Morgunblaðið - 09.01.2001, Qupperneq 26

ERLENT
26 ÞRIÐJUDAGUR 9. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÝSKA varnarmálaráðuneytið stað-
festi í gær að Atlantshafsbandalagið,
NATO, hefði þegar í júlí varað við
mengunarhættunni sem stafað gæti
af úranhúðuðum sprengikúlum er
bandarískar herflugvélar notuðu
gegn skriðdrekum Serba í Kosovo.
Talsmenn Evrópusambandsins hafa
lýst áhyggjum sínum vegna málsins
og fjallað verður um mengunarhætt-
una á fundi fastafulltrúa NATO í
Brussel í dag. Er búist við harðri
gagnrýni á Bandaríkjamenn en flug-
menn þeirra beittu úransprengjun-
um gegn Serbum.
Bresk stjórnvöld sögðu í gær að
notuð hefðu verið úran-skotfæri á
æfingum þar í landi undanfarin tíu
ár en ekki væru vísbendingar um
teljandi hættu á heilsufarstjóni eða
umhverfisspjöll. Vladímír Pútín, for-
seti Rússlands, sagði í gær að beiting
NATO á hervaldi gegn Serbum hefði
verið „óafsakanleg“ og kanna þyrfti
„hvers vegna þessi vopn hefðu verið
notuð og hverjar afleiðingarnar
hefðu orðið“.
Yfirmaður Umhverfisverndar-
áætlunar Sameinuðu þjóðanna,
Klaus Töpfer, hefur gagnrýnt
NATO fyrir tregðu í sambandi við
veitingu upplýsinga um hugsanleg
hættusvæði í Bosníu og Kosovo eftir
loftárásirnar á Serba. Nefnd á veg-
um SÞ hefur stundað rannsóknir í
Kosovo með tilliti til mengunar af
völdum úranleifanna og á Kristín
Vala Ragnarsdóttir, aðstoðarpró-
fessor í jarðefnafræði við Bristol-há-
skóla, sæti í henni. Ekki er búist við
endanlegri niðurstöðu fyrr en í mars.
Í áðurnefndu skjali NATO, sem
þýska blaðið Berliner Morgenpost
birti, var minnst á „hugsanlega eitr-
unarhættu“ og hermönnum og
starfsmönnum hjálparstofnana ráð-
lagt að grípa til „varúðarráðstafana“.
Talsmenn þýska ráðuneytisins segja
að strax hafi verið brugðist við bréf-
inu og hermönnum á svæðum sem
skotið hafði verið á með kúlum af
þessu tagi, sagt hvernig þeir ættu að
verja sig fyrir hugsanlegri hættu frá
leifum skotfæranna.
Staðreyndir verði
uppi á borðinu
Fulltrúar Bandaríkjastjórnar
segja að gerðar hafi verið miklar
rannsóknir til að ganga úr skugga
um hugsanlega hættu. Þær hafi ekki
sýnt fram að hún væri til staðar.
Rudolf Sharping, varnarmálaráð-
herra Þýskalands, tók í gær undir
með Bandaríkjamönnum.
„Allar staðreyndir um málið eiga
að vera uppi á borðinu – en aðeins
staðreyndir,“ sagði hann í grein í
blaðinu Bild. Scharping sagði að ekki
væri ætlunin að rannsaka heilbrigði
um 60.000 Þjóðverja sem hafa verið í
friðargæsluliði eða gegnt öðrum
hjálparstörfum á Balkanskaga.
Gerhard Schröder kanslari Þýska-
lands, sagðist í gær vera andvígur
því að notuð væru úran-skotfæri.
„Ég er mjög tortrygginn gagnvart
skotfærum er geta verið hættuleg
hermönnum sem meðhöndla þau,“
sagði kanslarinn og sagði brýnt að
kannað yrði hvort tengsl væru milli
úransins og sjúkdómstilfellanna.
Engu mætti leyna í þeim efnum.
„Við munum taka þátt í rannsóknum
sem gerðar verða af hálfu NATO og
flytja hermenn okkar á brott frá
hættusvæðum,“ sagði hann.
Skýrt hefur verið frá því að þýsk-
ur hermaður, sem gegndi störfum í
Bosníu, hafi greinst með hvítblæði.
Vitað er um fimm tilvik hvítblæðis í
ítölskum friðargæslumönnum sem
gegnt hafa störfum á Balkanskaga
og eru þeir látnir en 12 að auki eru
veikir. Orsakir krabbameins eru
hins vegar oft margvíslegar og flókið
getur verið að greina hvort geislun
hefur verið einn af þáttunum.
Rýrt úran er lítið geislavirkt.
Mesta hættan sem heilsu manna get-
ur stafað af leifum úr skotfærunum
er sögð vera vegna málmeitrunar en
úran er eins og ýmsir fleiri málmar
eitraður þungmálmur. Úran er nær
tvöfalt þyngra en blý og er ekki að-
eins notað í vissar gerðir af byssu-
kúlum heldur einnig stundum í bryn-
vörn. Úran-málmur sem finnst í
náttúrunni er gerður úr tveim sam-
sætum, önnur er úran 235 og hin úr-
an 238 sem er uppistaðan í náttúru-
legu úrani, að sögn Sigurðar M.
Magnússonar, forstöðumanns
Geislavarna ríkisins. En aðeins er
hægt að nota fyrrnefndu gerðina í
kjarnasprengjur og eldsneyti í orku-
verum. Þarf því að breyta samsetn-
ingunni á málminum, aðgreina
massann í 235 frá hinni gerðinni með
ákveðnum aðferðum, „auðga“ málm-
inn. En við þær aðgerðir verður til
mikið af aukaafurð sem nefnt er rýrt
úran og er það mun minna geisla-
virkt en auðgaða úranið.
„Mikill hiti myndast þegar kúla
sem húðuð er rýrðu úrani lendir á
skotmarki og við brunann getur
myndast úranoxíð,“ segir Sigurður.
„Þetta efni leysist mjög illa upp í
vatni. Það merkir að ef menn anda að
sér ryki með slíku oxíði festast fín-
ustu agnirnar ef til vill í lungunum og
geta borist þaðan í blóðið. Geislunin
er hins vegar svo lítil og ekki langt
síðan hermennirnir komust í snert-
ingu við málminn, meðgöngutíminn
svo stuttur að fremur erfitt er að sjá
orsakasamhengi þarna á milli.“
Áhyggjurnar af úran-skotfærum
Viðvörun frá
NATO þegar
sumarið 1999
París, Hanover, Brussel, London. AP, AFP, The Daily Telegraph.

 


   

 

 
 
    

   
 
  
  
  !   " # $ 
  % &
 
  
  "     '
(
  )'
 #
'    

%

  


    


  
    
 

     
     
  


!
 
 "

 #


     $ 


  
 
  
 

   

*+,-.
/0   '

  
 

  
  
1 2  ,30
 
   




 
  



14+*
54.$677+89*+:;


9<:=* >&4+<:<
=<>
$4>:,
9=4>9::=:
?  "
  #
 
##     
 !
 <' )'  

  
      

   )

  

     !" #    
 $ # %%% 
& '  #  (#

 ' # ) 
*

 +#  $*
  *
'-
 !./! 

'
,-       01'
 ! #2
 &
  $*

  ,-
#+


3 4  , 

 ,-#+
 '*   
AUGUSTO
Pinochet,
fyrrverandi
einræðis-
herra í Chile,
mætti ekki í
læknisskoð-
un sem dóm-
arinn Juan
Guzman
Tapia hafði
úrskurðað
að hann skyldi gangast undir
sl. sunnudag. Pinochet hélt sig
þó ekki innandyra allan dag-
inn, því til hans sást á leið til
messu í einkakapellu við heim-
ili hans í Bucalemu, vestur af
Santiago. Læknisrannsókn-
inni var ætlað að leggja
grunninn að yfirheyrslu yfir
einræðisherranum fyrrver-
andi, sem fara mun fram í dag.
Lögfræðingar Pinochets
reyndu að koma í veg fyrir
hana, en hæstiréttur Chile
komst að þeirri niðurstöðu sl.
föstudag að rannsókn Guzm-
ans skyldi fram haldið og
hafnaði beiðni lögfræðinganna
um að víkja Guzman frá mál-
inu. Alls er Guzman með um
200 greinargerðir vegna hugs-
anlegra málaferla á hendur
Pinochet til skoðunar.
Hugsanleg málaferli yfir
Pinochet, sem fór með völd í
Chile frá 1973-1990, hafa vakið
heimsathygli, m.a. vegna þess
að þau opna fyrir möguleika á
lögsókn á hendur öðrum ein-
ræðisherrum. En samkvæmt
lögum í Chile verður Pinochet
frjáls ferða sinna, sýni lækn-
isrannsókn að hann sé ekki
heill á geðsmunum. Lögfræð-
ingar hans hafa lengi haldið
því fram að skjólstæðingur
þeirra sé ekki nægilega
hraustur til að þola réttarhöld,
en hann þjáist af sykursýki,
hjarta- og æðasjúkdómum og
að þeirra sögn af minnisleysi.
Pinochet
mætti ekki
í læknis-
skoðun
Augusto
Pinochet
Réttarhöld
í Chile
Santiago. AFP, AP.
ANDSTÆÐINGAR væntanlegrar
ríkisstjórnar Bush fengu byr í segl-
in um helgina þegar upp komst að
væntanlegur atvinnumálaráðherra,
Linda Chavez, hýsti ólöglegan inn-
flytjanda í upphafi tíunda áratug-
arins.
Chavez var áður en mál Mörtu
Mercado, en svo heitir innflytjand-
inn, kom upp á yfirborðið meðal
ráðherraefnanna sem eru hvað um-
deildust. Chavez er t.d. á móti lág-
markslaunum og ýmsir hópar, þ.á
m. verkalýðsfélög, höfðu áður en
Mercado-málið kom upp heitið því
að berjast gegn staðfestingu öld-
ungadeildarinnar. Ráðherraefni
gangast undir yfirheyrslur öld-
ungadeildar áður en útnefning
þeirra verður staðreynd. Aðrir sér-
lega umdeildir frambjóðendur eru
þeir John Ashcroft, væntanlegur
dómsmálaráðherra, og Gail Norton,
væntanlegur innanríkisráðherra.
Chavez er þó í langverstu stöð-
unni af þeim þremur. Málið kom
fyrst upp á yfirborðið í fréttum á
sjónvarpsstöðinni ABC á sunnu-
dag.
Liðsmenn Bush og Linda Chavez
sjálf hafa staðfest að konan hafi
búið á heimili hennar á árunum
1992-1993. Hins vegar fer tvennum
sögum af því hvort að Chavez hafi
vitað af því að hún hafi verið ólög-
legur innflytjandi.
Chavez ekki vinnuveitandi
Mercado
Að sögn Tucker Eskew, tals-
manns undirbúnings stjórnarskipt-
anna, grunaði Chavez að Mercado
væri ólöglegur innflytjandi en hún
hefði ekki gefið þeirri hlið mikinn
gaum þar sem hún hefði ekki verið
vinnuveitandi Mercado. Chavez
varði gjörðir sínar í í samtali við
The Washingtonton Post og sagði
að hún reyndi ávallt að hjálpa fólki
sem til hennar leitaði en neitaði að
ræða málið í smáatriðum.
Marta Mercado segir í samtali
við blaðið að hún hafi sagt Chavez
frá því að hún væri ólöglegur inn-
flytjandi þremur mánuðum eftir að
hún flutti inn í hús hennar 1991.
„Ég var ekki í vinnu hjá henni,“
sagði Mercado og sagði að hún
hefði litið á fjárhæðir þær sem
Chavez lét henni í té öðru hvoru,
að upphæð sem svarar 8.000–
16.000 ísl. kr., sem vináttuvott.
Daschle harðorður
Leiðtogi öldungardeildarinnar,
demókratinn Tom Daschle, var
mjög harðorður í gagnrýni sinni á
Chavez eftir að Mercado-málið
kom upp og sagði í viðtali við CBS-
sjónvarpsstöðina að það lægi ekki
ljóst fyrir nú hvort umdeildari til-
nefningar Bush yrðu samþykktar.
Hann sagði að ef í ljós kæmi að
Mercado hefði verið í vinnu hjá
Chavez væri alvarlegt vandamál
komið upp. Um atvinnumálaráð-
herra væri að ræða og hann ætti
að gefa gott fordæmi og fara að
lögum.
Bandaríska alríkislögreglan hef-
ur yfirheyrt Chavez og Mercado í
kjölfar uppljóstrunarinnar en þar
að auki eru ráðgjafar Bush að
skoða málið ofan í kjölinn. Mál
Chavez þykir minna á útnefningu
Bills Clintons á Zoe Baird í emb-
ætti dómsmálaráðherra árið 1993
en Baird dró sig í hlé þegar upp
komst að hún hafði ráðið ólöglegan
innflytjanda sem barnfóstru og
borgaði ekki almannatryggingar
fyrir hana. Talsmaður stjórnar-
skiptanna hafnaði þó samlíking-
unni.
Bush sjálfur var einnig fullur
trausts í garð Chavez þegar hann
talaði við blaðamenn í gær og
sagðist treysta henni vel fyrir ráð-
herraembættinu.
Linda Chavez, væntanlegur atvinnumálaráðherra Bush, á undir högg að sækja
Hýsti ólöglegan innflytjanda
Austin, Washington. AP, AFP.
Reuters
Linda Chavez sem tilnefnd hefur verið í embætti atvinnumálaráðherra
Bandaríkjanna í væntanlegri ríkisstjórn George Bush.