Morgunblaðið - 11.04.2001, Síða 38

38 MIÐVIKUDAGUR 11. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
EKKI VORU allir stuðn-ingsmenn Samfylkingar-innar ánægðir með úrslit-in í alþingiskosningunum
sem fram fóru vorið 1999 en þá fékk
Samfylkingin 26,8% fylgi. Stuðn-
ingsmenn listans höfðu fyrir kosn-
ingar verið að vonast eftir að verða í
baráttu við Sjálfstæðisflokkinn um
forystuna í íslenskum stjórnmálum.
Skoðanakannanir sýna að flokkur-
inn er nú í þeirri stöðu að vera að
berjast fyrir því að halda sæti sínu
sem næststærsta stjórnmálaaflið.
Skoðanakannanir benda til að
miklar breytingar hafi orðið á
vinstri væng stjórnmálanna á síð-
ustu 2–3 árum. Þegar umræðan um
sameiningu vinstrimanna hófst á
miðju síðasta kjörtímabili dró smám
saman úr fylgi Alþýðuflokksins, Al-
þýðubandalagsins og Kvennalistans
þegar æ fleiri fóru að lýsa yfir
stuðningi við „Samfylkinguna“ í
skoðanakönnunum. Samfylkingin
var þá ekki orðin til og ekki einu
sinni ljóst hvort hún myndi bjóða
fram í næstu kosningum. Í árslok
1998 mældist Samfylkingin með
20% fylgi í könnun Gallup og á sama
tíma mældust vinstri-grænir með
um 2%, en flokkurinn hafði þá ekki
formlega verið stofnaður.
„Á þessum tíma höfðu margir efa-
semdir um að þetta gengi upp hjá
Steingrími J. og félögum og það
væri jafnvel tvísýnt að flokkur hans
fengi mann kjörinn á þing. Ég held
að Steingrímur hafi hins vegar sýnt
það að hann er miklu öflugri stjórn-
málamaður en menn reiknuðu með.
Kannski voru það mikil mistök hjá
Alþýðubandalaginu á sínum tíma að
gera hann ekki að formanni því þá
hefði þróunin orðið önnur,“ sagði
einn viðmælandi Morgunblaðsins
sem nú hefur gengið til liðs við
vinstri-græna eftir að hafa haft við-
komu í Samfylkingunni.
Margar tilraunir til að
sameina vinstrimenn
Tilraunir til að „samfylkja“
vinstrimönnum eiga sér langa sögu.
Ekki er ástæða til að rekja þá sögu
hér. Nægir að minna á að fyrsta al-
varlega tilraunin til að sameina
vinstrimenn var gerð þegar Héðinn
Valdimarsson og stuðningsmenn
hans klufu Alþýðuflokkinn árið 1938
og Sósíalistaflokkurinn-Sameining-
arflokkur alþýðu var stofnaður. Þá
var einmitt hugtakið „samfylking“
notað af þeim sem vildu sameina
krafta alþýðuflokksmanna og
kommúnista.
Eftir alþingiskosningarnar 1995
voru aðstæðurnar að mörgu leyti
hagstæðar fyrir þá sem vildu sam-
eina vinstrimenn í einn stjórnmála-
flokk. Sjálfstæðisflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn unnu góðan
sigur í kosningunum og mynduðu
ríkisstjórn sem naut mikils fylgis
innan þings sem utan. Báðir A-
flokkarnir voru því áhrifalitlir í
stjórnarandstöðu. Alþýðuflokkur-
inn hafði klofnað fyrir kosningarnar
1995 þegar Jóhanna Sigurðardóttir
og stuðningsmenn hennar stofnuðu
Þjóðvaka. Stuðningsmenn stjórnar-
flokkanna sögðu að stofnun flokks-
ins hefði ekki gert annað en að op-
inbera enn frekar sundrungu
vinstrimanna. Mikill stuðningur var
því við það viðhorf í Alþýðuflokki,
Alþýðubandalagi, Þjóðvaka og
Kvennalista að aðeins með því að
sameina kraftana gætu þessir flokk-
ar komist til áhrifa í íslenskum
stjórnmálum.
Alþýðubandalagið klofið
til „samfylkingar“
Óskoraður stuðningur var við
sameiginlegt framboð í Alþýðu-
flokknum og Þjóðvaka en skoðanir
voru hins vegar mjög skiptar innan
Alþýðubandalagsins og raunar líka
innan Kvennalistans. Segja má að
Alþýðubandalagið hafi skipst í
þrennt í sameiningarmálinu. Í
fyrsta lagi var stór hópur sem vildi
mjög ákveðið láta reyna á samein-
ingu, í öðru lagi var hópur sem var
mjög andvígur „samfylkingu“ og í
þriðja lagi var allstór hópur sem var
á báðum áttum og vildi leitast við að
finna sáttaleið. Þessi hópur var und-
ir forystu Svavars Gestssonar. Þeir
sem voru á móti „samfylkingu“ voru
þingmenn eins og Hjörleifur Gutt-
ormsson, Steingrímur J. Sigfússon
og Ögmundur Jónasson, sem reynd-
ar var aldrei formlega félagi í Al-
þýðubandalaginu en tók þátt í störf-
um þingflokksins, sem hét raunar
þingflokkur Alþýðubandalagsins og
óháðra.
Steingrímur J. lagði fram tillögu
á aukalandsfundi Alþýðubandalags-
ins, sem haldinn var í júlí 1998, um
að formanni flokksins, í samráði við
framkvæmdastjórn og þingflokk,
yrði falið að bjóða öðrum stjórnar-
andstöðuflokkum og óháðum
vinstrimönnum til viðræðna um
gerð samstarfsáætlunar til fjögurra
ára. Þessari tillögu var hafnað á
fundinum en tillaga Margrétar Frí-
mannsdóttur, formanns flokksins,
um að stefnt skuli að sameiginlegu
framboði með öðrum vinstriflokkum
í næstu kosningum var samþykkt.
Þegar þessi niðurstaða lá fyrir
sögðu þingmennirnir Hjörleifur
Guttormsson og Steingrímur J. Sig-
fússon sig úr flokknum.
Ýmsir stuðningsmenn Samfylk-
ingarinnar innan Alþýðubandalags-
ins töldu að Hjörleifur, Ögmundur
og Steingrímur J. hefðu í kringum
sig lítinn hóp stuðningsmanna og
áhrif þeirra myndu aldrei verða
mikil jafnvel þó að þeir færu út á þá
braut að stofna sérstakan stjórn-
málaflokk. Slíkur flokkur yrði aldrei
nema lítill flokkur „öfgamanna“ í
stjórnmálum. Sumir gengu svo
langt að segja að það væri bara gott
að vera laus við þessa menn. Sam-
fylkingin þyrfti þá ekki að taka tillit
til sjónarmiða þeirra. Verkefni Sam-
fylkingarinnar væri að sækja fylgi
inn á miðjuna, en ekki lengst til
vinstri.
Það sem samfylkingarmenn í Al-
þýðubandalaginu óttuðust var að
Svavar Gestsson og stuðningsmenn
hans myndu ganga í lið með Stein-
grími J., en Svavar hafði til margra
ára verið einn áhrifamesti foringi
Alþýðubandalagsins. Það var talið
ráðast mikið af afstöðu Svavars
hvort tilraunin til að „samfylkja“
vinstrimönnum tækist. Þótt Svavar
væri meðal öflugustu talsmanna Al-
þýðubandalagsins var hann mjög
umdeildur innan flokksins og því
urðu ýmsir fegnir því þegar Svavar
tók þá ákvörðun í árslok 1998 að
hætta afskiptum af stjórnmálum og
gerast liðsmaður utanríkisþjónust-
unnar. Stuðningsmenn Samfylking-
arinnar vonuðust eftir því að þetta
yrði til þess að stuðningsmenn
Svavars tækju af skarið og gengju
til liðs við Samfylkinguna en nokkrir
þeirra höfðu þá þegar tekið ákvörð-
un um að ganga til liðs við Steingrím
J. sem vann að stofnun nýs stjórn-
málaflokks.
Góð staða Samfylkingar
í ársbyrjun 1999
Raunar má segja að í ársbyrjun
1999 hafi ríkt talsverð bjartsýni inn-
an Samfylkingarinnar um að erfið-
leikatíminn væri að baki. Samkomu-
lag hafði þá náðst um fyrirkomulag
prófkjörs í Reykjavík og á Reykja-
nesi, en mjög erfiðlega hafði gengið
að ná samkomulagi um prófkjörs-
reglur. Þátttaka í prófkjörinu varð
einnig mjög góð og mældist stuðn-
ingur við Samfylkinguna í byrjun
febrúar 36,5% í könnun Gallup.
Stuðningur við Vinstrihreyf-
inguna – grænt framboð mældist í
þessari könnun 4,3%. Í kosninga-
baráttunni vorið 1999 styrktu
vinstri-grænir stöðugt stöðu sína og
fengu í kosningunum 9,1% fylgi.
Kosningabráttan varð hins vegar
Samfylkingunni erfið. Að margra
mati var kosningabarátta flokksins
ekki vel heppnuð. Því var stöðugt
haldið fram af andstæðingum
flokksins að stefna Samfylkingar-
innar væri óskýr og forysta fram-
boðsins væri ósamstæð og ósam-
mála. Segja má að forysta
Samfylkinginnar hafi mestalla
kosningabaráttuna verið í vörn í
stað þess að sækja fram á við.
Úrslit alþingiskosninganna urðu
því mörgum stuðningsmönnum
Samfylkingarinnar vonbrigði, en
framboðið fékk 26,8% fylgi. Von-
brigðin voru ekki síst mikil í
Reykjavík þar sem Samfylkingin
fékk fimm þingmenn, en stuðnings-
menn listans höfðu verið að gera sér
vonir um að fá 7–8 þingmenn í kjör-
dæminu. Flokkurinn fékk 17 þing-
menn og er þrátt fyrir allt stærsti
þingflokkur sem kjörinn hefur verið
á vinstri væng stjórnmálanna.
Samkvæmt skoðanakönnunum
Gallup, sem að jafnaði eru birtar
mánaðarlega, var Sam
lengst af með 18–20% fylg
hluta ársins 1999. Á sama t
fylgi vinstri-grænna stöðu
ember 1999 fór það í fyrs
upp fyrir fylgi Samfylkin
en þá mældust vinstri-græ
21% fylgi.
Eftir kosningar voru
skoðanir innan Samfylkin
um hversu hratt ætti að far
un nýs flokks. Margir vor
skoðunar að það væri ósky
að fara of geyst. Það væri
legt fyrir menn að taka sér
finna samstöðu í öllum má
yrði að gefa flokksmönnum
að venjast þeirri tilfinn
þeirra gömlu flokkar störf
lengur og nýr flokkur væri
til. Eftir alþingiskosninga
þess vegna tekin pólitísk
um að taka eitt ár í að stof
lega nýjan stjórnmálaflokk
Stuðningsmenn Samf
innar sögðu í samtali við
blaðið að eftir á hefðu það v
tök að stofna ekki stra
stjórnmálaflokk. Vinst
hefðu notað tímann vel m
byggja upp flokksstarfið.
tíma hefði sú mynd verið dr
af Samfylkingunni að þa
ferðinni ósamstiga hópur
ósammála um flesta hluti.
Í upphafi síðasta árs vir
fylkingin loksins vera að ná
sínum en að sama skapi dr
úr fylgi vinstri-grænna.
ingin var formlega gerð a
málaflokki í maí í fyrra o
Össur Skarphéðinsson ko
maður, en fram að þeim t
Margrét Frímannsdóttir v
maður Samfylkingarinnar
hafði aldrei verið kosin bei
ingu. Eftir stofnfundinn
Samfylkingin með 27,7%
könnun Gallup, en það va
skipti sem flokkurinn mæ
meira fylgi en hann fékk í
unum.
Síðasta árið hefur fylgi
ingarinnar hægt og bítand
minnka en fylgi vinstri-græ
ur verið að aukast. Í síðustu
mælingum hafa vinstri-græ
með meira fylgi en Samfylk
Fylgi vinstri-grænna h
asta eina og hálfa árið mæls
15–26%. Lengst af hef
flokksins verið á bilinu 19–2
VG fær fylgi frá Samfy
og Framsóknarflo
Dr. Þorlákur Karlsson h
hefur skoðað sérstaklega h
á fylgi flokka. Hann sko
staklega þá flokka sem
mánuði mældust með minn
þeir fengu í kosningunum
sóknarflokkurinn mældist
14,4% fylgi en fékk 18,4%
kosningum. Samfylkingin
með 18,7% fylgi en fékk 26
ustu kosningum. Þorláku
samtali við Morgunblaðið a
sem sögðust hafa kosið
inguna ætluðu 63% að kj
nú; um 25% vinstri-græn
10% sögðust ætla að kj
flokka. Af þeim sem sögð
kosið Framsóknarflokkinn
kosningum ætluðu 64%
hann nú; um 20% vinstri-g
um 5–10% sögðust ætla
Sjálfstæðisflokkinn annars
Samfylkinguna hins vegar.
Það kemur einni fram í
Þorláks að tæplega 90% þe
kusu Sjálfstæðisflokkinn 1
Fj
l
Fyrir síðustu k
flokk. Sú tilr
stórir flokkar
fyrir sér hv
BANN VIÐ HNEFALEIKUM
GILDI ÁFRAM Á ÍSLANDI
MIKILVÆG TENGSL
VIÐ ESB-RÍKIN
Viðræður á borð við þær sem Dav-íð Oddsson forsætisráðherrahefur átt í vikunni við forseta
Frakklands og æðstu embættismenn
Evrópusambandsins eru mikilsverðar
og gagnlegar. Ísland á afar náið sam-
starf við Evrópusambandið á mörgum
sviðum. Við eigum mikil viðskipti við
ríki ESB. Við fáum stóran hluta inn-
lendrar löggjafar frá Evrópusamband-
inu vegna aðildar okkar að EES-samn-
ingnum. Við eigum samstarf við
ESB-ríkin á ýmsum viðkvæmustu svið-
um milliríkjasamstarfs vegna aðildar
okkar að Schengen-samkomulaginu.
Við höfum varnar- og öryggismálasam-
vinnu við langflest ríki ESB á vett-
vangi NATO og Vestur-Evrópusam-
bandsins. Við eigum jafnframt náið
samstarf við ESB á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna og ýmissa annarra al-
þjóðasamtaka.
Það er þess vegna mikilvægt að Ís-
land nýti sem bezt öll tækifæri til að
styrkja tvíhliða tengsl sín við öflugustu
aðildarríki ESB, ekki sízt vegna þess
að EES-samstarfið sem slíkt gefur
ekki kost á miklum pólitískum áhrifum
á starfsemi sambandsins sem engu að
síður snertir okkur náið. En jafnframt
er ástæða til að benda á að bæði Chirac
og Prodi undirstrikuðu í viðræðum við
forsætisráðherra mikilvægi EES-
samningsins. Jafnframt er æskilegt að
forystumenn ríkisstjórnarinnar eigi
beinar og milliliðalausar viðræður við
æðstu menn framkvæmdastjórnar
ESB.
Það er ánægjulegt að skilningur
skuli vera á hagsmunum og sjónarmið-
um Íslands í t.d. loftslagsmálum og
varnar- og öryggismálum hjá Jacques
Chirac, forseta Frakklands. Afstaða
Frakklandsforseta til aðildar Íslands
að öryggisráði Sameinuðu þjóðanna er
mikilvæg enda á Frakkland einn af
fimm fastafulltrúum í ráðinu. Aðild að
öryggisráðinu er í góðu samræmi við
þá stefnu íslenzkra stjórnvalda að axla
meiri ábyrgð í alþjóðlegu öryggis- og
friðargæzlustarfi og mikilvægt að eiga
góða liðsmenn í þeirri flóknu baráttu
sem aðildarríki SÞ þurfa alla jafna að
heyja fyrir því að fá sæti í þessari mik-
ilvægu stofnun.
Ekki er síður mikilvægt að heyra frá
forseta Frakklands að gæta verði þess
að áform ESB um að láta meira að sér
kveða í varnarmálum verði ekki til
þess að samstarfið innan NATO gliðni
en Frakkar hafa þó löngum verið taldir
helztu talsmenn þess að Evrópuríkin
öðlist aukið sjálfstæði frá Bandaríkj-
unum í varnarmálum. Mikilvægt er að
Frakkar sýni þeim sjónarmiðum skiln-
ing að Ísland og önnur NATO-ríki, sem
standa utan ESB, fái að koma að und-
irbúningi ákvarðana um aðgerðir á
vegum „Evrópustoðar“ NATO. Ekki er
þó við því að búast að viðkomandi ríki
njóti sömu áhrifa og ESB-ríkin sem
eiga aðild að NATO.
Eins og Davíð Oddsson bendir rétti-
lega á er full ástæða til að fylgjast vel
með stækkunarferli Evrópusambands-
ins og áhrifum þess. Í viðræðum for-
sætisráðherra við Prodi, forseta fram-
kvæmdastjórnar ESB, kom fram að
EES-samningurinn mundi fá aukna
þýðingu við stækkun ESB. Þetta er
sjónarmið sem ekki hefur komið upp í
umræðum hér að ráði en liggur í aug-
um uppi þegar á það er bent. Stækkun
ESB til austurs mun hafa áhrif á fjár-
festingartækifæri Íslendinga, á að-
gang borgara viðkomandi ríkja að ís-
lenzkum vinnumarkaði og á
viðskiptahagsmuni. Íslenzk stjórnvöld
munu sækja það fast að viðhalda fullri
fríverzlun með fisk við þessi ríki en
hætt er við að það reynist torvelt þar
sem ESB leggur enn tolla á nokkrar
fisktegundir samkvæmt EES-samn-
ingnum og litlar líkur eru á að hann
verði tekinn upp á næstunni. Líklegra
er að samið verði um tollkvóta eins og
eftir að Finnland og Svíþjóð gengu í
ESB. Austurstækkunin mun taka mik-
ið af tíma og athygli Evrópusambands-
ins. Þess vegna þurfa ríki, sem til
þessa hafa átt í „sérstöku sambandi“
við ESB, að vera dugleg að vekja at-
hygli á stöðu sinni og hagsmunum og
rækta sambandið.
Um áratuga skeið hefur ríkt bannvið hnefaleikum hér á landi og frá
því hefur ekki verið hvikað þrátt fyrir
margar tilraunir áhugamanna til að fá
því hnekkt. Það hefur ekki tekizt þótt
á stundum hafi munað mjóu í atkvæða-
greiðslum um tillögur þess efnis í söl-
um Alþingis.
Enginn vafi leikur á því að bann við
hnefaleikum hér á landi hefur komið í
veg fyrir örkuml og jafnvel dauða. Það
er höfuðatriði. Áhættuna af því að
leyfa hnefaleika á ný er ekki hægt að
réttlæta með því að bannið sé skerðing
á einstaklingsfrelsi og að slys verði við
iðkun allra íþrótta. Slys, meiðsli og ör-
kuml í hnefaleikum snerta miklu fleiri
en þá einstaklinga, sem fyrir þeim
verða, fjölskyldur og vini og reyndar
þjóðfélagið í heild.
Þetta er rifjað hér upp vegna
hörmulegs dauða ungs hnefaleika-
manns í Ástralíu um síðustu helgi.
Hann hlaut banvænt höfuðhögg í
hnefaleikakeppni í Sydney. Dauði
hnefaleikakappans er skýrður sem
slys af áhugamönnum og enn einu
sinni er bent á að slys verði í öllum
íþróttum. Hins vegar hefur þessi at-
burður leitt til þess að heilbrigðisráð-
herra Ástralíu hefur lýst sig fylgjandi
því að hnefaleikar verði bannaðir.
Læknasamband Ástralíu hefur enn
einu sinni ítrekað áskorun sína um
bann við iðkun hnefaleika og byggist
hún á þeim forsendum að hætturnar
fyrir iðkendur séu meiri en réttlæt-
anlegt sé. Líkurnar á heilaskaða og
öðrum alvarlegum meiðslum séu svo
miklar.
Undir þetta er óhjákvæmilegt að
taka því sagan sýnir að fjöldi ungra og
efnilegra manna hefur beðið bana af
höfuðhöggum eða hlotið mikla heila-
skaða og önnur meiðsl sem leggja líf
þeirra og ástvina í rúst.
Þetta eiga alþingismenn að hafa í
huga þegar þeir fjalla um afnám banns
við hnefaleikum hér á landi. Áhættan
er of mikil.