Morgunblaðið - 04.09.2001, Qupperneq 12

Morgunblaðið - 04.09.2001, Qupperneq 12
FRÉTTIR 12 ÞRIÐJUDAGUR 4. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ útihátíðir og stór hluti þess er drukkinn allan tímann. Þetta vita allir en samt sem áður fá krakk- arnir að fara. Þetta gerist ekki ann- ars staðar, ekki í þessum gríðarlega mæli. Þetta er kannski hluti af heildarpakkanum, við vitum þetta en við gerum lítið sem ekkert í því að breyta þessu. Það má hugsan- lega heimfæra þetta yfir á slysa- varnir almennt,“ heldur Brynjólfur áfram. Brynjólfur telur að hægt sé að breyta þessum tölum. Hann segir að heimaslys séu til dæmis gífur- lega algeng og á aldrinum 0–4 ára séu þau algengust af þessum barna- slysum og þar séu börnin í umsjá foreldra. Það þurfi því að gera for- eldra aðeins meira meðvitaða um hættur heimilisins. Hann bendir á að koma þurfi upplýsingum um þennan þátt betur á framfæri, líka til verðandi foreldra, og endurtaka síðan þegar börnin fara í skoðun á heilsuverndarstöð. Hann tekur sem dæmi umferðarmál. „Það er allstór hluti fólks enn þann dag í dag sem spennir ekki öryggisbeltin, samt er vitað að þetta er skásta öryggis- tækið í bifreiðum. Börnin sitja jafn- vel laus í bílum og foreldrarnir vita þetta, en samt eru krakkarnir laus- ir. Kannski er það þessi rótgróni hugsunarháttur að þetta reddist.“ Samræmd slysaskráning að komast á laggirnar Að sögn Brynjólfs er verið að koma á Slysaskrá Íslands um þess- ar mundir en það er samræmd BRYNJÓLFUR Mogensen, svið- stjóri slysa- og bráðasviðs Land- spítala – háskólasjúkrahúss, kynnti nýjar niðurstöður um fjölda slas- aðra barna hér á landi á ráðstefnu hjá Árvekni, átaksverkefni um slysavarnir barna og unglinga. Þá ræddi Sigurður Guðmundsson land- læknir um kostnað vegna slysa og hvort samhæfingar væri þörf í slysavörnum. Einnig kynnti Bret- inn Michael Hayes nýjungar í barnaslysavörnum eða öryggismið- stöð barna en slíkar stofnanir eru starfræktar víðsvegar í heiminum. Í samtali við Morgunblaðið segir Brynjólfur að barnaslys hafi fyrir um tíu árum verið miklu algengari hér en á Norðurlöndum og í dag séu þau ennþá mun algengari ef miðað sé við norrænu þjóðirnar. „Ég skoðaði tölurnar á Norðurlönd- um eins og þær eru í dag ekki ná- kvæmlega, en fyrir tíu árum slas- aðist eitt af hverjum fimm börnum í Danmörku og eitt af hverjum níu börnum í Noregi og Svíþjóð. Á sama tíma slasaðist eitt af hverjum fjórum börnum hér á landi og ennþá slasast tæplega eitt af hverj- um fjórum. Okkur hefur farið fram en svona er þetta ennþá. Ef við tök- um aldurinn fimm til níu ára þá slasast um það bil eitt af hverjum fimm börnum, ef við tökum ald- urinn tíu til fjórtán ára þá slasast eitt af hverjum fjórum og ef við tök- um unglingana fimmtán til nítján, þá slasast um það bil einn af hverj- um þremur,“ segir Brynjólfur. Hann bendir á að slysin geti verið allt frá lítilsháttar mari upp í fjöl- áverka eftir slæmt umferðarslys. Alvarleiki flestra flokka sé í kring- um tvö prósent í dag, en í umferð- arslysum sé það hærra eða í kring- um fimm prósent. Þetta sé hlutfall þeirra sem þurfi að leggja inn á spítala vegna slysa. „Áður var talan um það bil 8–9 prósent, þannig að við stöndum okkur betur núna. Slysin eru ekki eins alvarleg og það er framför en það má alltaf gera betur.“ Skýringuna að finna í þjóðareðlinu Aðspurður um skýringar segir hann að þetta sé mjög flókið. Það geti verið að skráningin sé betri eða að fólk leiti frekar á heilsugæslu- stöðvar og sjúkrahús hér á landi. „Það er hugsanlegt en ég held að þar sé ekki mjög mikill munur. Ég held að þetta sé svolítið í þjóðareðl- inu. Foreldrarnir líta ekki nógu mikið eftir börnunum, þetta er ekki nógu innprentað í menntakerfið og þó að margt sé gert í slysa- og for- vörnum þá þurfum við einfaldlega að skerpa okkur til að ná betri ár- angri. Við þurfum að gera þjóðfé- lagið meira meðvitað, ég held að það sé ekki flóknara en þetta. Við getum tekið sem dæmi, þótt það hafi ekki einmitt með þetta að gera, að á hverju ári hópast ungt fólk á slysaskráning, sem mun ná yfir allt landið. Skráin er samvinnuverkefni heilbrigðisstofnana, lögreglu, tryggingafélaga og fleiri aðila. Hann segir að markmiðið með henni sé að samræma eða auka þekkinguna og nota hana til þess að skerpa á forvarnarstarfi. „Það má nota þessa þekkingu á mjög marg- þætta vegu og ég er sannfærður um það að þessi skráning á eftir að skila mjög miklu. Ef við hugsum um að slys kosta á hverju ári um það bil þrjátíu milljarða er það óhemju há tala og ef þessi samhæf- ing fækkar slysum um 1% á ári, þá erum við kannski að tala um 300 milljóna króna sparnað,“ segir hann. Hann telur að þing sem þetta sé mjög þarft framtak, þar sem fjórða til fimmta hvert barn á Íslandi slas- ist og það sé alltof há tala. „Ég held að við getum sett okkur það mark- mið að fækka þessum slysum um 25 prósent á næstu tíu árum, sem ég held að sé mjög raunhæf tala. Þá er mjög mikið áunnið. Í dag verða kannski rúmlega 200 slys á ungum börnum af hverjum þúsund börn- um. Fyrir tíu árum voru Svíar og Norðmenn með rétt rúmlega hundrað slys, það er gífurlegur munur á þessum þjóðum og þessu þurfum við að breyta. 25 prósent á að vera okkar markmið á fyrsta áratug þessarar aldar. Við kom- umst náttúrlega aldrei hjá slysum almennt en við getum fækkað þeim í öllum aldurshópum,“ segir Brynj- ólfur og nefnir nokkur lykilatriði í þeirri baráttu. Það sé þessi sam- ræmda slysaskráning, sem hann segist sannfærður um að muni skila miklu. Upplýsingarnar þaðan þurfi að nota til að vekja alla til umhugs- unar og einnig þurfi fólk að vera meira meðvitað um ákveðnar hætt- ur. Sigurður Guðmundsson land- læknir áætlar að heildarfjöldi slas- aðra barna á Íslandi sé á bilinu 30– 35 þúsund börn á ári. Tölurnar eru ágiskunartölur, þar sem nægilega góðar upplýsingar um tíðni slysa á landinu öllu eða kostnað af afleið- ingum þeirra eru ekki til. Tölur frá slysadeild Landspítala voru notaðar til að heimfæra eða giska á slysa- tíðni á landinu öllu, en Hagfræði- stofnun Háskóla Íslands vann töl- urnar. „30–35 þúsund börn á ári er hrikaleg tala. Kostnaðurinn, bæði þegar tekið er tillit til svokallaðs persónubundins kostnaðar, kostn- aðar sem kemur til vegna tekjutaps vegna þess að það er dýrara að lifa ef þú býrð við örkuml vegna slyss og svo kostnaðar sem fellur beint á samfélagið, sjúkrahúsin og heilsu- gæsluna og reyndar með mjög miklum vikmörkum, var áætlaður einhvers staðar á bilinu 4–18 millj- arðar á ári vegna slysa barna á aldrinum 0–18 ára á Íslandi. Þessi vikmörk eru reyndar mjög mikil en sannleikurinn er væntanlega ein- hvers staðar þarna á milli. Og jafn- vel þó að sannleikurinn sé nálægt neðri mörkunum, fjórum milljörð- um, þá er hann samt skelfilegur,“ segir Sigurður. Hann bendir á að meginástæðan fyrir því að við þurf- um að fækka barnaslysum sé ekki fjárhagslegi kostnaðurinn heldur sá tollur sem angistin, sorgin og aðrar tilfinningar leggi á okkur þegar börnin okkar verði fyrir slysum. Getum fækkað slysum í svipað horf og á Norðurlöndum Hann telur að okkur ætti að tak- ast að fækka slysum niður í svipað horf og er í löndunum í kringum okkur. „Ég held að enginn viti af hverju slys á börnum eru algengari hér, vafalítið eru það einhverjir félagslegir þættir sem við þurfum að skilja betur og taka á. Við vitum heilmikið um dreifingu slysa á Ís- landi, litlu börnin verða fyrir slys- um heima, eldri börnin verða fyrir íþróttaslysum og umferðarslysum. Svarið við þessu er kannski meiri samþætting í starfi þeirra sem vinna að þessu,“ segir Sigurður og bendir á að þar komi Slysaskrá Ís- lands inn í. Hann segir að þessi slysaskrá verði til þess að fá yfirlit yfir fjölda slysanna, hvað valdi þeim og svo framvegis, þannig að við get- um þá frekar greint orsakirnar og beint spjótunum að þessum orsök- um til þess að draga úr tíðninni. Að sögn Sigurðar þarf einnig að draga þá saman sem vinna að for- vörnum almennt í landinu. Þá sé hægt að samnýta hugmyndir. „For- varnir eru kannski ekki óskaplega ofarlega í huga margra. Það er ein- blínt meira á það hvernig eigi að lækna sjúkdóm sem þegar er orð- inn í staðinn fyrir að koma í veg fyrir hann. Þessu þarf að breyta, þannig að við viljum draga þá sam- an sem vinna að alls konar for- vörnum, gegn slysum, áfengis- og vímuefnanotkun, tóbaksvörnum, geðrækt og fleira. Koma þessu fólki saman undir einn hatt og mynda forvarnarstöð,“ segir hann og telur að það ætti ekki að vera óyfirstíg- anlegt að koma barnaslysum í svip- að horf og er á Norðurlöndunum. Hann heldur því fram að 25 pró- senta fækkun á næstu tíu árum sé mjög raunhæf, af því að við sjáum slysatölur sem séu 25–30% lægri í nálægum löndum og það sé í lönd- um þar sem þjóðfélagssamsetningin sé kannski ekkert svo ósvipuð og hér. „Við ættum kannski að vera enn betur sett vegna fámennisins, við eigum að eiga auðveldara með að koma skilaboðum og upplýs- ingum á framfæri. Það á að vera auðveldara fyrir okkur að kenna fólki og það á að vera auðveldara fyrir okkur að mæla árangur af því sem við erum að gera.“ Sigurður segir að ef horft sé á barnaslysin verði að minnast á þátt foreldra, það séu þeir og aðrir að- standendur sem beri ábyrgðina fyrst og fremst, ekki stjórnmála- menn, lögreglan eða heilbrigðis- kerfið. Aftur á móti þurfi að hjálpa þeim að standa undir ábyrgðinni og það sé gert með því að veita þeim upplýsingar sem eru byggðar á ein- hverjum skynsamlegum rannsókn- um. „Svo er auðvitað oft langt bil á milli þess að vita eitthvað og þess að hegðun breytist.“ Slys á börnum algengari hér en á Norðurlöndum Morgunblaðið/Sverrir Ráðstefnugestir ræddu um slysavarnir barna og nýjungar voru kynntar. Talið er að 30 til 35 þúsund börn á Íslandi verði fyrir slysum á hverju ári. Kynntar voru nýjar rannsóknarniðurstöður á ráð- stefnu um slysavarnir barna og unglinga, þar sem fram kemur að barnaslys eru mun algengari hér á landi en á Norðurlöndunum.  JÓHANNA Kristín Birnir (f. 4. apríl 1969) lauk doktorsprófi í stjórnmálafræðum frá Kaliforn- íuháskóla í Los Angeles (UCLA) 4. júní s.l. Lokaritgerð hennar heitir á ensku „Party System Stabiliza- tion i New Demo- cracies: The Ef- fect of Ethnic Heterogeneity on Volatility of Electoral Preferences.“ Leiðbeinandi Jóhönnu Kristínar var prófessor Barbara Geddes, sem er prófessor í samanburðarstjórn- málafræðum við Kaliforníuháskóla (UCLA). Ritgerðin byggist á tölfræðileg- um samanburðarrannsóknum Jó- hönnu á kosningahegðun almenn- ings í nær 60 lýðveldum og tölfræðilegum sem og eigindlegum rannsóknum hennar á kosninga- hegðun minnihlutahópa í Rúmeníu, Búlgaríu, Ekvador, Perú og Bólivíu. Jóhanna lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum við Hamrahlíð 1988, BA-prófi í Latnesk-amerísk- um fræðum frá Kaliforníuháskóla í Irvine (UCI) 1993 og mastersprófi í stjórnmálafræðum frá UCLA 1996. Hún er gift David Waguespack, Postdoctorate Fellow við UCLA, og eiga þau von á sínu fyrsta barni. Þau hjón fluttust nýverið til New York fylkis, þar sem Jóhanna hefur tekið við prófessorstöðu við New York háskóla í Buffalo (SUNY). Doktor í stjórnmála- fræðum Jóhanna Kristín Birnir FÓLK  MAGNÚS Árni Magnússon lekt- or hefur tekið við stöðu aðstoð- arrektors Viðskiptaháskólans á Bif- röst af Bjarna Jónssyni. Magnús er fæddur 1968. Hann lauk BA- prófi í heimspeki frá Háskóla Ís- lands 1997, MA- prófi í hagfræði frá University of San Francisco 1998 og MPhil- prófi í Evrópufræðum frá Univers- ity of Cambridge 2001. Magnús hóf kennslustörf við Viðskiptaháskól- ann á Bifröst haustið 2000. Magnús Árni starfaði með námi m.a. við stundakennslu og blaðamennsku og sat á Alþingi fyrir Alþýðuflokkinn 1998–1999 sem 15. þingmaður Reykvíkinga. Hann sat í Stúd- entaráði HÍ 1993–1995, í stjórn Varðbergs, félags um vestræna samvinnu 1994–1998 og í stjórn Þróunarsamvinnustofnunar Íslands 1993–1997. Magnús er nú formaður íþróttafélagsins Breiðabliks í Kópa- vogi og einn ritstjóra vefritsins Kreml.is. Magnús er kvæntur Sigríði Björk Jónsdóttur listfræðingi og eiga þau tvo syni. Nýr aðstoðar- rektor á Bifröst Magnús Árni Magnússon ♦ ♦ ♦ FJÓRAR umsóknir hafa borist Biskupsstofu um embætti sóknar- prests á Siglufirði en umsóknar- frestur rann út 1. september síðast- liðinn. Staðan verður veitt frá 1. október. Umsækjendur eru: Sr. Sigurður Ægisson og guðfræðingarnir Hall- dóra Ólafsdóttir, Stefán Már Gunn- laugsson og Þórður Guðmundsson. Fjórir sækja um Siglufjörð HARALDUR Örn Ólafsson og þrír aðrir Íslendingar hófu um helgina göngu á Kilimanjaro, hæsta fjall Afríku. Í gær voru leiðangursmenn komnir í 3.940 metra hæð og heilsast öllum vel. Þeir hækkuðu sig um 1.000 metra og gengu í 5 klukkustund- ir. Fjallgangan er liður í Sjö tinda leiðangri Haralds en hann stefnir á að ganga á hæsta fjall hverrar heimsálfu. Fjallið er 5.985 metrar á hæð og er á landamærum Tanzaníu og Ken- ýu. Með Haraldi eru að þessu sinni Ingþór Bjarnason, Garðar Forberg og Steinar Þór Sveins- son. Áætlun þeirra gerir ráð fyr- ir að þeir nái tindinum föstudag- inn 7. september. Í dag, þriðjudag, ætluðu leiðangurs- menn að aðlagast betur þunna loftinu og halda göngunni áfram á morgun. Komnir í 3.940 m hæð á Kilimanjaro

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.