Morgunblaðið - 25.08.2001, Síða 28

UMRÆÐAN
28 LAUGARDAGUR 25. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ
STYRKTARFÉLAG
krabbameinssjúkra
barna verður 10 ára 2.
september næstkom-
andi og verður haldið
upp á afmælið með
ýmsum hætti frá föstu-
deginum 31. ágúst og
fram á sunnudag, en þá
verður félagsmönnum
og velunnurum félags-
ins boðið til kaffisam-
sætis í Súlnasal Hótels
Sögu.
Óhætt er að fullyrða
að SKB hafi notið góð-
vildar þjóðarinnar frá
upphafi. Það eru ótrú-
lega margir sem hafa
lagt félaginu lið með einum eða öðr-
um hætti frá stofnun þess.
Einnig hafa stjórnvöld sýnt mál-
efnum krabbameinssjúkra barna
nokkurn sóma þótt enn vanti mikið á
að við stöndum jafnfætis öðrum
Norðurlandaþjóðum hvað réttindi
varðar en sjálfsagt gætu margir
haldið að hamingjusamasta og gáf-
aðasta þjóð í heimi, að eigin áliti,
gerði betur við börnin sín en þjóð-
irnar sem stíga ekki eins mikið í vitið
og við.
Svo er því miður ekki.
Læknisþjónusta er hér hins vegar
með miklum ágætum og þegar
barnaspítalinn verður tekinn í notk-
un vænkast væntan-
lega enn hagur okkar í
þeim málum.
Margir halda að
baráttan fyrir bættum
hag langveikra barna
sé tiltölulega ný af nál-
inni en svo er ekki.
Hún hófst árið 1984 en
þá áttu langveik börn
engan rétt umfram
þau frísku og foreldrar
urðu að axla sínar
byrðar bótalaust.
Árið 1983 var Sam-
hjálp foreldra stofnuð
en það félag er undan-
fari Styrktarfélags
krabbameinssjúkra
barna og áttu meðlimir samhjálpar
frumkvæðið í baráttunni fyrir bætt-
um hag fjölskyldna barna með
krabbamein.
Við mættum ætíð skilningi stjórn-
valda þegar leitað var til þeirra um
aðstoð en það var harla lítið gert í
fyrstu. Það þurfti fyrst að bora göng
og byggja perlur og kringlur. En
dropinn holar steininn og með elju
og þrautseigju tókst að ná ýmsu
fram til hagsbóta fyrir börnin og
fjölskyldur þeirra.
Loks kom að því að við gátum far-
ið að anda léttar því hinn 14. mars
árið 2000 var fjallað í Morgun-
blaðinu um stefnu ríkisstjórnarinnar
SKB 10 ára
Benedikt
Axelsson
ÞEGAR ég hafði
lesið vandlega hinn
langa úrskurð Skipu-
lagsstofnunar varð
mér ljóst að á honum
voru verulegir og al-
varlegir ágallar. Því
kom það mér mjög á
óvart að ýmsir höfðu
mært hann ómælt
jafnvel fáeinum
klukkustundum eftir
birtingu og talað um
ítarlegan, vandaðan og
faglegan rökstuðning!
Ég efast mjög um að
margir þeirra hafi á
þeirri stundu verið
búnir að lesa hann,
a.m.k. ekki svo vandlega að þeir
gætu kveðið upp slíka dóma. Að-
allega voru það svarn-
ir andstæðingar virkj-
ana og stóriðju-
framkvæmda sem
hentu úrskurðinn á
lofti sem pólitískan
bikar og sigurlaun
baráttu sinnar. Við
nánari lestur á úr-
skurðinum hef ég
styrkst í þeirri afstöðu
minni að hann sé í
mörgum atriðum afar
gagnrýnsiverður. Þó
að hann sé orðmargur
er ekki þar með sagt
að röksemdirnar
standist við nánari
skoðun, enda fer því
fjarri. Þeir sem þurfa ekki nema
2–3 klukkustundir til að meta þess-
ar tæpar 300 síður virðast telja ein-
hverja sérstaka hættu á að pólitísk
sjónarmið verði látin ráða ef æðra
stjórnvald kemst að annarri nið-
urstöðu en Skipulagsstofnun þar
sem rökstuðningur stofnunarinnar
sé studdur svo „sterkum faglegum
rökum“! Hér verður að hafa í huga
að Skipulagsstofnun er lægra sett
stjórnvald en umhverfisráðherra er
æðra sett stjórnvald. Í matsferlinu
eru báðir þessir aðilar „fagaðilar“
og enginn munur á þeim faglegu
kröfum sem gerðar eru til þeirra
og báðir verða að fara að lögum.
Skipulagsstofnun hefur m.ö.o. ekki
síðasta orðið í þessum málum og
því mikilvægt að menn gefi sér það
ekki fyrirfram og að lítt athuguðu
máli að ekki sé unnt að komast að
annarri niðurstöðu á fullgildum og
lögfræðilegum forsendum þegar
æðra sett stjórnvald endurskoðar
ákvörðunina. Allt eins má halda því
fram að lægra sett stjórnvald hafi
verið litað af pólitískum sjónarmið-
um andstæðinga virkjunarinnar.
Hræðsluáróður þeirra nú á ekki og
má ekki hafa áhrif í þá átt að al-
menningur vefengi það að umhverf-
isráðherra og starfsmenn hans geti
lagt sjálfstætt og faglegt mat á
málið eins og þeim ber að gera lög-
um samkvæmt. Þeir sem leggja
slíkum áróðri lið beint eða óbeint
eru að leggjast gegn lögunum í
landinu.
Ég vil benda á nokkur atriði
þessu til áréttingar:
1. Í úrskurðarorðum um mat á um-
hverfisáhrifum Kárahnjúkavirkj-
unar leggst Skipulagsstofnun
gegn framkvæmdinni, eins og
hún er lögð fram í tveimur
áföngum og fjórum verkhlutum,
vegna umtalsverðra umhverfis-
áhrifa og ófullnægjandi upplýs-
inga um einstaka þætti fram-
kvæmdarinnar og umhverfisáhrif
hennar.
2. Í rökstuðningi byggir Skipulags-
stofnun á því að framlagðar upp-
lýsingar „séu ekki nægjanlegar
um alla meginframkvæmdaþætti
fyrirhugaðra framkvæmda við
Kárahnjúkavirkjun til að unnt sé
að segja fyrir um umfang þeirra.
Einnig telur Skipulagsstofnun
annmarka vera á framlögðum
upplýsingum um framkvæmda-
og áhrifasvæði. Skipulagsstofnun
telur að þessi skortur á upplýs-
ingum um fyrirhugaðar fram-
kvæmdir og framkvæmda- og
áhrifasvæði hafi í för með sér að
ætla verði að það mat sem sér-
fræðingar hafa lagt á áhrif fram-
kvæmdanna á einstaka umhverf-
isþætti kunni að vera vanáætlað
þar sem þeir hafi ekki haft nauð-
synlegar upplýsingar um umfang
fyrirhugaðra framkvæmda þegar
matið fór fram.“
3. Þrátt fyrir þetta kveður Skipu-
lagsstofnun upp „rökstuddan“
úrskurð um mat á umhverfis-
áhrifum, sbr. 11. gr. laga um mat
á umhverfisáhrifum, á grundvelli
nákvæmlega sömu gagna. Skipu-
lagsstofun er þannig komin í
hrópandi mótsögn við sjálfa sig.
4. Í framhaldi af þessu verður að
benda á að Skipulagsstofnun er
ekki heimilt að leggjast gegn
framkvæmd á þeirri forsendu að
upplýsingar eða gögn skorti.
Ákvæði laga um mat á umhverf-
isáhrifum mæla fyrir um samráð
milli Skipulagsstofnunar og
framkvæmdaraðila og leiðbein-
ingarskyldu, sérstaklega er í
þessu tilviki bent á ný ákvæði
um gerð matsáætlunar, sem
Skipulagsstofnun féllst á, og
einnig voru henni send drög að
matsskýrslu. Þar að auki hefur
Skipulagsstofnun 2 vikur eftir að
matsskýrsla er lögð fram til að
ákveða hvort hún sé tæk til al-
mennrar umfjöllunar. Hvergi í
þessu ferli óskaði Skipulagsstofn-
un eftir frekari upplýsingum með
rökstuddum hætti, eins og stofn-
uninni er heimilt og miðað við
hennar eigin fullyrðingar um
upplýsingaskort var hreinlega
skylt. Hins vegar gerir stofnunin
fyrirvara sem hún byggir á í sín-
um úrskurði um frekari gögn.
Ekki er að finna heimild í 11. gr.
laga um mat á umhverfisáhrifum
til að leggjast gegn framkvæmd
á þessum grundvelli. Þvert á
móti ber stofnuninni, ef hún telur
upplýsingar ónógar, að leysa
þann vanda á fyrri stigum máls-
ins og með þeim hætti sem lögin
gera ráð fyrir.
5. Í umræðum um þetta atriði á Al-
þingi kom fram nokkur gagnrýni
vegna þeirrar breytingar sem
gerð var á lögum um mat á um-
hverfisáhrifum að þessu leyti.
Þannig segir Kolbrún Halldórs-
dóttir við 2. umræðu frumvarps-
ins:
„Samkvæmt b-liðnum getur
Skipulagsstofnun einungis lagst
gegn framkvæmd vegna umtals-
verðra umhverfisáhrifa en virðist
ekki geta það samkvæmt orðanna
hljóðan á grundvelli þess að það
Úrskurður
Skipulagsstofnunar
Hreinn
Loftsson
Virkjanir
Skipulagsstofnun er
ekki heimilt, segir
Hreinn Loftsson, að
leggjast gegn fram-
kvæmd á þeirri for-
sendu að upplýsingar
eða gögn skorti.
FYRIR áhugamann
um málefni aldraðra
sjúklinga hefur verið
fróðlegt en jafnframt
broslegt, að fylgjast í
fjölmiðlum með um-
ræðu um lóðamál í
Nesi á Seltjarnarnesi.
Lengi hefur því verið
haldið fram að Íslend-
ingar væru sérfræð-
ingar í þrætubókar-
list, og víst má segja
það um þetta mál, sem
þó í eðli sínu er ákaf-
lega einfalt, samanber
viðtal í Morgun-
blaðinu 22. ágúst sl.
við Halldór Baldurs-
son lækni, fyrrverandi formann
byggingarnefndar Nesstofusafns.
Sá góði maður hafði 3. júlí 2000
undirskrifað bréf til bæjarstjórnar
Seltjarnarness þar sem byggingar-
nefnd Nesstofusafns afsalaði sér
rétti á lóðinni. Þetta er kjarni máls-
ins. Allt annað eru
aukaatriði.
Í viðtalinu 22. ágúst
segir Halldór Baldurs-
son orðrétt: „Það
stendur í bréfinu að
bygginganefndin muni
ekki nýta sér þessa lóð
– og – það var sam-
dóma álit nefndarinn-
ar og þess ráðherra
sem skipar hana, þ.e.
menntamálaráðherra,
að ekki sé ástæða til
að hafa byggingar-
nefnd, þegar ekki er
áætlað að byggja hús.“
Er hægt að kveða
skýrar að orði?
Björn Bjarnason menntamála-
ráðherra segir í sama blaði að
„ljóst sé að ekki séu fjárveitingar
til að ráðast í nýbyggingar á vegum
Þjóðminjasafnsins á næstu árum“.
Aftur er spurt, er hægt að kveða
skýrar að orði?
Læknasamtökin og þjóðminja-
vörður þurfa greinilega að lagfæra
sín samskipi, þar liggur meinið.
Flestir bæjarbúar á Seltjarnar-
nesi eru sammála um að besta
lausn á því neyðarástandi sem ríkir
í málefnum aldraðra sjúklinga sé
bygging hjúkrunarheimilis í Nesi
við Seltjörn, vöggu íslenskrar
læknastéttar. Nú þegar er komið
læknaminjasafn í Nesstofu, því
miður er safnið sorglega lítið sótt –
enda sérhæft.
Í dag er neyðarástand í málefn-
um sjúkra eldri borgara. Eru ein-
hverjir þeir til sem vilja láta söfn
hafa forgang fyrir sjúkum?
Hjúkrunar-
heimili eða safn
Magnús
Erlendsson
Höfundur er fyrrverandi forseti
bæjarstjórnar Seltjarnarness.
Seltjarnarnes
Læknasamtökin og
þjóðminjavörður, segir
Magnús Erlendsson,
þurfa greinilega að
lagfæra sín samskipti.
ÞAÐ er að verða
nokkuð ljóst að það
búa tvær þjóðir í
þessu landi. Nýlega
birtist í Morgun-
blaðinu frétt um það
að mislæg gatnamót
við Vesturlandsveg og
Víkurveg gætu skaðað
fuglalíf við Úlfarsá og
var gulönd sérstaklega
nefnd til sögunnar og
staða hennar á válista
og lagði Náttúrufræði-
stofnun Íslands það til
að mannvirkið færi
hvergi nær Úlfarsá en
150 metra. Steinunn
Valdís Óskarsdóttir,
borgarfulltrúi R-listans og nefnd-
armaður í skipulags- og bygging-
arnefnd, var spurð um það þegar
ljóst var að vegurinn yrði í 50
metra fjarlægð frá ánni hverju
þetta sætti. „Þetta eru umsagnir
þessara umsagnaraðila og menn
munu auðvitað taka tillit til þess,
að svo miklu leyti sem það er
hægt, með því að reyna að lág-
marka umhverfisáhrifin. Við búum
hins vegar í borg og verðum að
taka mið af því líka.“ Sá er þetta
ritar er ekki Austfirðingur og það
er búið að virkja Blöndu þjóðinni
til mikillar blessunar þannig að
ekki liggja hér að baki beinir
einkahagsmunir en ég er hins veg-
ar landsbyggðarmaður uppalinn í
Reykjavík. Við Stein-
unn eigum það sam-
eiginlegt að vera Ís-
lendingar sem mér
finnst einhverra
hluta vegna hún ekki
gera sér grein fyrir
eins og svo margir
aðrir náttúruunnend-
ur á höfuðborgar-
svæðinu. Steinunn er
í rauninni aðeins köll-
uð til sögunnar til
þess að vera hold-
gervingur þeirra
sjónarmiða að yfir
allt megi ryðjast í
höfuðborginni án til-
lits til umhverfissjón-
armiða og á ég við umhverfið allt
og er þá maðurinn (homo sapiens)
meðtalinn. Þegar komið er út fyrir
suðvesturhornið þá vaknar ást höf-
uðborgarbúans á landinu svo mikið
að við engu má hrófla. Við höfum
orðið vitni að úrskurði Skipulags-
stofnunar um að ekki megi virkja
á Austurlandi vegna áhrifa á um-
hverfið. Hve mikil verða áhrif
Skipulagsstofnunar á mannlíf
eystra með þessari ákvörðun? Lík-
lega hefur stofnunin minnst á
þetta atriði sem hluta af því sem
vantaði í umhverfismat Lands-
virkjunar. Þessi viðhorf ákveðinna
afla sem á höfuðborgarsvæðinu
búa og hér að framan hefur verið
lýst og lifa í vernduðu umhverfi
eru einhvern veginn svo barnaleg
og úr takt við undirstöður sam-
félagsins. Aðgangur að fullkomn-
ustu heilsugæslu, lægsta vöru- og
orkuverði, og mætti lengi áfram
telja, er greiður og blessunarlega
draga menn fisk úr sjó og flytja út
ál úr álverum höfuðborgarsvæð-
isins. Það er von mín að ráðmenn
þjóðarinnar sjái lengra en fulltrú-
ar borgarinnar og embættismenn
á höfuðborgarsvæðinu og taki af-
stöðu til mála þjóðinni allri til
heilla. Og vonandi átta menn sig á
því í næstu borgarstjórnarkosn-
ingum að verið er að kjósa höf-
uðborgarfulltrúa en ekki borgar-
fulltrúa.
„Við búum hins vegar í borg“
Jón
Sigurðsson
Höfundur er héraðsráðunautur
á Blönduósi.
Náttúruvernd
Þegar komið er út fyrir
suðvesturhornið vaknar
ást höfuðborgarbúans á
landinu svo mikið, segir
Jón Sigurðsson, að við
engu má hrófla.