Morgunblaðið - 25.07.2001, Page 22

LISTIR
22 MIÐVIKUDAGUR 25. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
NÆSTU tónleikarnir í tónleikaröð-
inni Bláa kirkjan á Seyðisfirði verða í
kvöld, miðvikudag, kl. 20.30, en þá
mun tríó Guitar Íslancio spila djass,
blús og þjóðlagatónlist.
Guitar Islancio var stofnað í
Reykjavík haustið 1998 af Birni Thor-
oddsen gítarleikara, Gunnari Þórðar-
syni gítarleikara og Jóni Rafnssyni
kontrabassaleikara.
Guitar Islancio hefur ferðast víða
um Ísland með tónlist sína og á döf-
inni er tónleikaför um Norðurlöndin
og Kanada, en þar munu þeir spila á
jass-hátíð í Winnipeg annað árið í röð.
Miðar á tónleikana eru seldir á
skrifstofu Bláu kirkjunnar, Ránar-
götu 3 á Seyðisfirði, og í kirkjunni fyr-
ir tónleika.
Guitar Íslancio
á Siglufirði
UNGIR söngvarar í framhalds-
námi erlendis koma gjarnan heim,
halda tónleika og reyna sig við áheyr-
endur en einnig til að styrkja tiltrú
sína á framtíðina. Sigurlaug Knudsen
lauk prófi frá Söngskólanum í
Reykjavík 1999 og stundar nú fram-
haldsnám við Royal Northern Col-
lege of Music í Manchester. Á tón-
leikum í Norræna húsinu sl.
laugardag söng hún ásamt skóla-
félaga sínum, Blake Fischer frá Ástr-
alíu, en á efnisskránni voru söngverk
frá ýmsum tímum.
Sigurlaug hóf tónleikana á valsin-
um Je veux vivre, úr 1. þætti óperunn-
ar Rómeó og Júlíu eftir Gounod. Sig-
urlaug hefur fallega en ekki
hljómmikla rödd og má vel greina að
samkvæmt blæ raddarinnar liggur
hún mjög nærri því að vera mezzo eða
jafnvel alt. Blake Fischer söng, sem
sitt fyrsta viðfangsefni, De miei bol-
lenti spiriti úr óperunni La Traviata
eftir Verdi. Það er greinilegt að hér
eru á ferðinni efnilegir nemendur og í
næstu viðfangsefnum, sem þau skiptu
á milli sín, Sposa son disprezzata eftir
Vivaldi, sem Sigurlaug söng, og
Ombra mai fu, eftir Handel, sem
Blake söng, var verið, eins og á sér
stað í góðum skóla, að kanna hinar
ýmsu stíltegundir.
Nútímaóperan átti fulltrúa í Miðl-
inum eftir Menotti og Sigurlaug söng
og lék vals Moníku. Þessi aría er svo
samofin leikverkinu að erfitt er að
draga fram stemmninguna og dulúð
verksins þótt margt væri vel gert og
framfært af öryggi. Blake Fischer
söng næst rósa-aríuna úr Carmen eft-
ir Bizet og þó að hann færi fallega
með margt vantaði ástríðuna í söng
hans, svo að þessi magnaða aría
hljómaði eins og laglegt lag. Síðustu
óperuviðfangsefnin voru úr Don Giov-
anni eftir Mozart. Fyrst söng Sigur-
laug Vedrai Carino, úr öðrum þætti
óperunnar, og síðan bæði saman La ci
darem la mano og Andiam mio bene
sem þau sungu af þokka.
Eftir hlé söng Blake Fischer tvö
lög eftir George Butterworth (1885–
1916), tónskáld sem hefur lítið farið
fyrir. Hann vann við söfnun og út-
setningu þjóðlaga og þjóðdansa
ásamt Waughan-Williams og samdi
rapsodíur fyrir hljómsveit sem hann
nefndi A Shropshire Lad og The
Banks of Green Willow en einnig tvo
lagaflokka fyrir söngrödd og píanó við
ljóðaflokkinn Shropshire Lad eftir
Alfred Edward Housman (1859–
1936). Þessi lög voru einstaklega fal-
lega sungin og þar naut sín fínleg en
blærík rödd Blake Fischers. Sigur-
laug söng Sure of the Shining Night,
úr Four Songs, op. 13, eftir Samuel
Barber, við texta eftir J. Agee (höf-
und Knoxville Summer of 1915) sem
Sigurlaug söng mjög fallega.
Það sem eftir lifði tónleikanna voru
viðfangsefnin úr bandarískum söng-
leikjum eftir Jerome Kern (Cańt help
loving that man), Frederick Loewe
(On the Street where you live) og þrjú
lög eftir Stephen Sondheim (Not a
Day goes by, Johanna og Hello little
girl). Sondheim vakti fyrst athygli
sem textahöfundur með West Side
Story en sneri sér síðan að lagsmíði.
Öll þessi lög voru flutt af þokka. Það
er ljóst að hér eru á ferðinni efnilegir
söngvarar sem þó eiga eftir að vinna
meira með raddirnar, sérstaklega
Sigurlaug sem enn er á báðum áttum
hvort stefna skuli á háan sópran eða
mezzo-sópran, því enn er alt-hljóm-
urinn henni tamur og reyndar hljóm-
fallegri en sóprantónninn. Hvað tím-
inn leiðir í ljós ræðst á næstu árum en
víst er að henni býr söngur í hjarta.
Blake Fischer hefur fallega og þýða
rödd og var söngur hans í lögunum
eftir Butterworth sérlega fallega
mótaður. Undirleikari var Úlrik Óla-
son og var leikur hans helst til hlut-
laus en þó framfærður af þokka.
TÓNLIST
N o r r æ n a h ú s i ð
Sigurlaug Knudsen og Blake
Fischer ásamt Úlrik Ólasyni
fluttu aríur ljóðasöngva og
lög úr söngleikjum.
Laugardagurinn 21. júlí 2001.
SAMSÖNGUR
Þokkafullur
söngur
Sigurlaug S. Knudsen
og Blake Fischer.
Jón Ásgeirsson
VERT er að gefa góðan gaum að
einstæðri sýningu sem fyllir aðalsali
Hafnarborgar í hólf og gólf. Um að
ræða myndir sem sænski ljósmynd-
arinn Hans Malmberg (1927–1977)
tók fyrir hálfri öld, er mikil umbrot
áttu sér stað í hinu unga íslenzka lýð-
veldi. Á tímabili mikillar uppbygging-
ar, en einnig hafta og óstöðugleika í
þjóðfélaginu, stríðsgróðinn mikli að
mestu horfinn út í veður og vind.
Minjar heimsstyrjaldarinnar enn um
alla borg í formi herbragga, hinn
stærsti þeirra að Hálogalandi eina
boðlega íþróttahöllin, og mig minnir
að Tónlistarfélagið hafi einnig haft að-
setur í bragga kenndum við Tripoli.
Listamannaskálinn við Kirkjustræti,
byggður úr kassafjölum og tjöru-
pappa, eini almennilegi sýningarskál-
inn, og allt eftir því á frumstæðari
nótunum. Enn mátti víða sjá burst-
abæi í sveitum, jafnvel borgarlandinu,
og í dreifbýlinu var mikið til gengið að
vinnu upp á gamla mátann, þótt menn
væru sem óðast að tæknivæðast og
bíllinn að taka við af þarfasta þjón-
inum. Hann þó vel sýnilegur, jafnvel á
götum Reykjavíkur, hvar enn voru til
bóndabýli með skepnuhaldi og kart-
öflugarðar víða í borgarlandinu. Litla
bílastöðin, sem þó var nokkuð stór
eins og það hét, staðsett við Hlemm.
Myndrík gasstöðin í nágrenninu enn
uppi svo og hinn sívali gasgeymir,
kennileiti fortíðar sem hefði átt að
varðveita um langan aldur. Milli-
landaflugið í hraðri uppsiglingu og
ómælt ævintýri fyrir mörlandann að
ná til meginlandsins á nokkrum
klukkustundum, vera sigldur á einni
dagstund, í stað þess að þurfa að
velkjast um á úthafinu í fimm daga.
Það sauð og kraumaði í öllu þjóðfélag-
inu, ný hverfi sem óðast að taka á sig
mynd í höfuðborginni sem tók að
þenjast út til allra átta. Fjörur
strandlengjunnar enn vel sýnilegar, á
bökkum hennar lágreistir bárujárns-
kofar, í þeim athafnasemi sem tengd-
ist sjávarsíðunni en einnig annarri
starfsemi. Pétur Hoffmann Selsvar-
arjarl ríkti yfir gömlu öskuhaugunum
vestast í vesturbænum og fann í þeim
gnótt fingurgulla slitinna heita og
svardaga, en Sigurjón Ólafsson
myndhöggvari sótti föng í verk sín
austur í Laugarnesfjöru þar sem
hann bjó, og breytti í gull. Örlítil
spilda fjörunnar enn eftir neðan við
safn hans líkust angurværu minni
veraldar sem var…
Eðlilegt að þetta leiti á hugann við
skoðun sýningarinnar, einkum er í
hlut á fólk sem lifði í miðri hringið-
unni. Skrifari fylgdist grannt með
bæði úr nálægð sem fjarlægð þar sem
hann var meginhluta sjötta áratugar-
ins við nám erlendis en þó heima á
sumrin sem og tvö ár uppúr honum
miðjum.
Ekki gott að segja í hve ríkum mæli
hinum kornunga sænska ljósmynd-
ara, Hans Malmberg, hafi verið ljóst í
hvílíkri hringiðu og nornakatli breyt-
inga hann var staddur, en hverjum
gat verið það fullljóst á þessu stigi
þróunarinnar? En eins og fleiri út-
lendir gestir með augun opin, hefur
hann verið bergnuminn af hinni ungu
þjóð á mörkum fortíðar og núsins, á
þeim árum engu lík þótt við skynj-
uðum það minnst sjálf. Í ákafa okkar
við að líkjast öðrum þjóðum og taka
upp siði þeirra glutruðum við í fljót-
ræði niður svo mörgu af innlendum
menningarverðmætum sem mölur og
ryð fá ekki grandað en lyftum for-
gengileikanum og hisminu á stall sem
aldrei áður, og engan enda sér á. Að
nokkru skiljanlegt í ljósi aldalangrar
einangrunar og lítils þroska á grunn-
einingar jarðtengds sjálfstæðis, þjóð-
legum verðmætum, rökhugsun og
sjálfrýni, undirstöðu vitsmunarlegrar
framþróunar.
Einu má slá föstu; að Hans Malm-
berg skjalfesti margar hliðar þjóð-
félagsins sem íslenzkir starfsbræður
hans hirtu minna um, hlutur hans stór
í þeim ósamstæðu sjónrænu minning-
arbrotum sem við eigum frá þessum
tímum. Sem ljósmyndari var hann
drjúgur, þótt að ýmsu megi finna eins
og hjá öllum sem störfuðu samkvæmt
formúlu fréttaljósmyndarinnar á
þeim árum, en öllu meira um vert að
honum hefur merkilega vel tekist að
túlka andblæ tíðarandans eins og
hann var. Landið, þjóðin, mannlífið,
verkleg þróun sem og nærtæk kenni-
leiti urðu ljósmyndaranum helst að
yrkisefni, síður sögufrægir staðir sem
ótvírætt má telja styrk ljósmyndar-
ans. Á sama tíma og íslenzkir ljós-
myndarar gáfu út bækur með mynd-
um af náttúruperlum landsins og
stílað var á fornhetjur í formálum
þeirra, voru Malmberg almennustu
verkþættir gildari viðföng, og skilaði
með því eftirtímanum mikisverðum
heimildum. Honum var minna um-
hugað um að taka myndir úr gróð-
urhúsum í Hveragerði sem sýndu
ræktun suðrænna aldina, en til að
mynda mann að störfum við að setja
saman rafmagnseldavélar í verk-
smiðju Rafha í Hafnarfirði. Frétta-
ljósmyndarinn skynjaði hér mun mik-
ilvægari og þarfari framför í kalda
landinu, sem allir ættu að geta tekið
undir er upplifðu breytingarnar frá
kolaeldavélunum sem var risastökk
til nútímans. Áður höfðu litlu færan-
legu rafmagnsofnarnir sem tóku
meira og minna við af kolaofnunum
verið sem himnasending sem enginn
gleymir sem lifði þá tíma. Sjómenn,
síldin, flugið og hinn gríðarlegi dugn-
aður að baki, byggingarstíllinn,
menntunargrunnurinn, ullariðnaður-
inn, mannlífið, börn að leik og bros-
andi stúlka í skautbúningi, sannara og
gildara fréttaefni en seinheppnir til-
burðir þessarar þjóðar við að líkja eft-
ir fáfengilegum nýjungum frá útland-
inu. Afneitaði sönnustu einkennum
sínum af ótta við að vera líkt við
meinta frumstæðari og enn einangr-
aðri þjóð í norðri, sem við gátum þó
ekki síður lært mikið af í aldanna rás.
Malmberg var líkt farið og málurum,
sem skildu að inntakið á grunnflet-
inum er iðulega mikilvægara en
myndefnið, ljósmyndin enda löngu
viðurkennd sem fullgildur þáttur
myndlista. Og þótt hann leitaði öðru
fremur að fréttaskotum í anda tím-
anna, hafði hann góða tilfinningu fyrir
sérstæðum sjónarhornum. Þannig
hreyfa sumar myndirnar mjög sterkt
við manni sem list í sjálfu sér og hér
er sýnu heillegust myndaröðin frá
Siglufirði á vesturvegg, þar sem sér í
myndina einstöku af stúlku með
mjólkurbrúsa. Hún er í byggingu og
áhrifamætti engu síðri myndum
Henri Cartier-Bressons á sýningunni
í Ljósmyndasafni Reykjavíkur, leiðir
hugann að þeim og mætti skrifa heila
grein um hana eina. Greip mig sem
man þá tíma líkast til á svipaðan hátt
og þá í Frans er þeir líta eldri myndir
meistarans. Margar einstakar mynd-
ir höfða sömuleiðis sterkt til sjón-
tauganna og skilningarvitanna bæði
fyrir listræn vinnubrögð og sem
sviðsmyndir fortíðar sem maður var
hluti af. Sallaklárt að mögulegt væri
að setja saman gott úrval á bók, sem
gæfi mjög raunsanna mynd af tím-
anum um miðbik liðinnar aldar og
Hans Malmberg sem ljósmyndara.
Þar sem myndirnar á sýningunni
spanna nokkur ár, er titill hennar, Ís-
land 1951, ekki allskostar réttur, Ís-
land um miðbik síðustu aldar hefði
verið öllu nærtækari. Hefði gefið
tækifæri fyrir myndskot sem voru
tekin fyrr og eftir til að mynda annars
vegar af Oddi sterka af Skaganum,
hins vegar hina frægu mynd af Hall-
dóri Laxness með derhúfu, sitjandi á
steini úti í ánni Köldukvísl og ýmsar
fleiri, hefði gefið framkvæmdinni
meiri vídd og styrkt til muna.
Afar vönduð, skilvirk og vel hönnuð
sýningarskrá/bók liggur frammi, með
stuttri ritgerð um Hans Malmberg og
feril hans eftir Ingu Láru Baldvins-
dóttur, sem valdi einnig myndirnar
ásamt Ívari Brynjólfssyni, og skal vís-
að til hennar um nánari upplýsingar
um framkvæmdina og ljósmyndar-
ann. Loks ber að geta að hér er á ferð
gifturíkt samvinnuverkefni Þjóð-
minjasafns Íslands og Hafnarborgar
með styrk frá Flugleiðum.
„Árið 1951“
MYNDLIST
H a f n a r b o r g
a ð a l s a l i r
Opið alla daga frá kl. 11–17.
Lokað þriðjudaga. Til 6. ágúst.
LJÓSMYNDIR
ÍSLAND 1951/
HANS MALMBERG
Bragi Ásgeirsson
Flugstöðin í Reykjavík 1949.
ANNA Sigríður Helgadóttir, Anna
Sigga, kemur fram á hádegistónleik-
um í Hallgrímskirkju á morgun,
fimmtudaginn 26.
júlí, ásamt organ-
istanum Hilmari
Erni Agnarssyni.
Tónleikarnir,
sem eru hluti af
tónleikaröðinni
Sumarkvöldi við
orgelið, hefjast
klukkan 12 og
standa í u.þ.b.
hálfa klukku-
stund. Á efnisskránni eru lög eftir
Gunnar Reyni Sveinsson og Tryggva
M. Baldvinsson við ljóð eftir nokkur
af góðskáldum þjóðarinnar, m.a.
Stephan G. Stephansson, Hallgrím
Pétursson og Bólu-Hjálmar. Hilmar
Örn mun einnig leika orgeltónlist
eftir Jóhann Ó. Haraldsson og Þor-
kel Sigurbjörnsson.
Anna Sigga
í Hallgríms-
kirkju
Anna Sigríður
Helgadóttir
MÁL og menning hefur gefið út sögu-
kort í mælikvarða 1:600 000 sem er
nýjung á íslenskum kortamarkaði.
Kortið sýnir alla helstu sögustaði Ís-
lands, frá landnámsöld til vorra daga.
Alls eru sögustaðirnir um 280 tals-
ins og fylgir kortinu bók í handhægu
broti með skýrum og greinargóðum
texta. Á bakhlið kortsins eru lýsingar
og litmyndir af helstu sögustöðum
landsins. Sögukortið og meðfylgjandi
bók eru afgreidd saman í öskju.
Sögukort
Íslands
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦
SMÁRI Vífilsson tenórsöngvari var
nýverið valinn bæjarlistamaður
Akraness úr hópi sjö umsækjenda.
Smári hóf
söngnám í Tón-
listarskólanum á
Akranesi og lauk
8. stigi frá Nýja
Tónlistarskólan-
um í Reykjavík
vorið 2000. Meðal
kennara hans
voru Sigurður
Bragason og Ing-
unn Ósk Sturludóttir. Í vetur stund-
aði Smári einkanám hjá prófessor
André Orlowitz í Kaupmannahöfn.
Nú í sumar setur félagsskapur að
nafni Norðuróp upp gamanóperuna
Gianni Schicchi eftir Puccini í gömlu
dráttarbrautinni í Keflavík og fer
Smári með hlutverk Gherardo í
þeirri uppfærslu. Smári hyggur á
frekara nám í Kaupmannahöfn á
komandi vetri.
Bæjarlista-
maður
Akraness
Smári Vífilsson
♦ ♦ ♦