Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.2000, Blaðsíða 7

Mjóidalur í Laxárdal. Á myndinni eru talió frá vinstri: Þorbjörg, Ingibjörg og Björg Sveinsdóttir, Guðmundur og Ingibjörg á tröppunum, Ingibjörg
Stefánsdóttir með heimalninginn, Elísabet ogStefán.
Sigurður Guðmundsson t.v. og Þórður á Kleppi.
Ljósmynd sem fannst í Landsbókasafni
af Jóhanni Sigurjónssyni.

■ J

fyrir hana. Að því leyti er jeg hefi vit á er hún
vel rituð og ekki hefði jeg ímyndað mjer að
þú hefðir hana ritað ef ekki hefði jeg vitað.
Vona jeg að svo hafir þú gengið frá að eigi
verði ábyrgð komið fram fyrir greinina. Jeg
hefi nú sent Lárusi á Gili Þjóðólf þann er
Þorl. hefir haldið og beðið hann að kaupa
hann næst. Þó veit jeg eigi hvað hann gjörir.
Væri máski bezt að þú dragir að tala við
Hannes um blaðið þar til jeg skrifa þjer næst.
Sami
Systir Sigurðar, Elísabet (f. 1884) skrifaði
honum snemma ársins 1904. Hún segir þar
frá atburðum, sem gerðust árið áður og höfðu
mikil áhrif á heimilisfólkið í Mjóadal. Elísa-
bet hafði gaman af að skrifa bróður sínum
bréf og verður ekki annað sagt en að hún hafi
verið vel pennafær, eins og lesendur sjálfir
geta greint, því hér á eftir kemur bréfið, staf-
rétt, eins og það kom úr hendi hennar:
Mjóadal 28. jan. 1904
Elskulegi bróðir!
Astarþakkir fyrir brjefið þitt í sumar. Jeg
bið þig að fyrirgefa mjer, hvað lengi jeg hefi
dregið að skrifa þjer, jeg ætlaði að skrifa þjer
í haust, þegar systurnar skrifuðu þjer, en or-
sökin til þess, að ekki varð af því, var sú að
jeg var norður á Sauðárkrók, og kom ekki
heim fyr en rjett um leið og kassinn var send-
ur á stað. Hjeðan er ekki neitt að frjetta, allt
við það sama eins og pabbi skrifaði þjer síð-
ast.
Brynjólfur í Þverárdal ekki heima nú, fór
vestur í Strandasýslu að heimsækja Scheving
bróðir sinn, og var samferða Klemensi sýslu-
manni, vestur að Stað, sem var á leið til
Reykjavíkur. Nú er sjera Ásmundur að
sækja burtu frá Bergsstöðum, um Háls í
Fnjósadal og telur sjer alveg víst að fá hann,
og munu margir sjá eftir honum hjer.
Jeg má til að skrifa þjer dálitla sögu, er
gerðist hjer á heimilinu í fyrravetur, því eng-
inn hefir skrifað þjer neitt í þá átt.
Eins og þig mun reka minni til, var Finnur
gamli (stutti) hjer í kaupavinnu, í fyrra sum-
ar og var hjer einmitt þegar þú fórst og áttu
það að vera síðustu dagarnir, sem hann yrði
hjer við heyskap, þeir dagar, sem pabbi væri
að flytja þig norður, og fór hann þvi burtu
morguninn eftir að pabbi kom heim; svo líður
og bíður dálítill tími, jeg man ekki hvað lang-
ur, að þá er það einn morgun að Finnur gamli
kemur, og fer til pabba, og biður hann að lofa
sjer að vera í samvinnu við hann í fjóra daga,
til þess að heyja handa rauða klárnum sínum
og vóru þeir samningar gerðir að pabbi hefði
helminginn af heyinu, fyrir eingjalán og um-
hirðingu á heyinu að öllu leyti, en þess skal
jeg geta að okkur stúlkunum var í meira lagi
illa við að fá þennann gest, í samvinnu með
okkur, en þó var mamma verst út í það. Svo
er að segja frá því, að um haustið, kom hann
hingað, með hestinn, um veturnætur, til þess
að hann yrði tekinn inn, á þetta umrædda hey
og leyfði pabba að hann mætti brúka hann
þegar hann vildi og þyrfti. Líður svo fram á
jólaföstu að ekkert ber til tíðinda, en þá er
það einn dag, að senda þarf ofan að Auðólfs-
stöðum eftir smíðatólum, sem Finnur smiður
átti (því hann var hjer að smíða og vantaði
þau), en af því, að lækur sá, er rennur hjer
fyrir neðan túnið var ófær yfirferðar nema á
hesti, var Kidda litla (drengnum sem var hjer
í fyrra, og hjer er) sagt að taka hestinn í hús-
inu, og ríða honum yfir lækinn, og gerir hann
það, en svo tveimur dögum síðar, þegar pabbi
ljet hestinn út um morguninn, sjer hann að
eitthvað stendur út úr annari síðu hestsins,
en með því, að ekki var fullbjart og hesturinn
stiggur, þá gat hann ekki skoðað hvað það
var, fyr en seinna um daginn að hann sótti
hann í hagann til þess að skoða hann og var
þetta þá stafbroddur, sem stóð 2 1/2 þuml.
inn í síðu hestsins, og gat engin vitað þá í
svipinn hvernig á þessu gæti staðið, og töldu
margir víst að skepnan dræpist, svo kom
Finnur gamli hjer þetta sama kveld, og vitj-
aði hann fyrst Skarph. á Mörk því hann er
nærfærinn og svo Sigfúsar á Torfastöðum, og
sögðu þeir að þetta væri af mannavöldum, og
Skarphjeðinn ljet í Ijósi við Finn, að í hans
sporum, hefði sig langað til að vita hver þetta
hefði gert, en það komst strax upp, að Kiddi
litli átti broddinn, og var hann því grunaður
um að hafa gert þetta, og varð fljótt hljóð-
bært um sveitina. Pabbi gekk svo á drenginn,
og bað hann að segja sjer, það sem hann vissi
í þessu. Þá sagði drengurinn honum, að þegar
hann ætlaði að taka hestinn í húsinu og ríða
honum yfir lækinn, þá náði hann honum ekki,
því hann er bæði slægur og styggur, en
Sveinn heitinn var þar nálægt, svo dreng-
urinn biður hann að hjálpa sjer að ná hest-
inum og gerir hann það, en um leið og hann
fer inn í húsið, tekur hann staf og bandar við
hestinum svo hann fari ekki út, en þá sjá þeir
báðir, að broddurinn dettur úr stafnum ofan í
króna í húsinu, og leita lengi að honum en
fynna ekki. Síðan berst nú þetta út og frjetti
F. það, að Sveinn hefði þetta gert viljandi, og
meira að segja rekið broddinn í hestinn, því
það gat enginn skilið, eða fáir, að broddurinn
hefði komist úr húsinu í hestinn og varð því
mörgum, góðum manni á að trúa að Sv. hefði
þetta gert. Finnur gamli kemur svo til pabba,
og segir honum hvað hann hafi heyrt, og er
hinn versti, og kvaðst mundi hefna fyrir þann
rauða. Þá talar pabbi við Svein heit. og spyr
hann um hvernig það hafi gengið til þegar
þeir náðu hestinum og segir S. honum það
sama og drengurinn, en allt fyrir það trúir F.
því ekki og heitir á hefndir. Svo smábatnaði
hestinum og í marzmánuði í fyrra, var heyið
búið sem F. átti hjer, því það var lítið til þess
að gera, og þá tekur F. hestinn og fer með
hann út að Mörk, en þegar þangað kemur, er
djúpur styngur aftan á öðru læri hestsins, al-
veg nýr og fanst fólki ekki vafi á að Sveinn
hefði þetta gert. Það er svo ekki að orðlengja
það meira að F. kærir S. fyrir sýslumanni, og
skorar á hann að taka hann fyrir og þetta mál
var á dagskrá í sveitinni og víðar, því þetta
þótti fólki þess vert, að tala um það, enda var
ekki um annað rætt og vóru sögurnar marg-
breyttar, sem gengu um það og kendi hver
öðrum kæruna munnlega, því hún var fljót-
lærð og skal jeg láta þig sjá hana hjer. Sigfús
á Torfastöðum samdi hana og hljóðar hún
þannig.
Hjer með skora jeg á viðkomandi yfirvald,
sýslumann Gísla Isleifsson á Blönduósi, að
taka til rannsóknarprófs vinnumann Svein
Hallgrímsson í Mjóvadal, fyrir dýrt plagarí á
hesti mínum inn í húsi, þar sem skepnan gat
engri vörn fyrir sig komið. Ofanrituð áskorun
óskast að fram fari sem fyrst, með minni við-
veru. Þarna sjer þú kæruna; svona er hún
orðrjett.
Sýslumanni fannst fátt um og vildi ekki
skeyta þessari kæru, en tók þó á móti henni
og leið svo þar til í vor á þinginu í Hlíð, að þá
fjekk sýslum. Br. í Þverárd. Pjetur á Gunn-
steinsst. og pabba til þess að reyna að sætta
þá S. og F. og var ákveðið að þeir skyldu
koma allir saman á Auðólfsstöðum. Komu
þeir þar þennan vissa dag, og Finnur gerði
það tilboð að hann skyldi taka kæruna aftur
ef hann fengi 50 kr. í skaðabætur. Bauðst þá
S. sál. til að gefa honum 20 kr. pabbi 10 og
Br. 10 en þá vantaði 10 og þær vildi Br. láta
P. gefa F, en því neitaði hann, svo allt stóð við
það sama, nema að margir þóttust sannfær-
ast um að S. væri sekur, og hræddur um sig,
þar sem hann bauðst til að gefa honum þetta,
en það gerði hann af góðmennsku sinni, því
saklaus var harin með öllu. Það var því sjálf-
sagt að málið hjeldi áfram og 12. júlí i sumar
kom sýslumaður hjer uppeftir og yfirheyrði
Svein sál. pabba og drenginn, og daginn eftir
var rjettarhaldi í Þverárd. yfir Sigfúsi og
Skarphjeðni, og studdu þeir málspart Finns
með framburði sínum.
Þú munt muna eftir Jónasi Illugasyni, þú
varst honum samtíða á Kúlu, og býr hann nú í
Eiríksstaðakoti, hann er kunnáttusamur og
getur sagt um ýmsa atburði hvernig þeir vilja
til. Pabbi fór því til hans og bað hann að segja
sjer hvernig hesturinn hefði fengið þessi
áföll, og var það rjett áður en sýslumaður
kom uppeftir. Skrifaði svo Jónas pabba og
sagði honum hvernig alt gekk til. Fyrri
stynginn sagði hann að hesturinn hefði feng-
ið, af því að broddurinn hefði farið ofan í hús-
ið og hesturinn hefði stigið á annann endann,
og stígið hann niður í skítinn og við það hefði
hinn endi hans staðið beint upp, svo hefði
hesturinn lagst, fyrst á bóginn eins og hestar
gera og slett sér svo máttlaus niður að aftan,
og broddurinn þá verið indir síðu hestsins, og
af því neðri endi hans hafði meiri mótspirnu í
gólfinu, heldur en sá efri hafði af holdi hests-
ins, þá fór hann inn í hestinn, en ekki niður í
gólfið. En seinni stynginn sagði hann að hest-
urinn hefði fengið af því að Skotti S. sál. hefði
sleigið hann í haganum, og stungan hefði ver-
ið eftir vinstri afturfótarskafl, svo sagði hann
það greinilega. Til sannindamerkis get jeg
sagt þjer, að það var nýbúið að járna Skotta
og vóru háir skaflar á skeifunum, en það vissi
Jónas ekki hvort hann var jámaður eða
hvaða hestar vóru með þeim rauða í hag-
anum. Brjefið frá J. var sýslum. sýnt og þótti
honum þetta allmerkilegt. Líður svo sumarið,
að ekkert er gert í málinu, þar til í haust,
daginn sem Sveinn heitinn dó, að þá fjekk
pabbi tilkynningu frá sýslumanni um það, að
þeir ættu allir að mæta á Auðólfsstöðum 26.
okt., Sv. Kiddi og hann sjálfur, en það þurfti
ekki til því Sv. sál. dó 23. s.m. einmitt daginn
sem brjefið kom, og fannst okkur þetta
merkileg endalok, þessa máls, því ekki er að
vita hver endir þar á hefði orðið, því margir
góðir menn vóru með F og búnir að skrifa í
málinu, svo sem P. á Gunnsteinsst. og sagt
var að Árni í Höfðahólum hefði verið búinn að
skrifa, en ekki hefi jeg sönnun fyrir því, en
satt er það með P. að hann var búinn að
skrifa í því fyrir F. Það eru því margir sem
telja S. sál. lánsamann, að fá að deyja á þess-
um tíma og held jeg að hann hafi verið það,
því ekki er hægt að segja hvernig málið hefði
farið, þó hann saklaus væri.
Jeg má biðja þig að fyrirgefa mjer þetta
rugl, en jeg hugsaði að þú hefðir gaman af að
heyra um þetta, og gat jeg ekki skrifað um
það nema að segja söguna frá upphafi til
enda. Jeg kveð þig ástarkveðju.
Við vitum ekki neitt hvort Jón frá Æsu-
stöðum verður kyr á Akureyri eða ekki. At-
vinnu hefir hann víst litla eða enga þar, því
atvinnubrestur hefir verið þar í ár og sjór
brugðist algerlega.
Elísabet Guðmundsdóttir
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 23. DESEMBER 2000 7