Morgunblaðið - 15.02.2001, Page 52

MINNINGAR
52 FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Emil JóhannMagnússon
fæddist á Reyðar-
firði 25. júlí 1921.
Hann lést á Hrafn-
istu í Hafnarfirði 8.
febrúar síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
þau Rósa Sigurðar-
dóttir, f. 6.11. 1898,
d. 21.5. 1939, og
Magnús Guðmunds-
son, f. 23.4. 1893, d.
28.3. 1972. Emil var
næstelstur systkina
sinna en þau voru:
Aagot, f. 12.8. 1919,
d. 28.3. 1983; Torfhildur, f. 11.10.
1922; Aðalbjörg, f. 17.12. 1923;
Stefanía, f. 17.12. 1923; Guðmund-
ur, f. 9.1. 1926; Guðný, f. 16.5.
1927, og Sigurður, f. 2.6. 1928.
Emil kvæntist 8. ágúst 1942 eft-
irlifandi eiginkonu sinni Ágústu
Kristínu Árnadóttur. Foreldrar
hennar voru Aðalheiður Sigurðar-
dóttir og Árni skipstjóri og útgerð-
armaður í Vestmannaeyjum Finn-
bogason.
Börn Emils og Ágústu eru: 1)
Aðalheiður Rósa, f. 25.3. 1942, gift
Baldvini Magnússyni og búa þau í
Garðabæ. Börn þeirra eru Magnús
8.1. 1947, sem þau ættleiddu af
systur Ágústu, Ráðhildi, og manni
hennar, Gísla Þorsteinssyni í Vest-
mannaeyjum. Gísli Már er kvæntur
Sigrúnu Valbergsdóttur og eiga
þau tvö börn, Kára og Völu. Barna-
barnabörnin eru 18. Emil stundaði
sjómennsku ungur í Grindavík
tvær vertíðir á opnum bátum og í
Vestmannaeyjum hjá tengdaföður
sínum. Hann útskrifaðist frá Versl-
unarskóla Íslands 1942 og vann
ýmis skrifstofustörf í Eyjum til árs-
ins 1945. Þá ræðst hann til Kaup-
félags Langnesinga og stofnar litlu
síðar eigin verslun á Þórshöfn. Ár-
ið 1952 flutti Emil með fjölskyldu
sína til Grundarfjarðar þar sem
hann starfaði lungann úr starfsæv-
inni. Þar stofnaði hann með öðrum
Verslunarfélagið Grund og keypti
það litlu síðar og rak það með fjöl-
skyldunni allar götur til ársins
1990. Emil tók þátt í stjórnmálum
lengstum. Sat í flokksráði Sjálf-
stæðisflokksins, var lengi formað-
ur Sjálfstæðisfélags Eyrarsveitar
og sat í sveitarstjórn. Hann var
meðal stofnenda Sparisjóðs Eyrar-
sveitar og fyrsti formaður stjórn-
ar. Emil var mikill vinur Morgun-
blaðsins og var fréttaritari þess í
marga áratugi, fyrst á Þórshöfn og
síðan í Grundarfirði.
Síðustu árin eða frá 1991 bjuggu
Emil og Ágústa í Garðabæ.
Útför Emils fer fram frá Garða-
kirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.30.
og Bjarney Björt. Að-
alheiður á auk þess
tvö börn af fyrra
hjónabandi, Hrund og
Drífu Óskarsdætur. 2)
Árni Magnús, f. 14.4.
1943, kvæntur Þór-
unni B. Sigurðardótt-
ur og búa þau í Garða-
bæ. Þeirra börn eru
Orri, Arna og Ágústa
Rós. 3) Aagot, f. 2.3.
1945, sambýlismaður
hennar er Árni Þ. Sig-
urðsson og búa þau á
Sámsstöðum í Fljóts-
hlíð. Börn hennar af
fyrri hjónaböndum eru Ágústa og
Ólafur Ingþórsbörn og Emilía
Guðmundsdóttir. Guðmundur er
látinn. 4) Hrund, f. 22.2. 1946, d.
10.6. 1953. 5) Ágústa Hrund, f. 5.1.
1948, sambýlismaður hennar er
Gunnar Richter og búa þau í
Reykjavík. Börn Ágústu Hrundar
eru Gríma Guðmundsdóttir og
Hrund Jónsdóttir. 6) Emil, f. 7.2.
1959, kvæntur Sigríði Erlu Jóns-
dóttur og búa þau í Kaupmanna-
höfn. Börn þeirra eru Monika og
Una.
Að auki eignuðust Emil og
Ágústa son, Gísla Má Gíslason, f.
Örlögin spinna mismunandi vef í
lífi mannanna. Árið 1918 kom ungur
maður, Magnús Guðmundsson frá
Felli í Breiðdal, austur á Reyðarfjörð
og gerðist starfsmaður hjá Rolf
Johansen kaupmanni. Síðar þetta
sama ár lagðist farþegaskip að
bryggju á Reyðarfirði og þar um
borð var ungt fólk á leið til Reykja-
víkur í atvinnuleit. Þannig stóð á hjá
kaupmannshjónunum, Rolf og Kitty,
að þau vantaði vinnukonu til starfa á
heimilinu. Kaupmaður biður Magnús
að fara um borð og kanna, hvort í far-
þegahópnum kynni að vera ung
stúlka sem áhuga hefði á starfinu.
Eftir stutta stund kemur Magnús til
baka með fríða og föngulega stúlku
sér við hlið. Hún kvaðst heita Rósa
Sigurðardóttir og vera frá Seyðis-
firði. Er ekki að orðlengja það, að
kaupmaður ræður hana í vistina eins
og sagt var í gamla daga. Hér var
komin móðir okkar og hér spann ást-
in sinn örlagavef í lífi þessa unga
fólks. Bróðir minn, Emil Jóhann, var
næstelstur af níu börnum foreldra
minna. Átta komust á legg. Bói bróð-
ir, eins og við Sigurður nefndum
hann gjarnan og hann okkur á móti,
var fimm árum eldri en ég og sjö ár-
um eldri en Siggi og var því rétt-
nefndur „stóri bróðir“ í okkar upp-
vexti. Árin liðu og lífsbaráttan var
hörð. Þótt atvinna væri stundum
stopul voru það húsnæðismálin sem
reyndust erfiðust úrlausnar. For-
eldrar okkar munu hafa flutt sex
sinnum á fyrstu 11 árunum í 20 ára
sambúð sinni og deildu þá gjarnan
30-40 fermetra smáíbúðum með öðr-
um fjölskyldum. Dæmi var um, að
fólk byggi um tíma á pakkhúsloftum,
í sjóhúsum og þannig mætti áfram
halda. Þar kom, að tvær systur okkar
voru teknar kornungar í fóstur og sú
þriðja tímabundið. En fólkið lét basl-
ið ekki smækka sig. Bjarsýni ríkti,
fólkið hjálpaðist að og vinátta skap-
aðist á milli fjölskyldna. Faðir okkar
þótti með afbrigðum lipur afgreiðslu-
maður og móðir okkar drýgði tekjur
heimilisins með því að salta síld og
stunda aðra fiskvinnslu, þegar til féll.
Elstu systkinin, Aagot og Emil
(Gotta og Bói), fóru fljótt að hjálpa
til. Skal þess getið hér, að Emil fór til
Grindavíkur rétt eftir ferminguna og
reri þar á opnum bátum í tvær ver-
tíðir. Sýnir það vel óbilandi dugnað
hans og áræði. Námshæfileikar Em-
ils komu fljótt í ljós og á fullnaðar-
prófi kvaddi hann skólann sinn með
ágætiseinkunn. En stoltastur var ég
af honum, þegar hann 15 ára gamall
var kjörinn formaður í nýstofnuðu
ungmennafélagi staðarins, 27. des.
1936. Og ekki minnkaði hrifningin,
þegar hann boðaði trúlega til fyrsta
stjórnarfundarins í litlu stofunni
heima í Bifröst. Með honum í stjórn-
inni voru Páll Beck og Margrét Þor-
steinsdóttir. Mér fannst eins og rík-
isstjórnin væri að halda fund! Þetta
voru glæsileg ungmenni sem ýttu
félaginu úr vör og ruddu brautina
fyrstu árin. En ekki skal því gleymt,
að á bak við þau stóð barnakennarinn
góði, Sigfús Jóelsson. Þriggja ára
formennska Emils í Ungmennafélag-
inu Val reyndist honum góður skóli.
Hann þjálfaðist í ræðumennsku,
flutti erindi, bar fram tillögur í ýms-
um málum og hvatti aðra að taka til
máls á fundum. Hann kveður á fundi
í félaginu í október 1939 og segist
vera að fara til Reykjavíkur til náms.
Þrátt fyrir erfiðar ytri aðstæður, fá-
tækt og basl, skyldi ekkert koma í
veg fyrir áframhaldandi menntun og
þarna er hann að boða för sína í
Verslunarskólann.
En hverfum nú eitt ár til baka.
Snemmsumars 1938 kemur til Reyð-
arfjarðar ung og glæsileg stúlka,
Ágústa Árnadóttir, og er á leiðinni til
Vopnafjarðar í kaupavinnu. Hún bíð-
ur eftir ferð norður hjá uppeldissyst-
ur móður sinnar, Pálínu Þorsteins-
dóttur í Odda, og var mikill og góður
samgangur á milli hennar fjölskyldu
og okkar. Bói hittir ungu stúlkuna á
förnum vegi, tekur hana tali og verð-
ur býsna starsýnt á hana, spyr, hvort
hún ætli ekki að koma á ballið sem
verði í skólanum í kvöld. Nei, það
gæti hún ekki, hún þyrfti að hitta
systur sína, Ráðhildi, sem dveldi upp
á Hallormsstað. En ástin lætur ekki
að sér hæða, hún slær sinn vef með
sínum hætti. Um haustið er Gústa á
leiðinni heim með strandferðaskipi,
það siglir inn fjörðinn að kvöldlagi og
staldrar við fram yfir miðnætti.
Stundum var slegið upp dansleikjum
við skipakomur en þetta kvöld var
Kvenfélagsball í skólanum! Ætli
megi ekki segja, að hér hafi þau
Gústa og Bói dansað inn í sína rúm-
lega 60 ára samveru. Hann spurði,
hvort hún gæti ekki útvegað sér
vinnu í Vestmannaeyjum og hún
kvað það vera auðvelt. Skömmu síðar
var piltur orðinn háseti á „Vininum“,
báti Árna Finnbogasonar, föður
Gústu. Hér var teningnum kastað í
lífi þeirra beggja.
Döpur var heimkoma bróður míns
vorið á eftir. Ský hafði dregið fyrir
sólu í lífi okkar, þegar móðir okkar
lést 21. maí 1939. Því áfalli verður
ekki með orðum lýst. Ég hafði fermst
þremur dögum áður. Ég hugsaði
mikið um dauðann og átti bágt með
að sætta mig við, að fertug kona í
blóma lífsins þyrfti að deyja svona
fljótt. Nú var gott að eiga stóra bróð-
ur að. Einhvern veginn skynjaði
hann hugarástand mitt og dag einn
segir hann: „Við skulum hjóla inn í
land og spjalla saman.“ Mér er þessi
stund minnisstæð. Hann talaði við
mig sem jafningja, ræddi um lífið og
tilveruna og sagði, að við ættum að
vera duglegir og rólegir og hjálpa
þannig yngri systkinum okkar. Hann
skírskotaði þannig til ábyrgðar
minnar og mér leið betur eftir þetta
samtal. Hann kvað augljóst, að heim-
ilið myndi leggjast af innan tíðar og
þá yrði hver og einn að bjarga sér
sem best hann gæti. Þannig talaði
hann kjark í mig og ég sá framtíðina í
bjartara ljósi, þrátt fyrir allt. Emil
lauk prófi frá Verslunarskólanum
vorið 1942. Hann tók þátt í félagslífi
skólans og þótti vel liðtækur í kapp-
ræðum á málfundum. Stjórnmál voru
ofarlega á baugi og hann var alla tíð
einarður fylgismaður Sjálfstæðis-
flokksins. Eitthvað hefur gengið á á
milli hans og Guðmundar J. Guð-
mundssonar á stjórnmálafundi vorið
1953 á Grundarfirði. Guðmundur
segir í ævisögu sinni: „Hann var ein-
hver skæðasti ræðumaður sem ég
hef lent í um dagana. Ég hafði ekkert
í hann að gera. Emil var Austfirð-
ingur að uppruna, útskrifaður úr
Verslunarskólanum og drengskapar-
maður.“ Drengilega mælt. Í Vest-
mannaeyjum vann Emil við skrif-
stofustörf bæði í samkomuhúsinu
(Höllinni) og hjá Ísfisksamlagi Vest-
manneyja. Árið 1945 flytur fjölskyld-
an til Þórshafnar og vinnur Emil
fyrst hjá Kaupfélaginu, setti síðan á
stofn verslun í gömlum verlsunar-
húsum Örums og Wulfs. Eftir sjö ára
dvöl á Þórshöfn fluttu þau til Grund-
arfjarðar og áttu þar heima í um það
bil 40 ár.
Við andlát bróður míns hrannast
minningarnar upp líkt og myndir á
tjaldi. Hann var einstaklega ljúfur
maður, sjóðnæmur fyrir því skondna
í tilverunni, húmoristi sem sagði vel
frá og naut góðra frásagna annarra.
Hann var hrókur alls fagnaðar í vina-
hópi og bæði voru þau hjón höfðingj-
ar heim að sækja. Hann var vel les-
inn og átti gott bókasafn og því var
það honum mikið áfall, þegar honum
dapraðist sjónin það mikið skömmu
fyrir sjötugsafmæli hans, að hann
gat ekki lengur lesið sér til gagns.
Samfundum okkar fjölgaði eftir að
fjölskyldan flutti í Grundarfjörð og
þeirra tíma finnst okkur Önnu gott
að minnast. Síðustu sjö ár voru erfið í
lífi Emils vegna mikilla veikinda
hans. Fjölskyldan hefur staðið þétt
við hlið hans, hlúð að honum og stutt
hann eftir bestu getu. Þá ber að
þakka frábæra alúð og umönnun
starfsfólks á Hrafnistu í Hafnarfirði.
Við biðjum góðan Guð að styrkja þig,
Gústa mín, og fjölskyldu þína alla.
Megi bróðir minn blessaður eiga
bjarta og hlýja heimvon í himnasöl-
um.
Blessuð sé minning hans.
Guðmundur Magnússon.
Sofinn er fífill
fagr í haga,
mús undir mosa,
már á báru,
lauf á limi,
ljós í lofti,
hjörtr á heiði,
en í hafi fiskar.
(Úr ísl. þjóðvísum og
Magnúsarkveðu eftir Jónas Hallgr.)
Emil tengdafaðir minn er dáinn,
sá mæti sómamaður. Hugurinn reik-
ar nokkra áratugi aftur í tímann. Ég
er ung stúlka úr sunnlenskri sveit á
leið vestur í Grundarfjörð, að vori til,
þar sem ég ætla að vinna í búðinni
hjá honum um sumarið og búa inni á
heimili hans og Gústu ásamt Árna
kærastanum mínum. Það er
skemmst frá því að segja að mér var
tekið opnum örmum og eins og einni
af fjölskyldunni. Alla tíð síðan sýndu
þau mér og öllu mínu fólki mikla vin-
áttu. Fyrir það verð ég þeim ævin-
lega þakklát. Þetta var árið 1963 og
Emil í blóma lífsins. Hann rak þá
verslun á Nesvegi 5 og íbúðin þeirra
var á hæðinni fyrir ofan. Þau voru
samhent í því að eiga fallegt heimili
og innan veggja þess var það fyrir-
myndarhúsmóðirin Ágústa sem sá
um öll húsverk. Það var alltaf góður
matur, mikið bakað og ryksugan allt-
af í gangi. Emil gantaðist oft með það
að ef hann ætti einhverntímann eftir
að reisa Gústu minnismerki þá yrði
það ryksuga í risastærð. Hann átti
kynstrin öll af bókum og það voru
aldrei vandræði með að velja handa
honum jólagjafir eða gjafir af öðru
tilefni.Við gefum pabba auðvitað bók,
var viðkvæðið hjá systkinunum ef
þau mál bar á góma. Halldór Lax-
ness var í miklu uppáhaldi hjá honum
og bækurnar hans las hann afturá-
bak og áfram. Hann las líka mikið af
ævisögum og var fróður um menn og
málefni. Hann hafði ótrúlega góða og
skemmtilega frásagnarhæfileika og
var oft setið við eldhúsborðið síð-
kvöldin löng þar sem hann sagði okk-
ur frá ýmsu sem hann hafði verið að
lesa eða hafði heyrt í útvarpinu. Ég
dáðist að þessum hæfileikum hans og
góða minninu sem hann hafði. Þetta
var á þeim tímum þegar enn tíðkaðist
að hafa kvöldkaffi með bakkelsi þar
sem öll fjölskyldan kom saman. „Áð-
ur sat ítur með glöðum og orðum vel
skipti,“ kvað Jónas Hallgrímsson í
minningarljóði um Bjarna Thoraren-
sen. Þessi ljóðlína kemur mér í hug
nú er ég lít til baka. Mér er líka minn-
isstætt hve miklir sóldýrkendur þau
voru, hjónin. Emil átti það jafnvel til
á heitum sumardögum að loka búð-
inni „vegna veðurs“ og þá var bara
lagst í sólbað. Þetta var æði ólíkt því
sem við gerðum í Fljótshlíðinni því
heitir sumardagar þar minna mig á
heyskap og ilmandi töðu. En allt var
þetta öðruvísi á Snæfellsnesi eins og
séra Árni Þórarinsson sagði í ævi-
sögu sinni. Emil og Ágústa fóru
margar ferðir til útlanda sem var alls
ekki svo algengt á þessum árum. Þau
sigldu m.a. með Lagarfossi um Norð-
urlönd, heimsóttu Gunsu systur hans
í Ameríku, fóru nokkrar ferðir til
Flórída og Hawaí og komu svo alltaf
kaffibrún og falleg til baka. Árið 1968
byggðu þeir feðgar Emil og Árni nýtt
verslunarhús við Grundargötu. Þetta
var glæsileg verslun, svonefnd kjör-
búð, og stjórnaði Emil þar innanbúð-
ar af sinni alkunnu röggsemi. Lengst
af hafði hann Lillu dóttur sína sér til
fulltingis í versluninni ásamt öðru
góðu starfsfólki, bæði innan og utan
fjölskyldunnar. Hann afgreiddi kost-
inn í bátana á methraða, sagaði kjöt-
skrokkana af mikilli fimi og gaf sér
þar að auki drjúgan tíma í að spjalla
og glettast við viðskiptavinina. Öllum
fannst gaman að koma í búðina til
Emils vegna þess hve hress og skraf-
hreifinn hann var. Ég held jafnvel að
hann hafi haft heilmikil áhrif á hvað
keypt var í matinn á sumum heim-
ilum. Eins lét hann sig varða ef hann
sá fólk taka einhvern óþarfa og setja
í innkaupakörfurnar sínar. Þá ein-
faldlega tók hann það upp úr körf-
unum, lét það upp í hillu aftur og
sagði: „Þú hefur ekkert við þetta að
gera.“ Mér finnst eins og Emil hafi
verið kaupmaður af lífi og sál og not-
ið starfsins. Í minningunni sé ég
hann fyrir mér í bláa búðarsloppnum
sínum, fattan og snöggan í hreyfing-
um og með spaugsyrði á vörum. Árið
1981 byggðu þau hjónin sér nýtt og
glæsilegt einbýlishús í Sæbóli 20 og
áttu þau þar að ég hygg sín bestu ár.
Þar blasti sjálft Kirkjufellið við þeim
út um stofugluggann og held ég að
fegurra útsýni sé tæplega til. Emil
rómaði oft fegurð Grundarfjarðar og
það má með sanni segja að hann hafi
skotið þar rótum og hvergi annars
staðar viljað vera. Þar eignuðust þau
góða og trygga vini. Þegar öll börnin
þeirra voru flutt þaðan tóku þau sig
upp líka og keyptu sér íbúð í Garða-
bæ. Þangað var alltaf gott að koma
og ég get fullyrt það að hann var okk-
ur tengdabörnunum sem besti faðir.
Barnabörnin hans eiga líka góðar og
skemmtilegar minningar um hann.
Fyrir tæpum sex árum varð Emil
fyrir þeirri þungbæru reynslu að fá
heilablóðfall. Síðan þá hefur hann
legið rúmfastur á Hrafnistu í Hafn-
arfirði. Þótt hann hafi átt erfitt með
að tjá sig og ruglast í tíma og rúmi
var það ótrúlega oft sem við hittum
fyrir okkar gamla, góða Emil með
glettin tilsvör sem hittu í mark.
Gústa og börnin hans hafa annast
hann af stakri ástúð og seint verður
starfsfólki Hrafnistu fullþakkað fyrir
umönnunarstörfin. Að leiðarlokum
þakka ég Emil tengdaföður mínum
samfylgdina sem aldrei bar skugga á
og bið góðan Guð að vaka yfir honum
og öllum ástvinum hans.
Hægur er dúr á daggarnótt.
Dreymi þig ljósið, sofðu rótt.
(Jónas Hallgr.)
Þórunn Sigurðardóttir.
Kæri tengdapabbi og afi.
Það eru margs konar tilfinningar
sem fylgja því að skrifa til þín litla
lokakveðju.
Sorg, gleði, þakklæti, vellíðan og
söknuður svo einhverjar séu nefnd-
ar. Það fylgir sorg þessu tómarúmi
sem myndast þegar þú hefur nú end-
anlega kvatt. Og þótt þú hafir fyrir
nokkrum árum kvatt samfélagið, þá
finna sér mörg tár leið fram í augun á
þessari stundu. Þessi tár tilheyra líka
gleðinni, þessari gagnstæðu tilfinn-
ingu sem samt er svo samofin sorg-
inni okkar í þessari kveðju. Við erum
glaðar yfir því að þú ert frjáls aftur,
laus við langan og þrautafullan að-
draganda, og þú tekur án efa þátt í
þeirri gleði okkar.
Þakklæti fylgir hér með, mikið af
því. Þakkir fyrir dásamlega viðkynn-
ingu og samfylgd. Þakkir fyrir að
hafa átt ykkur ömmu Gústu að, ykk-
ur svona hlý, notaleg og glæsileg.
Þessu fylgir líka stolt yfir að hafa
verið partur af þínu lífi, finna þitt
stolt yfir okkur og þínu fólki. Því þú
varst stoltur maður og máttir svo
sannarlega vera. Ég læt öðrum eftir
að tíunda þitt glæsilega ævistarf, og
þegar það er gert fyllumst við öll
stolti, þú vonandi ekki síst.
Við finnum vellíðan fyrir þína hönd
og á sama tíma söknum við þín. Við
söknum þess yndislega tíma þegar
þú og amma Gústa tókuð okkur í
fangið í Sæbólinu í Grundó. Við sökn-
um þess líka þegar þú sast í stólnum
við gluggann og sagðir frá skrítnum
körlum og uppákomum, enda fundvís
og minnugur á skemmtilegar frá-
sagnir. Jafnvel eftir að skammtíma-
minni þitt brást áttirðu enn til
skondnar tilvitnanir og bros. Þetta
bros gaf til kynna að þú áttir góðar
minningar. Og þær hefurðu nú gefið
okkur.
Þetta eru góðar minningar um
skemmtilega höfðingja, sem voru
samferðamenn þínir, en þannig verð-
ur einmitt minningin um þig. Einn af
körlunum í „plássinu“, höfðingi, haf-
sjór af fróðleik, fallegur og elskurík-
ur. Það verður gott að eiga minn-
inguna um þig, elsku afi Bói.
Vertu sæll og Guð geymi þig.
Erla, Una og Monika.
Emil Magnússon kaupmaður,
Grundarfirði, hefur nú kvatt, eftir
langverandi veikindi. Emil var mjög
skemmtilegur maður í viðkynningu
og var oftast nær grunnt á kímninni
hjá honum. Hann var mjög duglegur
maður og var framkoma hans í Versl-
uninni Grund, Grundarfirði, sem
hann átti og rak, mjög hressandi,
enda hafði hann lag á að tala við alla
og hef ég trú á að hann hafi oft verið
EMIL JÓHANN
MAGNÚSSON