Morgunblaðið - 17.01.2001, Síða 42

MINNINGAR
42 MIÐVIKUDAGUR 17. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Sérfræðingar
í blómaskreytingum
við öll tækifæri
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 551 9090.
✝ Þórlaug fæddistí Bolungavík 22.
febrúar 1925. Hún
lést á Vífilsstöðum
8. janúar síðastlið-
inn. Foreldrar henn-
ar voru (Kristján)
Finnbogi Bernód-
usson, f. 26.7. 1892,
d. 9.11. 1980 og
Sesselja G.N.
Sturludóttir, f. 14.9.
1893, d. 21.1. 1963.
Systkini Þórlaugar,
þau sem komust á
fullorðinsár voru:
Sigríður, f. 9.8.
1914, d. 4.4. 1997; Ásdís, f. 18.12.
1915; Valgerður, f. 10.11. 1918;
Bernódus Örn, f. 21.2. 1922, d.
17.4. 1995; Þórunn Benní, f.
27.5. 1923; Ingibjörg, f. 13.6.
1926; Guðrún Helga, f. 25.6.
1929; og Stella, f. 6.8. 1934. Auk
þessara barna áttu Sesselja og
Finnbogi dóttur fædda andvana
og þjú börn sem dóu í bernsku,
þau Álfsólu, d. tæpra tveggja
mánaða, Guðrúnu Kristjönu, d.
hálfs fimmta árs og
Þorlák Þóri, d.
rúmlega tveggja
mánaða.
Þórlaug giftist
21.1. 1947 Guð-
mundi Bjarnasyni,
f. 17. október 1910,
d. 5. júní 1991. Börn
þeirra eru: 1) Sess-
elja, f. 4.3. 1948,
maki Birgir Finns-
son. 2) Ágúst, f. 8.6.
1949, maki Guðrún
Einarsdóttir. 3)
Gunnjóna, f. 24.5
1951, maki Jóhann
Bjarnason. 4) Þórir Örn, f. 24.12.
1952, maki Borgný Gunnarsdótt-
ir. 5) Bjarni, f. 23.9. 1962, maki
Sæunn Björg Hreinsdóttir. 6)
Halldór Ingi, f. 12.6. 1964, maki
Kristjana Vigdís Magnúsdóttir.
Fóstursonur Þórlaugar og Guð-
mundar er Páll Tryggvi Karls-
son, f. 16.1. 1968.
Útför Þórlaugar fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Þórlaug fæddist í Bolungarvík
hinn 22. febrúar 1925. Hún var
dóttir hjónanna Finnboga Bernód-
ussonar og Sesselju Sturludóttur er
bjuggu í Bolungarvík lengstan sinn
aldur. Börn þeirra er komust til
fullorðinsára voru: Sigríður, Ásdís,
Valgerður, Bernódus, Þórunn
Benný, Þórlaug, Ingibjörg, Guðrún
og Stella. Að auki fæddust þeim
fjögur börn er létust í bernsku. Nú
eru þrjú þeirra er komust á legg
látin, fyrst Bernódus, þá Sigríður
og nú Þórlaug.
Finnbogi stundaði sjóinn lengst
af en vann nokkuð að fræðistörfum
er á ævina leið. Hann var þekktur
fyrir að halda dagbók lengst af í
sínu lífi og eru þau skrif mikið inn-
legg í sögu Bolungarvíkur. Sesselja
vann á heimilinu eins og tíðast var
með húsfreyjur í þá tíð. Barnahóp-
urinn var þéttur, oftast eitt til tvö
ár milli barna. Fjölskyldan bjó
ávallt við kröpp kjör og voru börnin
ýmist á barns- eða unglingsaldri er
kreppan gekk yfir og gerði afkom-
una ennþá knappari. Ekki lögðust
börnin alltaf til svefns með fulla
maga á þeim árum og átti það vafa-
lítið eftir að setja mark á heilsufar
sumra þeirra síðar.
Er börnin stálpuðust voru þau
ýmist heima eða send í vist til að
létta á heimilinu. Þórlaug fór níu
ára til slíkra starfa og var stopult
heima eftir það. Fyrst var hún á
heimilum í Bolungarvík en sem
unglingur var hún á Ísafirði. Nokk-
ur sumur var hún vinnukona í sveit,
fyrst í Önundarfirði og síðar í Dýra-
firði. Á Ísafirði gekk hún á Hús-
mæðraskólann Ósk einn vetur og
taldi það gott veganesti síðar í líf-
inu. Þá hafði stríðið geisað í Evrópu
í nokkur ár og eftir að húsmæðra-
skólanum lauk var næga vinnu að
hafa í Reykjavík. Þangað fór hún og
vann sem gangastúlka á Landspít-
alanum við lok stríðsáranna.
Sem kaupakona í Ytri-Lambadal
í Dýrafirði hafði Þórlaug kynnst
bróður húsfreyjunnar, Guðmundi
Bjarnasyni, sem var nær fimmtán
árum eldri, piparsveinn og bóndi í
Innri-Lambadal.
Vorið 1946 flyst hún til hans
þangað og giftu þau sig árið eftir.
Húsakostur í Lambadal var lítill
torfbær. Hafði verið vel einangr-
aður sem slík hús voru, en fyrsta
verk bónda er hann fékk konu í bæ-
inn, var að rífa torfið utanaf honum
og klæða með járni auk þess að
setja við hann skúrbyggingu. Þótt
útlit bæjarins lyftist, var einangrun
hans nú að mestu horfin og var
hann á eftir kaldur og ekki heilsu-
samlegur konu og börnum að vetr-
um. Í þessum bæ fæddust þeim
hjónum fjögur börn, Sesselja 1948,
Ágúst 1949, Gunnjóna 1951 og Þór-
ir Örn 1952.
Sem dæmi um einangrun og erf-
iðar aðstæður má nefna að er annað
barnið fæðist í júní 1949 var kalt
vor og Dýrafjörður ísilagður. Að
ráði ljósmóður þurfti að sækja
lækni að Þingeyri því fæðinguna
bar ekki að með eðlilegum hætti.
Bátur bónda og bróður hans var
klæddur járnplötum og síðan brotin
leið fyrir hann út frá ströndinni.
Ferð þeirra til baka gekk vel og
fæðingin tókst þannig að bæði kona
og barn lifðu en lengi var húsfreyja
að ná heilsu á ný.
Í Lambadal bjuggu þau næstu ár
í tvíbýli uns efri hálflendan fór í
eyði 1955. Þrátt fyrir að taka yfir
fleiri jarðir og brjóta ný tún varð
þeim ekki langs búskapar auðið í
Lambadal, því heilsu Þórlaugar fór
hrakandi og börnin komust á skóla-
aldur.
Um miðjan sjötta áratuginn
barst slæm veiki er kölluð var Ak-
ureyrarveikin að Lambadal. Þetta
var skömmu eftir hátíðar og lá flest
heimafólk veikt lengi vetrar. Veikin
lagðist harðast á Þórlaugu og eldri
dótturina og líklega náði hvorug
fullri heilsu síðan.
Við fækkun í sveitum lagðist far-
kennsla af og heimavist fyrir barna-
skóla hafði ekki fest sig í sessi. Þótt
vegur væri gerður fyrir Dýrafjörð á
þessum árum voru samgöngur inn-
an sveitar ótryggar að vetri, bærinn
á sveitarenda og ekki sýnt hvernig
leysa mætti skólamálin með viðun-
andi hætti. Eldri dótturinni hafði
verið komið fyrir hjá frændfólki á
Þingeyri og eldri sonurinn fór að
Holti í Önundarfirði þar sem boðið
var upp á heimavist og verið í skól-
anum hálfan mánuð í senn. Þangað
er yfir Gemlufallsheiði að fara, var
drengurinn stundum einn á ferð og
lagðist það þungt á móðurina.
Búskapurinn varð einnig sífellt
erfiðari vegna fámennis, smala-
mennskur þungar og langdregnar
og varð niðurstaðan sú að bregða
búi og flytja til Reykjavíkur árið
1960.
Segja má að í Reykjavík hefjist
nýtt líf hjá þeim hjónum, Þórlaug
er þá 35 ára en Guðmundur fimm-
tugur. Ekki stóðu mikil veraldleg
verðmæti eftir við búskaparlok en
samt tókst þeim að koma sér fljót-
lega upp íbúð í blokk við Háaleit-
isbraut þar sem þau bjuggu til
1970.
Á þessum tíma fæðast þeim tveir
synir, Bjarni 1962 og Halldór 1964.
Langur var vinnudagur Þórlaugar
og eftir að hafa sinnt búsorgum
vann hún utan heimilis við skúr-
ingar á kvöldin.
Um 1970 flytur fjölskyldan í hús
við Vorsabæ í Árbæjarhverfi. Dæt-
urnar voru þá fullvaxnar, fluttar að
heiman og höfðu stofnað eigin
heimili. Þá taka þau hjón til sín í
fóstur Pál Tryggva Karlsson og ólst
hann upp hjá þeim næstu fimmtán
ár. Á áttunda áratugnum hrakaði
heilsu Þórlaugar mjög og var liða-
gigtin þá sérlega aðgangshörð og
kallaði á nokkrar sjúkrahússvistir
en hreyfing og fótavist varð sífellt
erfiðari. Eldri bræðurnir fluttu að
heiman og stofnuðu sínar fjölskyld-
ur og heimili en yngri bræðurnir og
fóstursonurinn áttu uppvaxtarár sín
í Vorsabænum uns þeir flögruðu úr
hreiðrinu.
Á þessum árum var nokkuð farið
að hægjast um hjá þeim hjónum
eftir því sem börnin uxu úr grasi.
Guðmundur var tekinn að reskjast
og sumarið 1986 fluttust þau í íbúð
eldri borgara í VR-húsinu við
Hvassaleiti 58 og þar lést Guð-
mundur eftir tiltölulega skammvinn
veikindi vorið 1991. Þórlaug bjó
áfram í Hvassaleitinu við erfið skil-
yrði veikinda og fötlunar þar til hún
missti sjónina fyrir tæplega tveim-
ur árum. Þá var ekki umflúið að
fara á sjúkrastofnun síðvetrar 1999.
Eftir það var hún lengst af á Vífils-
stöðum uns hún lést þar síðdegis 8.
janúar síðastliðinn.
Þegar maður kveður móður sína
er margs að minnast. Fyrst verður
mér hugsað til þessarar þrautseigu
konu sem mátti búa við langvarandi
veikindi sem beygðu hana nokkuð
af og til en lengi reisti hún sig við
aftur. Sem drengur á afskekktum
bæ á sveitarenda man ég að fátt
var til mannfagnaðar og oft las hún
síðdegis fyrir börnin. Sofnaði ég því
snemma á kvöldin en vaknaði að
sama skapi snemma. Öll fjölskyldan
svaf á baðstofulofti í þremur rúm-
um, þar sem ég deildi mínu með
yngri bróður.
Á síðhaustum og veturna man ég
oft eftir að hafa farið niður loftstig-
ann klukkan fjögur til sex að
morgni með stírur í augum og þá
var mamma gjarnan ennþá að vinna
við að prjóna eða sauma. Sat ég þá
oft með henni og stautaði í ein-
hverri fornsögunni eða spjallaði við
hana um hvernig stríðið hefði geng-
ið fyrir sig eða um einhverja at-
burði úr sögunni eða hennar lífi.
Þessar samverustundir okkar á síð-
nóttum eða snemmmorgnum hafa
enst mér lengi í minningunni, hún
við handknúnu prjónavélina eða fót-
stignu saumavélina og ég með bók-
arkorn.
Á sumrin voru alltaf krakkar í
sveit hjá okkur og þröngt í bænum.
Sumir voru stálpaðir og til léttis, en
aðrir yngri og léku bara við heima-
börnin. Oft kom einhver inn í bæ úr
leik eða starfi með skrámu á líkama
eða sál og ávallt varð móðirin til
huggunar.
Flutningur úr sveit í borg tók
mjög á alla fjölskylduna og breyt-
ingarnar miklar. Börnum kippt úr
þeirra lokuðu veröld er þau eina
þekktu og varpað inn í hringiðu
margmennis. Nýir nemendur koma
í skóla, líklega nokkuð sérkenni-
legir og sveitó og urðu eðlilega fyrir
barðinu á stríðni og stundum ein-
elti. Foreldrarnir með allan huga
við að rétta við efnahaginn svo þau
gætu búið með börnin í eigin hús-
næði. Fjölskyldan að stækka og
mikið umrót á öllu. Ofarlega í minn-
ingunni er þó alltaf hin mikla ósér-
hlífni og fórnfýsi móðurinnar sem
gekk mjög nærri eigin kröftum og
heilsu við umhyggju fyrir ungum
sínum.
Dæmigert fyrir ósérhlífni hennar
er að þegar lítill drengur kom vega-
lítill inn á heimilið tók hún hann án
umhugsunar í fóstur. Hann varð
eðlilega einn af yngri bræðrunum.
Handlagni móður minnar var ein-
stök, sama hvort var til sauma eða
smíða og oft hjálpaði hún okkur
systkinunum við eitthvert handa-
verk á barns- og unglingsárum. Þá
var henni mjög í mun að allt inn-
anstokks sem utan væri hreint og
snyrtilegt og oft var hún á ferð með
tuskuna að vopni. Höfum við systk-
inin oft haft að orði að þær móð-
ursystur og hún hafi keppst hver
við aðra um að eiga fínasta heimilið.
Móður minni var kappsmál að
koma börnum sínum til mennta.
Erfitt hefur hennar hlutskipti verið
að eiga aðeins kost á stuttu barna-
skólanámi því fróðleiksfús var hún
og vildi láta börnin njóta þess sem
hún hafði farið á mis við. Þá setti
nokkur málhelti alla tíð svip á líf
hennar og sérstaklega þar sem hún
var mjög lagviss og hafði góða
söngrödd. Margt ljóðið kenndi hún
okkur systkinum í bernsku og oft
las hún námsgreinar fyrir synina
sem voru misjafnlega iðnir við lest-
ur slíkra bóka. Marga rimmuna
háðum við mæðginin á unglings-
árum mínum er ég hafði takmark-
aðan skilning á gildi skólagöngu og
taldi hana mér lítt til framdráttar.
Hún hafði sitt fram en þó með
nokkrum erfiðismunum.
Hin síðari ár var heilsa hennar
svo þrotin að hún gat lítið farið eða
gert sér til dægradvalar. Eftir að
hún missti sjónina og lagðist í kör
var dapurlegt að sjá henni hraka
hægt og bítandi.
Ég vil fyrir hönd barna hennar
þakka hjúkrunarfólki á Vífilsstöð-
um fyrir umönnun og umhyggju
fyrir henni á síðasta spöl æviskeiðs-
ins. Loks þakka ég henni samfylgd-
ina og lífið.
Ágúst Guðmundsson.
Um undrageim í himinveldi háu
nú hverfur sól og kveður jarðarglaum.
Á fegra landi gróa blómin bláu
í bjartri dögg við lífsins helgan straum.
Þar dvelur mey hjá dimmu fossa tali
og drauma vekur purpurans í blæ,
Þar norðurljósið hylur helga sali,
þar hnígur máninn aldrei niðr í sæ.
Þar rísa bjartar hallir, sem ei hrynja,
og hreimur sætur fyllir bogagöng.
En langt í fjarska foldarþrumur drynja
með fimbulbassa undir helgum söng.
Og gullinn strengur gígju veldur hljóði
og glitrar títt um eilíft sumarkvöld.
Þar roðnar aldrei sverð af banablóði,
þar byggir gyðjan mín sín himintjöld.
(Benedikt Gröndal.)
Þessar ljóðlínur flugu gegnum
huga minn þar sem ég sat við dán-
arbeð móður minnar. Hún var stór-
brotin kona, fríð, gáfuð, skapmikil
og ákaflega stolt. Hún var ástrík,
gjafmild og hafði mikla persónu-
töfra. En veikindi settu mark sitt á
allt hennar líf. Þar rak hvert áfallið
annað. Meðfæddur málgalli dró úr
ánægju hennar að blanda geði við
fólk þrátt fyrir að hún væri mikil
félagsvera. Verst var þó liðagiktin.
Vegna hennar fór hún í ótal aðgerð-
ir sem ekki voru allar til bóta. Hún
gat hvorki setið, staðið né legið
þegar henni leið sem verst af henni.
Bolungavík hvarf aldrei úr huga
móður minnar. Ég held hún hafi á
hverjum degi allt sitt líf hugsað til
og nefnt Víkina og samferðafólk sitt
ættingja og vini þar.
Móður minni var ekkert vel við
að hennar málefni væru borin á
torg. Ég held því að nóg sé um
hana skrifað hér þó svo að hennar
lífshlaup hafi verið á margan hátt
merkilegt. Hennar verður ekki
minnst vegna þess hversu góðar
pönnukökur hún bakaði né hversu
myndarleg hún var í höndunum,
hún var það reyndar meðan heilsan
leyfði. Móður minnar verður minnst
sökum persónu hennar og þess ást-
ríkis sem hún sýndi sínum nánustu
og öðrum þeim sem hún hleypti að
sér á annað borð.
Að lokum langar mig til þess að
þakka því ágæta fólki á Vífilsstöð-
um sem annaðist móður mína nú
þessa síðustu mánuði í lífi hennar.
Guð varðveiti Þórlaugu Finn-
bogadóttur, blessuð sé minning
hennar.
Bjarni Guðmundsson.
Amma mín, Þórlaug Finnboga-
dóttir, lést þann 8. janúar sl.
Fyrstu minningar mínar af
ömmu eru frá heimili hennar og afa
í Vorsabænum.
Í minningunnni var heimili þeirra
líflegt og alltaf fullt af fjöri. Hún
stýrði því eins og herforingi enda
var amma föst fyrir og var aldrei að
skafa af hlutunum. Hún ól upp sex
börn og einn fósturson og hélt auk
þess heimili með þvílíkum mynd-
arbrag að furðu sætti.
Amma var Vestfirðingur í húð og
hár, komin af hákarlaformönnum úr
Bolungarvík. Faðir hennar, Finn-
bogi Bernódusson, skrifaði þætti af
afreksmönnum úr Víkinni og birti í
bókinni „Sögur og sagnir frá Bol-
ungarvík.“ Þar má lesa frásagnir af
ótrúlegum átökum þessara harð-
gerðu manna í glímunni við hafið.
Glíma ömmu minnar var hins
vegar við lífið sjálft og erfiðan sjúk-
dóm sem fylgdi henni í marga ára-
tugi. Í þeirri glímu var hraustlega
tekið á.
Þegar mest gékk á virtist þessi
litla og fíngerða kona búa yfir nán-
ast ólýsanlegu þreki. Erfiðleikunum
tók hún með þeirri sérstöku blöndu
af bölsýni og æðruleysi sem ein-
kenndi skapgerð hennar.
Ég sá ömmu í síðasta skiptið á
gamlársdag, síðasta degi ársins. Þá
var mjög af henni dregið. Að heim-
sókninni lokinni spurði ég sjálfan
mig hvort að ég myndi sjá hana aft-
ur.
Þeirri spurningu hefur nú verið
svarað. En eftir situr allt sem hún
kenndi mér. Ekki með vel völdum
viskuorðum þess sem eldri er til
ungu kynslóðarinnar, enda fer slík-
ur boðskapur oft fyrir ofan garð og
neðan.
Það sem amma kenndi mér var
með fordæmi hennar sjálfar, að gef-
ast ekki upp þó að á móti blási en
gera þó aldrei lítið úr því sem við er
að etja. Það verður mér dýrmætur
arfur í lífsbaráttunni.
Finnur.
Elsku yndislega amma mín. Nú
ertu farin til betri heima og loksins
laus við þjáningar. Þú skipaðir stór-
an sess í lífi okkar allra og minnist
ég þín sem yndislegrar og skemmti-
legrar konu þótt við værum stund-
um ósammála. Þegar ég sá vax-
mynd af Victoriu Englandsdrottn-
ingu minnti hún mig svo á þig, þessi
höfðinglegi svipur var sá sami en
þegar ég kom nær varst þú miklu
fallegri.
Alltaf gat maður leitað til þín
sem góðs vinar. Það var svo gott að
kúra í rekkju þinni þegar þið
mamma voruð að spjalla og ég orð-
in þreytt og þar var góða lyktin af
þér.
Þetta lag kom okkur saman í
gegnum sorgina þegar afi dó, elsku
amma mín, og þetta sungum við oft
saman. Ávallt þegar ég raula þetta
lag hugsa ég til þín.
Fann ég á fjalli fallega steina,
faldi þá alla, vildi þeim leyna.
Huldi þar í hellisskúta heillasteina
alla mína unaðslegu óskasteina.
Langt er nú síðan leit ég þá steina,
lengur ei man ég óskina neina
er þeir skyldu uppfylla um ævidaga,
ekki frá því skýrir þessi litla saga.
Gersemar mínar græt ég ei lengur,
geti þær fundið telpa’ eða drengur,
silfurskæra kristalla með grænu og
gráu,
gullna roðasteina rennda fjólubláu.
(H.H.)
Guð geymi þig, elsku amma mín.
Þín
Þórunn Benný Birgisdóttir.
Minningar í grein geta svo tak-
markað lýst þeirri mögnuðu konu
sem nú er horfin. Sögur af styrk
hennar og þrautseigju, dugnaði og
drengskap væru góð dæmi en næðu
þó ekki að sýna nema brot af þeim
ÞÓRLAUG
FINNBOGADÓTTIR