Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1990, Blaðsíða 17

Bókarkápa skreytt með eðalsteinum, gulli og tréskurði, frá 8. öld.
Skrautsylgjur úrgulli og smelti. Langbarðar hafa verið listrænir hagleiksmenn.
Kóróna Þeólindu drottningar. Hún er úr gulli, skreytt eðalsteinum og perlum.
að velli. Paolo Diacono svipar um margt til
Sturlu Þórðarsonar sem manns og sagn-
fræðings. Báðir verða þeir að rita dauða-
sögu náinna ættmenna sinna og ættflokks
og eru sjálfir beinir þátttakendur og áhorf-
endur í hinum dramatísku endalokum —
Sturlunga á íslandi og Langbarðar á Ítalíu.
HlSTORIA LANGOBARDORUM
í þessu riti sínú vitnar Paolo Diacono í
ýmsa rómverska sagnaritara sem ritað
höfðu um eða kynnst háttum hinna norrænu
og germönsku þjóðflokka við Eystrasalt svo
sem Tacitus, einnig vitnar hann í rit Caio
Plinio sem kallaður var hinn gamli, fæddur
í Como árið 24 e.Kr. og dáinn í Pompei 79
e.Kr. En rit hans í þijátíu og sjö bókum,
„Historia Naturales", sem er nokkurskonar
alfræðibók um náttúru- og landafræði þeirra
tíma hefur að geyma fráságnir um Skand-
inavíu. Þar er reyndar talið að Skandinavía
sé eyland umflotið sæ sem sífellt gangi á
landið og brjóti það niður líkt og það sé að
sökkva. Gæti hér verið átt við hluta af
Danmörku og Suður-Svíþjóð. Síðan er þess
getið að vegna lítilla landkosta og veðurfars
geti land þetta ekki fætt íbúa þess þegar
þeim fjölgi. Þá sé sú regla viðhöfð meðal
þjóðflokka þeirra sem landið byggja að
hveijum þeirra er skipt í þijá hópa og síðan
sé hlutkesti látið ráða hvor hópurinn verði
að taka sig upp og leita nýrra landa til
búsetu.
Er getið í þessu sambandi um þjóðflokk
þann í Skandinavíu sem nefndur er Winnil-
ar (Langbarðar) sem þannig varð að hverfa
á braut undir forystu bræðranna Iboz og
Aione, og móður þeirra Gamböru. Þjóðflokk-
ur þessi sest síðan að á bökkum Elbufljóts
þar sem nú er stórborgin Hamborg og hluti
þeirra einnig við Oderfljót. Einhvern veginn
hvarflar það að manni að nöfnin Winnilar
og Vindar sem talið er að hafi búið við
Oder eigi eitthvað sameiginlegt en Vindar
og tunga þeirra er reyndar talin af slavnesk-
um uppruna að sagt er. Flestir íslendingar
sem til Hamborgar hafa komið, hafa áreið-
anlega gengið eða ekið yfir Langbarðabrú
(Lombards Brucke) sem skilur að Innra- og
Ytra-Alstervatn. Það er ein vai'ða um dvöl
Langbarða þó að ekki byggðu þeir brúna.
Nú er að segja frá því hvernig sagan eða
goðsögnin segir að Winnilar þessir fengu
þetta Langbarðanafn sem þeir báru síðan.
Vestan við byggðir þeirra milli Weser og
Elbufljóta bjuggu kynbræður þeirra Vandal-
ar og urðu Langbarðar að greiða þeim skatt
en ófúsir þó sem svo leiddi til komandi orr-
ustu. Vandalar sneru sér til Valhallar og
báðu Votan (Óðinn) að veita sér sigur í
orrustunni. Gambara forustukona Winnila
eða Langbarða leitaði einnig liðsinnis í Val-
höll en sneri sér til kynsystur sinnar Freyju
konu Óðins (Freyja_ er stundum talin kona
Óðins — Votans). Óðinn hafði sagt Freyju
að hann ætlaði að gefa þeim sigur í orr-
ustunni sem hann kæmi fyrr auga á við
sólarupprás orrustudaginn. Freyja segir
Gamböru að konur Winnila skuli við sólar-
upprás standa fast og þétt við hlið manna
sinna í einum hóp og setja hár sitt fram
fyrir eyrun þannig að það liti út sem langt
skegg bæði á þeim og mönnum þeirra.
Konurnar fóru að þessum fyrirmælum og
þegar Óðinn að morgni gekk að þeim glugga
Valhallar sem sneri að sólarupprás sér hann
þennan síðskeggjaða hóp manna á jörðu
niðri. Óðinn mælti til Freyju: „Hveijir eru
þessir langbarðar sem ég sé þar?“ Freyja
mælti: „Þetta eru þeir sem þú nú nefndii'
með nafni sem þú ætlar að gefa sigur í
orrustunni í dag,“ og lét Óðinn það gott
heita.
Þannig fengu Langbarðar sama daginn
bæði nafn sitt og sigur yfir Vandölum. En
það er af Vandölum að segja, þeim sem
eftir lifðu, _að þeir taka sig upp og halda
til suðurs. Árið 406 fara þeir suður yfir Rín
og urðu ferðir þeirra suður um álfu ekki
friðsamlegar eins og það gefur til kynna að
í nær öllum vestrænum tungum er hugtak-
ið vandalismi búið að festa rætur, hvort sem
það er með réttu eða röngu.
SUÐURGANGA LANGBARÐA
í meir en fjögurhundruð ár alls dvelja
Langbarðar í Norður-Þýskalandi við Elbu-
fljót en síðan, S.f ókunnum ástæðum eða
að þeir hafa haft spurnir af því sem var
að gerast suður.í Rómaríki, taka þeir sig
upp til suðurgöngu. Fyrst setjast þeir að á
Mæri sem nú er hluti Tékkóslóvakíu. Þar
lenda þeir í átökum við voldugan andstæð-
ing, Búlgara, sem sóttu að austan og féll
þar konungur Langbarða Agelmund (Aðal-
mundur). Eftir það halda Langbarðar enn
til suðurs og setja sig niður í suðvestur-
hluta Ungverjalands þar sem hét Pannonia.
Þar dvöldu þeir í tæpa hálfa öld. En í austur-
hluta Ungverjalands hafði þá þegar risið
upp voldugt ríki á rústum veldis Atla Húna-
konungs. Það var ríki Herúla sem síðar
verður að vikið í þessari grein. Herúlar
kröfðu Langbarða um skatt sem þeir greiddu
í fyrstu en brátt leiddi til átaka. Er þar
skemmst frá að segja að Langbarðar gjör-
sigruðu Herúla og gjöreyddu ríki þeirra.
Féll konungur þeirra Rodolf í þeirri orrustu.
Árið 568 taka Langbarðar sig síðan upp
með allt sitt hafurtask undir forustu kon-
ungs síns Alboino. Lögðu þeir eld að húsum
stnum og héldu yfir austanverð Alpaflöll
niðuf á Italíu. Þeir setjast fyrst að í hérað-
inu sem nú heitir Friuli og stofna þar sitt
fyrsta hertogadæmi á Ítalíu — þeir vinna
borgina Forum Iulii-Cividale sem þeir gera
að fyrstu höfuðborg sinni.
Síðan vinna þeir hveija borgina eftir aðra
Verónu — Bergamó, Brescia og Mílanó sem
síðar varð höfuðborg í konungsríki þeirra á
Ítalíu. Aðeins borgin Pavia varðist umsátri
þeirra í þijú ár. A tiltölulega stuttum tíma
ná þeir nær allri Ítalíu á vald sitt úr höndum
Býsanzkeisara, þó ekki Róm. Að síðustu
vinna þeir Ravenna sem verið hafði hin
stjórnarfarslega höfuðborg Ítalíu eftir fall
Vestur-Rómverska ríkisins. Langbarðar
skiptu landinu síðan upp í þijátíu og fímm
hertogadæmi undir konungsstjórn og hefst
þar með sú skipting Ítalíu í smáfurstadæmi
og boj'gríki sem í raun stóð fram að samein-
ingu Ítalíu á nítjándu öld. Margir Langbarð-
ar höfðu áreiðanlega áður fyrr gegnt her-
þjónustu í her Býsanzkeisara og kynnst
hernaðartækni þeirra sem hefur auðveldað
þeim sigra þeirra á Býsanzmönnum sem
ráðið höfðu Ítalíu frá því að þeir gjörsigruðu
Austur-Gota í sjö ára styrjöld átta árum
áður en Langbarðar gerðu innrás sína í ít-
alíu.
Freistandi væri að segja frá mörgum
Úr búningadeild sýningarinnar. Hér gaf að líta klæðnað Langbarða.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. DESEMBER 1990 17