Morgunblaðið - 25.07.2001, Page 4

FRÉTTIR
4 MIÐVIKUDAGUR 25. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hálendis
handbókin
Ökuleiðir,
gönguleiðir og
áfangastaðir
á hálendi
Íslands
Bókin í jeppann
jeppar.is
METSÖLUBÓK
SUMARSINS
Tilboðsverð í
bókabúðum og
á ESSO-stöðvum
um land allt
Suðurlandsbraut 10 · 108 Reykjavík
Sími 568 1225 · skerpla@skerpla.is
RICHARD Taylor, sem var einhver
þekktasti og líklega alræmdasti
breski togaraskipstjórinn í þorska-
stríðunum á milli Íslands og Bret-
lands er nú staddur hér á landi
vegna heimildarmyndagerðar á
vegum BBC en 25 ár eru nú liðin
frá lokum þorskastríðanna. Morg-
unblaðið átti samtal við Taylor í
gær eftir að hann sneri úr stuttri
siglingu með varðskipinu Ægi um
Faxaflóa.
Taylor, sem kallaður var Gamli
refurinn, kom síðast til Íslands árið
1975. Erindi hans þá var að sitja af
sér 30 daga fangelsisdóm vegna
landhelgisbrots. Það var reyndar í
þriðja skipti sem Taylor þurfti að
dúsa á Litla-Hrauni en hann hafði
áður setið inni vegna landhelg-
isbrots og fyrir að slá lögregluþjón
á Ísafirði. Taylor var tekinn sex
sinnum fyrir landhelgisbrot á ár-
unum 1961–1975. Fyrir síðasta
brotið var útgerðinni gert að
greiða háa sekt en Taylor var
dæmdur í 30 daga fangelsi. Lög-
menn útgerðarinnar áfrýjuðu
dómnum og Taylor gat því siglt
aftur til Hull þar sem hann var og
er enn búsettur. Síðar ákvað út-
gerðin að hætta við áfrýjunina.
Taylor þurfti því að sitja af sér
fangelsisdóminn.
„Í þá daga var ekki hægt að fá
menn framselda nema vegna
morðs eða uppreisnar. Ég hefði því
ekki þurft að fara aftur til Íslands.
En fyrirtækið sem ég vann hjá var
lítið. Það átti sex skip og fjögur
þeirra veiddu á miðunum við Ís-
land. Hefði ég ekki setið af mér
dóminn hefðu skipin ekki með
góðu móti leitað til hafnar vegna
veðurs eða óhappa. Ég ákvað því
að koma aftur og sitja af mér dóm-
inn. Ég lét engan vita heldur flaug
bara til Íslands,“ segir Taylor.
Þennan tiltekna dag átti fresturinn
sem Taylor hafði til að gefa sig
fram við íslensk yfirvöld að renna
út á hádegi. „Klukkan tíu um
morguninn gekk ég inn á lög-
reglustöð og sagði: „Ég er Dick
Taylor. Ég skulda ykkur 30 daga.
Lögreglumennirnir voru mjög
undrandi á þessu.“
Varðskipið Þór orðinn
veitingastaður
Taylor segir greinilegt að margt
hafi breyst hér á landi síðan 1975.
Fjöldi nýrra bygginga hefur risið
og lífsstíllinn breyst. Til marks um
það nefnir hann að nú séu mun
fleiri barir í borginni og á þeim sé
hægt að kaupa bjór. Sá drykkur
var hins vegar stranglega bann-
aður þegar Taylor var síðast á ferð
um borgina. Þá hefur varðskipinu
Þór nú verið breytt í veitingastað
en fjórum sinnum var Taylor grip-
inn í landhelgi af skipinu.
Taylor sigldi í gær út í varð-
skipið Ægi á Faxaflóa ásamt Paul
Greenan og Keith Wade sem vinna
að gerð heimildarmyndar um lok
þorskastríðanna. Kristján Þ. Jóns-
son skipherra tók á móti þeim.
„Kristján var fyrsti stýrimaður á
vs. Baldri í þorskastríðinum. Ég
mundi eftir honum og hann eftir
mér. Við ræddum saman á léttum
nótum og fórum yfir nokkrar her-
kænskuaðferðir.“
Taylor segir að þrátt fyrir að
hann hafi háð marga rimmuna við
Landhelgisgæsluna hafi ekki örlað
á illsku þar á milli. „Ég braut regl-
urnar og þeir voru bara að vinna
sína vinnu. Menn höfðu fullan
skilning á þessu,“ segir Taylor.
„Löngu áður en þorskastríðunum
lauk gerði ég og nokkrir aðrir
skipstjórar okkur grein fyrir því
að við gætum ekki unnið. Í þá daga
byggðist íslenskur efnhagur eig-
inlega algerlega á fiskveiðum.
Fiskveiðar skiptu efnahag Breta
hins vegar litlu. Við vissum að
þessu hlyti að ljúka.“
Eftir að Bretar viðurkenndu í
reynd 200 mílna fiskveiðilögsögu
Íslands árið 1976 lagðist útgerð í
Hull að mestu af. Taylor hélt þá
áfram sjómennsku allt þar til lækn-
ir hans bannaði honum að fara til
sjós. „Þegar sjómennskan er komin
í blóðið verður ekki aftur snúið,“
segir Taylor. „Hefði einhver boðið
mér að skipta á sjómennsku og
starfi í landi hefði ég neitað. Sjó-
mennskan er lífsstíll.“
Flýtti breska stjórnin
sér um of?
Peter Greenan er framleiðandi
heimildarmyndarinnar. Myndin
verður um hálftíma löng og verður
henni sjónvarpað í N-Englandi.
„Við munum ekki fara yfir alla
sögu þorskastríðanna heldur
leggja áherslu á lok þeirra og
áhrifin á útgerð og fiskimenn í
Hull og Grimsby,“ segir Greenan.
Sérstaklega verður fjallað um
hvernig breska stjórnin hagaði síð-
ustu samningalotunni við Íslend-
inga. Meðal annars verður leitað
svara við því hvort breska stjórnin
hafi flýtt sér um of að semja við Ís-
lendinga og hvort hægt hefði verið
að semja um að Bretar myndu
smátt og smátt draga úr veiðum
sínum á Íslandsmiðum. „Þetta var
fremur óglæsilegur kafli í breskri
sögu og við ætlum að kanna hvort
hægt hefði verið að haga hlutum
öðruvísi.“
„Ég er Dick Taylor.
Ég skulda ykkur 30 daga“
Morgunblaðið/Ásdís
Richard Taylor, eða Gamli refurinn, stendur hér á milli þeirra Keith Wade og Paul Greenan sem nú vinna að
heimildarmynd um lok þorskastríðanna.
lyfjarannsóknir ehf., dótturfyrirtæki
Íslenskrar erfðagreiningar, annast
læknisfræðilegan hluta rannsókn-
anna, en Íslensk erfðagreining og
Affymetrix skipta með sér tekjum af
sölu á greiningarprófum.
Vonast er til að með notkun lyfja-
erfðafræðilegra greiningarprófa
verði hægt að spá fyrir um hvernig
sjúklingar bregðist við lyfjum og að
slík próf muni auka gæði og öryggi
lyfjameðferða, segir í tilkynningu Ís-
lenskrar erfðagreiningar. Er greint
frá því að með því að nota genaflögu-
tækni Affymetrix hafi Íslenskri erfða-
greiningu þegar tekist að spá fyrir
um svörun asmasjúklinga við stera-
meðferð. Einnig er sagt frá því að ný-
lega hafi verið gengið frá samningi við
danska fyrirtækið Genmab um sam-
starf við þróun lyfjaerfðafræðilegra
prófa til að spá fyrir um svörun sjúk-
linga við nýrri afurð Genmab gegn
liðagigt.
ÍSLENSK erfðagreining og banda-
ríska fyrirtækið Affymetrix hafa haf-
ið samstarf um þróun DNA-greining-
arprófa, „til að auka öryggi og virkni
helstu lyfjameðferða við algengum
sjúkdómum“, segir í frétt frá Ís-
lenskri erfðagreiningu. Samstarfið
byggist á rannsóknum Íslenskrar
erfðagreiningar í lýð- og lyfjaerfða-
fræði og svokallaðri genaflögutækni
Affymetrix, en sú tækni samanstend-
ur af aðferð til að lesa niðurstöður af
genaflögum og hugbúnaði til að halda
utan um erfðaupplýsingar.
Svörun sjúklinga við lyfjum
gegn ýmsum sjúkdómum greind
Fyrstu skrefin í samstarfi fyrir-
tækjanna eru að greina svörun sjúk-
linga við lyfjum gegn ýmsum sjúk-
dómum, þar á meðal þunglyndi, asma,
of háum blóðþrýstingi, of miklu kól-
esteróli í blóði, brjóstakrabbameini,
geðklofa og mígreni. Munu Íslenskar
Íslensk erfðagreining og bandaríska fyrirtækið Affymetrix í samstarf
DNA-greiningarpróf
sem kanna virkni lyfja
Sementssala í júlí
Stefnir í
svipaða sölu
og í fyrra
SEMENTSSALA þessa mánaðar hjá
Sementsverksmiðjunni hf. á Akranesi
stefnir í að verða svipuð og í sama
mánuði í fyrra, að sögn Tómasar Run-
ólfssonar, skrifstofustjóra verksmiðj-
unnar. Í júlí árið 2000 seldust rúm 15
þúsund tonn og að sögn Tómasar er
salan nú að nálgast 14 þúsund tonn og
stefnir hærra síðustu viku mánaðar-
ins.
Fyrstu þrjá mánuði ársins seldist
mun meira af sementi en á sama tíma
árið áður og segir Tómas gott tíðarfar
hafa ráðið mestu þar um. Ráðist hafi
verið í verkefni sem öllu jafna fari
fram að sumri til. Það hafi síðan haft
áhrif til minni sementssölu en í fyrra
á tímabilinu apríl-júní í ár, eða 19%
minni sölu.
Frá janúar til loka mars á þessu ári
seldust um 25 þúsund tonn af sem-
enti, samanborið við tæp 20 þúsund
sömu mánuði í fyrra. Frá apríl til loka
júní sl. seldust tæp 34 þúsund tonn en
rúm 40 þúsund tonn á sama tíma árið
2000.
Sementssala ársins stefnir í að vera
svipuð og árið 1999 þegar seldust rúm
130 þúsund tonn. Árið 2000 var mjög
gott, að sögn Tómasar, þegar seldust
rúm 143 þúsund tonn. Taka má með í
reikninginn að verksmiðjan fékk sam-
keppni í sementssölu sl. haust frá
danska framleiðandanum Aalborg
Portland, sem stofnaði dótturfélag
hér á landi með aðstöðu í Helguvík og
dreifir þaðan sementi m.a. til Stein-
steypunnar í Hafnarfirði, sem áður
var stór viðskiptavinur á Akranesi.
Að sögn Bjarna Óskars Halldórs-
sonar, framkvæmdastjóra Aalborg
Portland á Íslandi, hafa 22.500 tonn af
lausu sementi verið flutt inn frá ára-
mótum og tæp þúsund tonn í pokum
og sekkjum og hafi mest þegar selst.
EMBÆTTI þjóðminjavarðar og for-
stöðumanns Fornleifaverndar ríkis-
ins hafa verið auglýst laus til um-
sóknar samkvæmt nýjum
þjóðminjalögum sem Alþingi sam-
þykkti sl. vor. Síðarnefnda starfið er
nýtt og mun menntamálaráðherra
skipa í embættin til fimm ára frá 1.
september nk. Margrét Hallgríms-
dóttir staðfesti í samtali við Morg-
unblaðið að hún mundi sækja að nýju
um stöðu þjóðminjavarðar en hún
tók við starfinu á síðasta ári af Þór
Magnússyni.
Helsta nýbreytni þjóðminjalaga
er að stjórnsýsla margs konar við
fornleifarannsóknir færist frá Þjóð-
minjasafni, fornleifanefnd og þjóð-
minjaráði, sem lagt er niður, til
Fornleifaverndar ríkisins, m.a. út-
gáfa leyfa til fornleifarannsókna,
friðlýsing minja, eftirlit og umsagnir
um mat á umhverfisáhrifum. Þar til
Fornleifaverndin tekur til starfa í
haust sinnir þjóðminjavörður verk-
efnum hennar.
Í nýju lögunum segir að Þjóð-
minjasafn eigi að annast söfnun,
skrásetningu, varðveislu og rann-
sóknir á minjum um menningarsögu
þjóðarinnar og kynningu þeirra.
Safnið á einnig að vera byggðasöfn-
um og öðrum minjasöfnum til ráð-
gjafar.
Samkvæmt auglýsingum um emb-
ættin, sem birtust í Morgunblaðinu
um síðustu helgi, er hægt að sækja
um þau til 13. ágúst nk.
Embættin auglýst sam-
kvæmt nýjum lögum
Þjóðminjavörður og for-
stöðumaður Fornleifaverndar