Morgunblaðið - 15.02.2001, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 2001 39
FRUMKVÆÐI þess aðsamningar tókust um kaupAllied EFA á Kísiliðjunni íMývatnssveit kom frá
bandaríska fyrirtækinu World Min-
eral, eiganda Celite Corporation,
sem var eigandi að 48,56% hlut í Kís-
iliðjunni. Gunnar Örn Gunnarsson,
forstjóri Kísiliðjunnar, og Gylfi Arn-
björnsson, stjórnarformaður Allied
EFA, sögðu í samtali við Morgun-
blaðið að rekstrar- og markaðslegar
ástæður hefðu valdið sinnaskiptum
World Mineral, sem áður hafði hafn-
að því að selja hlut í verksmiðjunni.
Þeir segjast ekki telja að umræður
um námavinnslu úr Mývatni hafi haft
áhrif á afstöðu fyrirtækisins.
Gunnar Örn sagði að þegar Allied
EFA lýsti áhuga á að kaupa verk-
smiðjuna árið 1998 hefði World
Mineral svarað neitandi. Málin hefðu
þróast og viðskiptin svo komist á að
frumkvæði bandaríska fyrirtækisins,
sem er langstærst á heimsmarkaði í
framleiðslu og sölu kísilgúrs.
Gunnar Örn sagði að afstaða
World Mineral byggðist á mati fyr-
irtækisins á markaðsþróun. Fyrir-
tækið ætti margar verksmiðjur og
hefði talið heiðarlegra að taka
ákvörðun um að draga sig út úr
rekstrinum á Mývatni nú en eftir
fjögur ár þegar það teldi að sam-
dráttar færi að gæta.
„Ég held að deilurnar um náma-
vinnslu í Mývatni hafi engan veginn
haft áhrif á afstöðu World Mineral,“
sagði Gunnar Örn og sagði að eins og
önnur fyrirtæki í námavinnslu væri
World Mineral vant því að starfsemi
á vegum þess væri umdeild. „Ég get
fullyrt að það er ekki það sem er að
fæla þá í burtu. Þá hefðu þeir hætt
fyrir mörgum árum,“ sagði hann.
Gylfi Arnbjörnsson sagði að í kjöl-
far breytinga á yfirstjórn hjá World
Mineral hefðu nýir stjórnendur farið
í stefnumótunarvinnu og rýnt í
hvernig markaðir mundu þróast.
Niðurstaðan hefði orðið sú að þótt
núverandi markaðsaðstæður væru
góðar væri það ástand tímabundið.
Verð hefði verið að lækka og fram-
leiðsla að dragast saman, m.a. vegna
betri nýtingar á vörunni og sam-
keppni frá öðrum vörum á markaðn-
um. „Þeir gera ráð fyrir að þessi þró-
un verði hraðari á næstu árum. Á
sama tíma er 30% umframafkasta-
geta í greininni,“ sagði
Gylfi.
Hann sagði að fyrir-
tækið sæi ekki mögu-
leika á að halda
óbreyttri vinnslu uppi.
Því hefði það haft samband við Allied
EFA síðastliðið haust og kynnt
breytta afstöðu til hugmyndarinnar
sem fyrri stjórnendur hefðu hafnað.
Samkvæmt þeim forsendum sem
stjórnendur World Mineral hefðu
kynnt ætti afstaða þeirra sér mark-
aðsl- og rekstrarlegar forsendur en
tengdist ekki umræðum um náma-
vinnslu í Mývatni. Slíkt væri enda an-
kannalegt nú þegar fyrir lægi jákvæð
niðurstaða umhverfismats um að
heimila námavinnslu í Syðri-Flóa.
Gylfi sagði hins vegar að það ætti
bæði við um World Mineral og Allied
EFA að fyrirtækin vildu starfa í sátt
við umhverfi og náttúru.
Í samtali blaðamanns við Gylfa og
Gunnar Örn kom fram að náma-
vinnsla í Mývatni verður ekki for-
senda nýrrar kísilduftsverksmiðju
líkt á sama hátt og hún er forsenda
framleiðslu kísilgúrs í Kísiliðjunni.
Kísilduft er unnt að vinna úr ýmsum
efnum, t.d. vikri, perlusteini eða inn-
fluttu kvarsi.
Gunnar Örn sagðist líta svo á að
nýir eigendur keyptu verksmiðjuna
með umhverfismati, sem heimilaði
námatöku úr botni Syðri-Flóa í 20 ár,
en núgildandi námaleyfi í Ytri-Flóa
rynni út í lok þessa árs. Því væri ekk-
ert því til fyrirstöðu að fyrirtækið
sæki sér áfram hráefni í Mývatn.
Samkvæmt samningnum tryggir
World Mineral sölu á framleiðslunni
næstu fjögur ár. Nýir eigendur munu
hins vegar ekki einblína á náma-
vinnslu í Syðri-Flóa til hráefnisöflun-
ar, að mati Gunnars Arnar. Áður en
tekin verður ákvörðun um að ráðast í
þá fjárfestingu verða allir kostir
skoðaðir. Í Syðri-Flóa megi hins veg-
ar tryggja fyrirtækinu mjög góða
námu í a.m.k. 4–5 ár, sem nýtist ekki
aðeins til kísilgúrframleiðslu fram til
2004 eða 2006, eins og samningurinn
gerir ráð fyrir, heldur
geti hráefni þaðan nýst
í kísilduftsframleiðsl-
una sem áformuð er að
því loknu. Ljóst sé að
ef farið verði út í
vinnslu í Syðri-Flóa verði henni hald-
ið áfram í 20 ár til að greiða niður
fjárfestinguna. Nýir eigendur haldi
hins vegar möguleikum opnum, m.a.
á því að í stað vinnslu í Syðri-Flóa
verði óskað eftir tímabundnu leyfi til
áframhaldandi námavinnslu á stærra
svæði í Ytri-Flóa en þannig megi afla
hráefnis í 3–4 ár. Slík vinnsla geti
hins vegar ekki hafist fyrr en að
loknu tímafreku umhverfismati.
Gylfi Arnbjörnsson sagði að kostn-
aðarlega væri fýsilegast að nota kís-
ilgúr sem hráefni við kísilduftsfram-
leiðsluna. Ljóst væri að náman í
Ytri-Flóa væri að tæmast og fyrir
lægi samningur við Celite, dótturfyr-
irtæki World Mineral, sem tryggði
rekstur verksmiðjunnar með fullum
afköstum í fjögur ár. Dæling úr nám-
unni í Ytri-Flóa í sumar tryggði
framleiðslu til loka 2002 og búið væri
að fá staðfest umhverfismat vegna
Syðri-Flóa. Verið væri að vinna að
útgáfu námaleyfis. Brýnustu hags-
munirnir til skemmri tíma væru þeir
að tryggja reksturinn næstu 4–6 ár
eins og samið hefur verið um. Til að
mæta þeim skuldbindingum væri
mögulegt að sækjast eftir skamm-
tímaleyfi til aukinnar námavinnslu í
Ytri-Flóa í stað þess að fjárfesta í
vinnslu í Syðri-Flóa og byggja svo
rekstur kísilduftsverksmiðjunnar á
öðru hráefni. „Þessa kosti eigum við
eftir að ræða betur við náttúruvernd-
aryfirvöld og iðnaðarrráðuneytið,“
sagði Gylfi.
„Það athyglisverðasta við þetta er
að framtíð þessarar atvinnustarf-
semi er ekki lengur algerlega háð því
að nýta vatnið. Það eru önnur hrá-
efni, sem koma til greina, og það þarf
bara að vinna úr því,“ sagði hann.
Kísilgúrinn, sem framleiddur er í
Mývatnssveit, er náttúrulegt efni og
hefur, að sögn Gunnars Arnar, fyrst
og fremst verið notaður til síunar og
sem fylliefni. Kísilduft
er á hinn bóginn fram-
leitt í efnaverksmiðjum
og er mikið notað sem
þykkingarefni við fram-
leiðslu á kremum og
snyrtivörum, svo og sápum, máln-
ingu og einnig í laxafóður og við
framleiðslu nýrra umhverfisvænna
hjólbarða. Þá er duftið notað í sykur-
og saltframleiðslu, að sögn Gylfa, til
að auka rakadrægni og draga úr
kögglamyndun. Gylfi sagði að samn-
ingur Allied EFA og World Mineral
gerði ráð fyrir samvinnu um mark-
aðssetningu afurða nýrrar kísildufts-
verksmiðju við Mývatn.
30% ARC í eigu
Íslendinga
Eins og fram kom í Morgun-
blaðinu í gær er fyrirtækið Allied
EFA að 60 hundraðshlutum í eigu
bandaríska fyrirtækisins Allied
Resource Corparation og að 40
hundraðshlutum í eigu EFA, Eign-
arhaldsfélags Alþýðubankans. Að
sögn Gylfa Arnbjörnssonar er Allied
Resources Corparation að tæplega
30 hundraðshlutum í eigu Íslendinga.
Stærstan hlut eiga EFA og Alþjóða-
sjóður EFA, eða tæplega 20%.
Bandaríska fyrirtækið Safeguard
Scientifcic og Þjóðverjinn Heinz
Schimmelbusch einnig um 20% hvor
aðili og samtals eiga þessir þrír
stærstu eigendur ARC 60–65% í fyr-
irtækinu.
Gylfi sagði að ARC hefði verið
stofnað til að standa að hátækniiðn-
aði ýmiss konar. Vegna íslenskrar
eignaraðildar hefði fyrirtækið mik-
inn áhuga á að standa að uppbygg-
ingu hér á landi. Í því skyni var
Allied EFA. Á síðasta ári reisti
Promeks ASA, dótturfyrirtæki Al-
lied EFA, tilraunaverksmiðju í kís-
ilduftsframleiðslu í Glomfjord í Nor-
egi og er reksturinn þar um það bil
að fara í gang. Upphaflega var
áformað að tilraunaverksmiðjan væri
við Mývatn en eftir að hinir erlendu
eigendur neituðu að selja fyrir
nokkrum árum var ákveðið að velja
henni stað í Noregi.
Fyrirtækið hefur fjárfest í fleiri
fyrirtækjum í Noregi til að afla sér
tæknilegrar og markaðslegrar þekk-
ingar á þessu sviði. Það rekur m.a.
tvö önnur fyrirtæki í Glomfjord; ann-
að þeirra framleiðir skífur í sólarsell-
ur en hitt framleiðir úr kísilmálmi
fyrir tölvukubbaiðnaðinn. Kísildufts-
tilraunaverksmiðjan hefur fyrst um
sinn um 50 tonna afkastagetu en er
stækkanleg á einfaldan hátt í 500–
800 tonna afkastagetu, að sögn Gylfa.
Ætlunin er að þar verði þróaðar af-
urðir fyrir markaðinn. Ráðgert er að
verksmiðjan við Mývatn afkasti end-
anlega 15–20.000 tonnum.
Gylfi sagði að framleiðsla kísil-
dufts væri mjög háð kostnaði við
orkukaup og gufuframleiðslu. Ísland
og Mývatn væri talið hagkvæmur
kostur en víða erlendis byggðist
framleiðsluferli á gufu sem framleidd
væruúr öðrum orkugjöfun, t.d. olíu
eða rafmagni. Hérlendis væri hins
vegar völ á náttúrulegri gufu frá
jarðvarma og væri í alla staði ódýr-
ari.
Í tilraunaverksmiðjunni í Noregi
yrði kísilduftið unnið úr kvarsi, sem
væri ákjósanlegt hráefni. Gylfi segir
að rannsóknir fyrirtækisins hafi sýnt
að vikur, perlusteinn og kísilgúr sé
einnig fýsilegt hráefni.
„Val á milli þeirra er í
fyrsta lagi kostnaðar-
legt verkefni en að
hluta til tæknilegt og
vissulega þarf að taka
tillit til annarra sjónarmiða, t.d. um-
hverfismála,“ sagði hann.
Í samningi Allied EFA við íslenska
ríkið er fyrirvari um samþykki Al-
þingis og fleiri tæknileg atriði en
stefnt er að því þau skilyrði verði
uppfyllt fyrir lok mars og að Allied
EFA taki þá við rekstrinum.
Gunnar Örn sagði að kaup Allied
EFA á Kísiliðjunni hefðu almennt
mælst vel fyrir í Mývatnssveit, bæði
meðal sveitarstjórnarmanna og
starfsmanna. Fyrirtækið hefði ýmis
áform um fjárfestingar í nágrenninu
í ýmsum iðnaði til að renna frekari
stoðum undir atvinnustarfsemi þar.
M.a. væri kveðið á um að allt yrði
gert til að koma öðrum rekstri af stað
mistækjust þau áform sem nú væru í
burðarliðnum.
Erlendir eigendur höfðu frumkvæði að sölu Kísiliðjunnar
Mývatn
ekki lengur
forsenda
framleiðslu
Kísilgúrnám úr Mývatni verður ekki for-
senda kísilduftsframleiðslu nýrra eigenda
Kísiliðjunnar. Þótt kísilgúrinn sé talinn
ódýrastur verður unnt að framleiða duftið
úr vikri, perlusteini eða innfluttu kvarsi.
Pétur Gunnarsson kynnti sér málið.
Verksmiðjan
keypt með
umhverfismati
Framleiðslan er
ekki lengur háð
Mývatni
ur fyrir
ur í
afa lagt
triði er
a, svo
fræðslu
u sjálfu
ggingu,
ar, að
manna
æknis-
rfræði-
taklega
þegar
með
al ann-
breytts
varðar
, veik-
togað-
ekið til-
eru að
atriða
gsstöðu
ning og
urhæf-
ið hafa
agslegu
ga ekki
eg mál
Það er
ættirnir
kdóms-
ist við
ufram-
því að
starfs-
erið að
dur og
fyrir-
tækinu sem gerði það að góðum
vinnustað. „Sem betur fer tel ég
að í okkar litla samfélagi sem á
margan hátt mótast af stöðugri
sókn í efnisleg gæði og kröfu um
vaxandi hagnað, að þá séu hin
mannlegu gildi og sjónarmið mjög
ofarlega í forgangsröðinni þegar
eitthvað bjátar á hjá náunganum,
og við skynjum og skiljum hversu
auðveldlega við gætum verið í
þessum sporum sjálf,“ sagði Hjör-
dís einnig.
Sigurður Thorlacius trygginga-
yfirlæknir fjallaði um starfsend-
urhæfingu á vegum Trygginga-
stofnunar ríkisins. Hann sagði
öryrkjum hafa fjölgað jafnt og
þétt hérlendis undanfarin ár og að
ungir öryrkjar væru hlutfallslega
fleiri en á öðrum Norðurlöndum.
Ein ástæðan væri að ekki væru
nægir endurhæfingarmöguleikar í
boði eftir sjúkdóma eða vegna
fötlunar. Reynslan sýndi að þegar
fólk hefði verið óvinnufært lengur
en í nokkra mánuði gæti verið erf-
iðara að stuðla að því að það hæfi
störf á ný heldur en ef gripið væri
fljótt til aðgerða. Komið hefði ver-
ið á endurhæfingarmatsteymi
sem hefði það hlutverk að meta
möguleika óvinnufærra manna til
endurhæfingar. Því væri einnig
ætlað að leiðbeina fólki um þann
frumskóg sem velferðarkerfið
gæti verið, þ.e. hvar kynni að vera
réttur á aðstoð og hvernig hægt
væri að nálgast hana.
Af öðrum erindum má nefna að
Einar Arnalds rithöfundur fjallaði
um sjónarmið sjúklings, Ari
Skúlason, framkvæmdastjóri ASÍ,
ræddi um veikindarétt og rakti
hvað tæki við þegar honum
sleppti, Jón Aðalbjörn Jónsson,
verkefnisstjóri áfallahjálparteym-
is hjá Skrefi fyrir skref, fjallaði
um áfallahjálp og hvernig stuðn-
ingur við samstarfsfólk gæti verið
í þágu fyrirtækisins, og Vilmar
Pétursson, félagsráðgjafi hjá
Þekkingarsmiðju IMG, ræddi um
umhyggju og hvort hægt væri að
staðla hana.
Þunglyndi erfiðara en
krabbameinsmeðferð
Fram kom hjá Einari Arnalds,
sem greindi frá sjúkrasögu sinni,
að viðvera á vinnustað eftir getu
og aðstæðum meðan á meðferð
stóð hefði hjálpað og deyft það
félagslega áfall sem fólst í því að
vera kippt fyrirvaralaust úr eðli-
legu lífi fullfrísks manns á vinnu-
markaði. Eftir meðferð hefði hann
strax ráðgert fullan 8 stunda
vinnudag en ætlað sér um of og
orðið að láta sér lynda að vinna
hálfan daginn. Því hefði fylgt
þunglyndiskast sem hefði verið
erfiðari tími en meðferðin við
krabbameininu. Hann sagði það
hafa tekið sig liðlega ár að ná full-
um líkamlegum kröftum og hálft
annað ár til viðbótar að ná sæmi-
legu andlegu jafnvægi. Sagði hann
vert að gefa gaum að þessum stað-
reyndum. Í lok máls síns sagði
Einar: „Hvað þýðir það að fá
krabbamein? Vissulega upplifir
fólk þá raunverulegan lífsháska.
Eftir því sem fleiri þættir mann-
lífsins bregðast við á mannúðleg-
an hátt, til að mynda í hinu op-
inbera kerfi og á vinnustað, þeim
mun auðveldara reynist það að
ganga gegnum slíkan hreinsun-
areld.“
Vilmar Pétursson sagði að
vinnustaðir sem byggju sig á
markvissan hátt til að takast á við
áföll starfsmanna sinna þyrftu
meðal annars að taka saman upp-
lýsingar um samningsbundin rétt-
indi og skyldur og ákveða hvað
unnt væri að gera umfram það.
Hann sagði viðbrögð við áföllum
starfsmanna markvissari og betri
ef til væru nauðsynlegar upplýs-
ingar og leiðbeinandi vinnureglur.
um sjónarhornum
atvinnu-
anleika
hafa
r að
und
ns-
i.
nast
eða
æberg
ólk.
ný.
a lyft
rfi
ann-
æðslu-
að-
úklinga
Einnig
m veita
dum
eð
nn af
gum fá
a á
geta
nslu
i ald-
un