Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1990, Blaðsíða 27

ast iangt inn í austurhluta Grænlands að
rætast á 66. aldursári mínu“ — segir í bók-
inni.
Þegar mér var gefin þessi litla bók fannst
mér að eitt og annað úr henni ætti erindi
fyrir augu fólks og læt verða af því nú, þeg-
ar þrír áratugir eru að verða liðnir frá ferð-
inni og Grænland er enn næstum því jafn
fjarlægt almenningi á Islandi og það var þá.
Textanum fylgja nokkrar myndir sem Birgir
Þórhallsson, einn Grænlandsfara, útvegaði
og fáeinar af skissum Guðmundar. Sums
staðar er hnikað til orði og stafsetningu, en
greinarmerki og blanda af nútíðar- og þá-
tíðarsögnum látin haida sér. Skúli Magnús-
son, annar þátttakenda, aðstoðaði mig við
samantektina.
Fyrsti dagur, 11. ágúst:
Sauðnautafjörður.
„Catalinabáturinn var allmikið hlaðinn því
félagarnir eru miklir græjumenn. Mest ber
á veiðistöngum og líklega eru skotvopn nægj-
anlega mörg til að hertaka með alla austur-
ströndina.
Scoresbysund opnaðist skínandi móti sól
og það er bjart yfir jöklinum en íshrafl á
firðinum með einstaka borgarísjaka (iluliak).
Land framundan er eyðilegt. Við fáum að
vita að Meistaravíkurflugvöliur er lokaður
vegna þoku svo við fljúgum innfjarða og
sjáum vel til meginjökuisins. Allir eru í sól-
skinsskapi."
Siglingafræðingurinn hefur væntanlega
haft nóg að starfa við að finna Sauðnauta-
fjörð í öllu fjarða- og fjallakraðakinu austur
af Scoresbysundi. Þoka var sums staðar yfir
sjó og var því flogið lágt yfir fjallatinda.
„Við gátum loks stungið okkur niður um
skýjaþykknið á firðinum og lent þar innan
um hafísjaka. Vélin var keyrð eftir endilöng-
um firðinum. Sáum þá sauðnaut á austur-
ströndinni og veiðikofa; smá kofaskrifli úr
timbri og bárujárni. Það er farið með Sæfaxa
upp í fjöru og allur frágangur handlangaður
í land. Tjöldum á lyngjaðri við gil. Sumir
fóru strax að veiða í ánum þarna en ég að
huga að stelnum í giljum; ijölbreytnin er
gífurleg: Granít, marmari, skífer, alla vega
litur sandsteinn og molaberg. Allar blómjurt-
ir eru öðru vísi en heima á íslandi. Bláberin
eru örsmá en gómsæt, valmúi bæði gulur
Dagbókarhöfundurinn, Guðmundur Einarsson frá Miðdal og til vinstri: Agnar Kofoed-Hansen, flugmálastjóri.
og hvítur og svo finn ég stórfagra lindardún-
urt.“
Um kvöldið er kveiktur eldur í rekaviði
og haldin afmælisveisla.
Björn Eiríksson er sextugur.
„Kalt var þegar sólar naut lítið og gott
að orna sér við eldinn. Góður mjöður var í
öllum drykkjarílátum og feit bleikja í pottin-
um. Þótt komið væri fram í miðjan ágústmán*
uð var albjart og roðaský yfír jöklinum en
Leiðbeint um hvernig verjast skuli mývargi. Frá vinstri: Hilmar Sigurðsson,
Brandur Tómasson og Halldór Þorsteinsson.
Svipast um eftir sauðnautum. Frá vinstri: Garðar Guðmundsson, Agnar Kofoed-
Hansen og Jóhannes R. Snorrason.
blámóða í dölunum. Gamla „Kata“ iá á þurru
fram á eyri og selirnir skoðuðu þennan furðu-
fugl meðan himbriminn söng sína sérkenni-
legu tóna, hástöfum úti á firði. Þetta var
fagurt og friðsælt kvöld. Dulúð heimskauta-
iandsins náði tökum á þeim fjórtán mönnum
sem sátu umhverfis bálið. Þeir vóru ýmist
hljóðlátir, störðu í eldinn, eða sögðu furðuleg-
ar sögur sem þeir höfðu heyrt um þessi
svæði; aðallega um baráttu mannsins við
náttúruöflin. Sumir landkönnuðir höfðu ekki
náð að segja tíðindi en sett dagbækur sínar
í vatnsþétt hulstur og byggt vörðu yfir.
Seinna fundust bein þeirra eða vindþurrkaðir
líkamir. Hetjusögur vóru skrifaðar og land-
hlutar eða firðir heitnir eftir frumheijunum.
Menn þeir sem sitja þarna eru flestir frum-
heijar í fiugmáíum á íslandi; ný stétt sem
hefur sigrast á ótal erfiðleikum eins og pólfar-
arnir sem verið er að tala um. Þeir hafa
boðið hættum og torfærum birginn og skilja
þess vegna sögu þessa lands svo vel. Eru
hljóðlátir og alvarlegir á gleðinnar stund.
Við minnumst líka forfeðra sem að lokum
týndust í tröllalandslagi líku þessu á vestur-
og suðurströndinni.
Að líkum eru sungin nokkui' lög og hrópað
húrra fyrir afmælisbarninu. Það tekur undir
í fjöllunum eins og vættir landsins taki þátt
í gleðskapnum."
Annar dagur, 12. ágúst:
Við veiðar og náttúruskoðun.
Veður var allgott þennan morgun, þoku
létti af fjöllum og leiðangursmenn nýttu dag-
inn til þess að skoða umhverfi ijarðarins.
Og renna fyrir bleikju. Víða sáust litlar sauð-
nautahjarðir og sauðnautabein lágu á víð og
dreif, ásamt hreindýrshornum en læmingjar
skutust inilli steina. Mikið var af fugli, bæði
gæsum og öndum, en hann var styggur og
var ekki hleypt af skoti enda vart miðui'
ágúst.
„Litir eru fagrir hérna í giljum og dala-
drögum, sums staðar dáiítill haustbragur
kominn á gróður. Lítil veiði í ánum, einstaka
bleikja á stangli. Ég fer víða um nærliggj-
andi fjöll einsamall. Dagurinn er töfrandi;
allt svo ævintýraiegt og ósnortið. Af litlum
tindi er stórfenglegt útsýni til Fagrafjarðar
og fjalla sem eru 2000 til 3000 metra há;
þar væri gaman að klífa.
Við fundum ófúinn skipsbát síðar um dag-
inn, dálítið brotinn, og töluvert af reka-
.timbri. Við notuðum það í eld í afar skemmti-
legri veislu um kvöldið."
Um kvöldið skrifar Guðmundur hugleið-
ingu í dagbókina:
„Hérna norður við Dumbshaf hefui' tíminn
staðið kyrr; ísinn lokar fjörðum meginpart
ársins svo að veiðimenn sem hyggja að skipa-
komum mega allt eins búast við að ekki verði
komist til þeirra á köldum sumrum. En þó
sækja þeir jafnan aftur á þessar slóðir, sum-
ir ævilangt, eins og þessi forneskja sé ein-
hver segull. Veiðarnar stunda þeir á geysi-
stórum svæðum og hafa byggt sér fjölda
veiðikofa hér og hvar og treysta á birgða-
skip með flutninga. Öll þessi starfsemi krefst
mikillar karlmennsku og viljaþreks; sérstakr-
ar manngerðar. Að vitja um gildrur í 50 stiga
frosti á langri heimskautanótt; að bíða stund-
um dögum og vikum saman eftir að stór-
hríðum linni í óvistlegum kofum hálffullum
af skinnum og eldivið, það er erfitt hlut-
skipti. Nú fækkar veiðimönnum óðum því
tíðarandinn breytist þótt Grænland geri það
ekki.“
Þriðji dagur, 13. ágúst:
Til Meistaravíkur og Gleraugnavatna.
„Um nóttina gerði stóiparok og rak þá
þokuna af fjöllunum í kring. Fór snemma á
fætur tii að teikna og taka myndir af

■0%
t i

//. ■■------------------------
'£&***> . . .
‘ As- ?

/3 tvt*. ,-L
ýo-cs* -P**—/ P—y-w—
/*-r .S-Ác-/Zr-n——
J ly - JJjL.
Upphaf dagbókarinnar með uppdrætti af sauðnautalandinu.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. DESEMBER 1990 27