÍ í Kaupmanna-
höfn, síðar forstjóri Sólarfílmu. Aðalsteinn
Jónsson yfirmaður radíóviðgerðadeildar.
Björn Eiríksson, einn fyrsti flugmaður lands-
ins og eigandi Málmhúðunar. Hilmar Sigurðs-
son deildarstjóri innanlandsdeildar, siðar for-
stjóri Kötlu. Halldór Þorsteinsson yfírmaður
rafviðgerðadeildar. Garðar Guðmundsson
yfírmaður í viðhaldsdeild. Guðmundur Ein-
arsson frá Miðdal, listamaður
DAGBÓKARKOMPAN
Allir þessir menn rita eigin hendi nöfn sín
í litla stílakompu sem ég sit með fyrir fram-
an mig. Allir í sólskinsskapi segir í stuttri
sögu þessarar fjögurra daga ferðar eins og •
hún hefur geymst í bókinni ásamt ýmsum
hugleiðingum sem kviknuðu á Grænlandi,
og sjö lituðum skissum af tröllslegu lands-
lagi austurstrandarinnar.
Bókina átti síðastnefndi þátttakandinn.
Hann var annálaður ferða- og fjallamaður,
slyngur veiðimaður og hafði farið til Græn-
lands áður en af förinni með Sæfaxa varð.
En þarna var „gamall draumur um að kom-
26