Vísir - 24.07.1978, Blaðsíða 18

Vísir - 24.07.1978, Blaðsíða 18
Mánudagur 24. júll 1978 VISIK • Tekið uppeftir einni gjánni, sem stefnir svo til beint á Hliðargerði, sem sést við kjaftinn á gjánni. — gífulegar skemmdir hafa orðið á jörðum í Kelduhverfi í umbrotum við Kröflu. Bœndur eiga Um leið og einhver gufuholan við Kröflu fretar óeðlilega hátt, er kominn þangað óvigur her jarðfræðinga, tak- andi sýnishorn og setj- andi upp mælitæki og alvarlegan áhyggju- svip. Blaðamenn lenda eins og fallhlifasveitir, vittog breitt um sveit- ina og eru i þvi næstu daga að reyna að kom- ast á puttanum upp að þessu stolti islenskrar orkunýtingar. Þangað komnir setjast þeir á bakhiutann i einþverja hliðina — i hæfilegri fjarlægð — og biða eftir að gjósi. Þegar allt þetta lið er mætt á staðinn, dæsir Krafla ánægjulega og fer aftur aö sofa. Jarðfræðingar og blaðamenn tina saman fóggursinar, drekka upp ferðapeningana á barnum i Reynihliö og halda vonsviknir i bæinn. Nokkru fyrir noröan þá, nán- ar tiltekið i Kelduhverfi, lita bændur áhyggjufullir yfir tUn sin og velta fyrir sér hve stór hluti þeirrahafi eyðilagst i þetta skipti. Nýtt stöðuvatn Það hefur þótt mikiö lán að hingaö til hefur hraunkvikan sem fer af stað við Kröflu, hlaupið inorður. En það er ekki vfct að allir séu sammála um að það sé mikiö lán. Við kvikuhlaupin hefur orðiö gifurlegt jarðrask i Kelduhverfi og menn þurfa eiginlega að sjá verksummerkin til aö gera sér grein fyrir þeim hamförum sem þar hafa átt sér stað. Fyrrnefndum Kröflusveitum til uppreisnar er rétt að geta þess aö þegar hús voru að springa og jafnvel hrynja, i Kelduhverfi, þá mættu þær á staöinn. En það var að vetrar- lagi og það var ekki fyrr en sjóa leysti sem skemmdirnar sáust allar. Vlðast meðfram vegum er nú búið aö laga til með jarðýtum þar sem mest fór aflögu og eins sjást ekki mikil verksummerki eftir skörðin sem komu i vegi á mörgum stöðum. Þeir sem eru kunnugir á þess- um slóðum sjá þó fljótlega að ýmsar breytingar hafa orðið á landslaginu. Til dæmis var skammtfyriraustan Skúlagarð, töluvert landsvæði sem Land- græðslan var að rækta upp. Nú er þar stórt stöðuvatnog menn jafnvel farnir að deila um hver eigi þar veiðirétt, þvi þar er nægur fiskur. Jarðvegurinn dúar Tún eru mjög viða illa leikin og það eru kannske alvarleg- ustu skemmdirnar. Á mörgum bæjum hefur orðið að girða af stór svæði þar sem þau eru talin svo hættuleg að ekki sé for- svaranlegt a nýta þau. Raunar eru sum þeirra svo illa farin að ekki er hægt að koma þar við vinnuvélum. En þótt margar sprungur séu sýnilegar i túnunum, þá er það þó helmingi verra sem ekki sést. Á sumum stöðum virðast hafa myndat gjár eða sprungur neðanjarðar, án þess að svörðurinn rifnaði. Við gengum yfir nokkrar slik- ar og það var óhuggulegt að finna jörðina dúa undir fótum sér. Þarna er auðvitað stór- hættulegt að fara um með vinnuvélar, enda hefur það komið fyrir oftar en einu sinni að vélar hafa plompað niður i sprungur, þótt ekki hafi hlotist slys af ennþá. Og það er alls ekki vist að allsstaðar þurfi vinnuvélar til. Ef dæma má eftir þvi hvernig jarðvegurinn dúaði sumsstaðar þegar gengið var yfir, er ekki óliklegt að einhversstaðar sé yfirlagið svo þunnt að maður geti t rillað niður i neöstu myrkur ef maður villist þar út á. Landsig á eldhúsgólf- inu Það er þó ekki fyrr en komið er aðeins inná afrétti að hægt er að gera sér grein fyrir hversu óhugnanlegt ástandiö er þarna. Guðriður Torfadóttir á Mörk var svo elskuleg að renna með okkur I Landróver inn i Skógar- hóla sem eru skammt sunnan við bæinn Hliðargerði. Hún og eiginmaður hennar,. Ingólfur Jónsson, hafa heldur betur orðið vör við hræringarn- ar sem orðið hafa þarna i sveit- inni. I hrinunni miklu sem varö um áramótin 1975—76, hrundi viðbygging við Mörk og það varð landsig á eldhúsgólfinu. Hinum meginvið Hliðargerði heidur sprungan áfram þótt hún hafi ekki opnast að ráði. Annað sig hefur myndast hinum megin við húsið og þar er gjá undir. Á myndinni er Guðriður Torfadóttir I Mörk. Texti og myndir: Óii Tynes En inní Skógarhólum er eins og einhver trylltur tröllkall hafi leikiðlausum hala. Þar eru ekki sprungur heldur griðarmiklar gjár, uppundir tuttugu metra breiðar. A nokkrum stöðum má sjá aö bergið hefur byrjað að gliöna undir efsta jarðlaginu og sprungurnar verið orönar tiu til fimmtan metra bredðar áöur en svörðurinn gaf sig. Þetta hlýtur að hafa gerst með ótrúlegum hraða, þvi sumsstaðar var eins og heilar eyjar hefðu hrapað i heilu lagi ofan i sprungurnar. Berg- veggirnir virðast hafa fjarlægst hver annan mjög snöggt þvi kantarnir á eyjunum voru reglulegir, hérumbil eins og þeir hefðu verið stungnir. Þegar bergveggirnir voru komnir svo langt frá hvor öðr- um að svörðurinn þoldi ekki meira, hefur hann rifnað upp við veggina og svo dottið niður i heilu lagi, eins og fyrr segir. A einum stað sáum við fjár- stig sem við fylgdum eftir fram á gjárbarminn. Það mátti sjá hvar hann hélt áfram á hinum bakkanum, um fimmtánmetra i burtu. Það hefur ekki verið mælt hversu djúpar þessar gjár eru, en viða sést ekki i botn. Við prófuðum aðkasta steinum ofa i þær og það liðu ótrúlega margar sekúndur áður en við heyrðum þá skella niður, hvort sem það var nú í botni eða á syllu. Þvi miðurvar engin skeiðklukka við hendina svo hægt væri að taka timann nákvæmlega. Hinsvegar leið svolangur timi áður en skellur heyrðist, að við hefðum ekkert orðið undrandi þótt náungi meö horn og hala hefði skotið upp ljótum kollin- umogskekið að okkur þrlfork sinn fyrir ónæðið. Að vakna oní gjá Þessar gjár eru nokkuð skemmtilegt náttúruspektakel þangað til manni dettur I hug að það er i rauninni ekkert þvi til fyrirstöðuað þettaendurtaki sig aðeins norðar . . .þar sem bæ- irnir standa. Raunar eru j,útveröir” frá þessum sprungum þegar komn- ir heima á hlað og i gegnum hlaðið og gegnum mörg húsin. Sú sprunga sem mest hefur ver- iðlýst hér að framan stefnir til dæmis beint á bæinn Hliöar- gerði. Hún hefur raunar teygt sig norðurfyrirhann nú þegar. Sitt hvorum megin við Ibúarhúsið eru sprungur, aðeins I nokkurra metra fjarlægð. Þær mjókka þegar nær dregur bænum, en ná framhjá honum sitt hvorum megin og breikka þar aftur, þótt þær verði ekki breiðari en svosem nokkur fet, og grunnar. Þvi miður var enginn heima á Hliðarbrekku og þvi ekki hægt að spyrja hvernig tilfinning það er að eiga kannske eftir að vakna oni gjá. Þvi það er alls ekki hægt að varast þá hugsun að ef önnur hrina kemur ( þeg- ar, er kannske réttara að segja) gæti Hliöarbrekka orðið eins og ein af eyjunum sem var lýst hér að framan. En það eru fleiri sem búa við þetta, þótt merki þess sjáist ekki jafti greinilega á yfirborð- inu og hjá Hliöargeröi. Og við náðum I aðra til að spjalla við. —ÓT.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.