Morgunblaðið - 08.09.2001, Blaðsíða 46

MINNINGAR
46 LAUGARDAGUR 8. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Sími 581 3300
Allan sólarhringinn — www.utforin.is
Suðurhlíð 35, Fossvogi
Sverrir
Olsen
útfararstjóri
Bryndís
Valbjarnardóttir
útfararstjóri
Sverrir
Einarsson
útfararstjóri
Landsbyggðarþjónusta. Áratuga reynsla.
„Geiri er kominn.“
Þegar þessi orð hljóm-
uðu í eyrum lítilla
frændsystkina norður á Húsavík
þýddi það alltaf hið sama: mikla
gleði, hlátur og fjör. Á meðan við
vorum börn skildum við kannski ekki
hvers vegna öll þessi gleði upphófst
þegar Geiri kom norður en þegar
fram liðu stundir opnuðust gáttirnar
smám saman.
Það leikur ekki vafi á því að húmor
er afar mikilvægur þáttur í sam-
skiptum manna. Að geta séð björtu
hliðarnar á hlutunum er mikilvægt,
bæði þegar meðbyr er í lífsins segl-
um, en ekki síður þegar á móti blæs.
Nú þegar frændi okkar og vinur er
óvænt fallinn frá sjáum við á bak
holdgervingi húmorsins sem hafði
þann einstaka hæfileika að sjá hlut-
ina í skærbjörtu ljósi iðandi af fjöri.
Eins og allt þokkalega uppalið fólk
var okkur frændsystkinum kennt
það í æsku að húmor mætti aldrei
vera á kostnað annarra. Þannig fæl-
ist sönn og rétt kímni í því að gleðj-
ast yfir öllum mögulegum atvikum
svo lengi sem þau skilyrði væru upp-
fyllt að gleðin væri ekki á kostnað
annarra og ekki væri farið rangt
með. Einnig fólst í þessum uppeldis-
reglum að nauðsynlegt væri hverj-
um manni að geta gert grín að sjálf-
um sér. Snemma í æsku fór okkur að
gruna að innan fjölskyldu okkar væri
nokkuð frjálslega með þessi skilyrði
farið. Þessa mátti finna nokkur
merki hér og hvar í frændgarði okk-
ar Halldórsstaðamanna í Laxárdal.
Innan fjölskyldunnar má segja að
alltaf hafi Geiri verið einhvers staðar
nálægur þegar gáskalegur húmor,
sem ekki uppfyllti skilyrðin alveg
fullkomlega, fór af stað.
Geiri sagði margar stórsögur, t.d.
óteljandi sögur af Laxdælingum og
enn fleiri af vinum sínum í Aðaldaln-
um. Lýsandi fyrir hann er sagan af
golfiðkun Halldórsstaðamanna fyrr
á öldinni, þar sem þeir slógu golf-
kúlur að skoskum herramannasið á
Halldórsstaðahlaði. Fyrir kom að
þeir misstu stöku kúlu niður í Lax-
ána, sem bar þær niður í Aðaldal, en
fábrotnari lífshættir Aðaldælinga
leyfðu þeim að sögn Geira ekki aðra
hugmynd en að setja framandi kúl-
urnar í eggjapott til suðu.
Sögurnar úr smiðju Geira voru án
undantekninga tengdar broslegum
óförum vina og fjölskyldumeðlima.
Alltaf voru þær töluvert stílfærðar
og engin laut að honum sjálfum,
nema ef ske kynni frægðarsögur af
eigin hreysti á yngri árum. Nú, ein-
hver kynni að ætla að þetta væri
hreint ekki til eftirbreytni, en því er
fljótsvarað að þrátt fyrir allt voru
sögurnar hans Geira, og verða um
ókomna framtíð, með öllu meinlaus-
ar. Samhliða hæfileikum til að
spinna upp fyndnar, myndrænar
sögur um samferðamenn sína af
litlum efnivið hafði Geiri þann mik-
ilvæga eiginleika að þekkja hin vand-
fundnu mörk góðlátlegrar og illkvitt-
ÁSGEIR RAGNAR
TORFASON
✝ Ásgeir RagnarTorfason fæddist
á Halldórsstöðum í í
Laxárdal í S-Þing-
eyjarsýslu 14. apríl
1927. Hann lést á
Landspítalanum í
Fossvogi 26. ágúst
síðastliðinn og fór
útför hans fram frá
Háteigskirkju í
Reykjavík 4. septem-
ber.
innar glettni. Hann var
alltaf réttum megin við.
Þótt undarlegt megi
virðast var það eigin-
lega svo að engum leið
betur en þeim sem sag-
an fjallaði um hverju
sinni.
Það sem gerði þessa
eiginleika Geira svo
mikilvæga í okkar aug-
um var hversu hann
tengdi okkur af yngri
kynslóðinni við sameig-
inlegar rætur okkar. Í
öll þau fjölmörgu skipti
sem við kíktum í gætt-
ina hjá Geira, hvort heldur var í Ból-
staðarhlíðinni hjá Hiddu og Torfa
eða á útskurðarverkstæði hans á
Laugaveginum, sem sumir kölluðu
sögusmiðjuna, upphófst sama ferlið.
Geiri spurði hvað við segðum fallegt
en svo þokaðist umræðuefnið norður
í land þar til það endaði nær und-
antekningalaust í Laxárdalnum. Oft-
ar en ekki í kapphlaupi við Hjálmar
og Óa upp í heiði, í eldhúsinu hjá
Hallgrími og Bergþóru eða í sollin-
um í bænum. Geiri var okkur lykill
að lokuðum dyrum fortíðarinnar,
tengiliður við forfeður og -mæður
sem við náðum ekki að kynnast og
við lífshætti fólksins okkar í dalnum.
Með auknum þroska og aldri sog-
aði þessi undraheimur sagna og
húmors okkur frændsystkin í aukn-
um mæli að Geira. Nú allra síðustu
ár vorum við farin að stunda þá vafa-
sömu iðju að líta reglulega inn á
verkstæði hans og henda hráefni í
sögur af feðrum okkar í Geira. Það
þurfti lítið til, bara gauka að honum
einhverju smálegu af annáluðum
klaufaskap þeirra bræðra og ljómaði
þá hlýlega glottið hans, sögumask-
ínan fór í gang og kryddaði sakleys-
isleg atvik upp í það að verða að dýr-
legum veislum í formi sagna. Feður
okkar nutu þess heiðurs að vera ekki
bara samstarfsmenn í sögusmíði
Geira heldur voru þeir iðulega sögu-
efni hans. Af vanmætti reyndu þeir,
eins og aðrir sem Geira þótti vænt
um, að troða marvaðann í sagna-
hringiðu meistarans en sukku oftar
en ekki til botns. Það eru hrein for-
réttindi fyrir okkur að hafa fengið
svolitla innsýn í þennan heim húm-
ors og frásagnarlistar eins og sá
heimur getur bestur orðið.
Nú verður gaman á himnum,
„Geiri er kominn“.
Blessuð sé minning hans.
Hallgrímsbörn, Halldórssynir
og fjölskyldur þeirra.
Myndarlegur, jákvæður, gaman-
samur, hnyttinn, fluggreindur og af-
burða sterkur, góður félagi og vinur.
Þannig lifir föðurbróðir minn, Ásgeir
Torfason, í minningunni. Ásgeir var
mér þó miklu meira, hann var mér
sem faðir og bróðir. Ásgeir bjó áður
á Halldórsstöðum í Laxárdal í Þing-
eyjarsýslu ásamt afa og ömmu.
Þangað fór ég ungur í sveit og minn-
ingarnar úr fjósinu og af engjunum
eru ljóslifandi. Þar ræddum við
stöðu heimsmálanna, yfirburði
kommúnismans í Rússlandi, gang
himintunglanna og óravíddir al-
heimsins. Þessi minningabrot eru
frá því ég var fimm eða sex ára. Mér
þótti mikið til þess koma að rætt var
við mig sem fullorðinn mann. Þannig
var Geiri frændi, hann umgekkst alla
sem jafningja og kynslóðabil var
ekki til.
Á Halldórsstöðum var samræðu-
listin jafnan í hávegum höfð og þar
gerðu menn sér hiklaust upp skoð-
anir til að samræðurnar yrðu sem líf-
legastar. Þá list kunni Geiri betur en
nokkur annar. Frásagnarmáti hans
var einstakur og hann var hnyttinn
og gamansamur og afburða eftir-
herma. Hann lék þá list svo vel að
hann var yfirleitt mun betri en fyr-
irmyndin. Þá var hann svo sterkur
að enginn lagði hann í sjómanni eða
gat lyft hestasteininum með tveimur
fullvöxnum mönnum eins og Geiri
hafði gert.
Mér er mjög minnisstætt þegar
Ásgeir kom til þess að kynna heit-
mey sína, Hrafnhildi Ólafsdóttur,
fyrir foreldrum mínum. Ástin og
væntumþykjan skein út úr augum
þeirra. Þau giftu sig skömmu síðar
og bjuggu fyrst í stað í bænum á
Halldórstöðum hjá afa og ömmu.
Fljótlega kom þó að því að þau fóru
að undirbúa byggingu á glæsilegu
einbýlishúsi sínu á Halldórsstöðum.
Það voru uppi mjög ákveðnar skoð-
anir um það hvað húsið þurfti að
rúma og Bergþóra frænka og amma
Kolfinna töldu nauðsynlegt að í stof-
unni væri gott leiksvið. Húsið var
byggt og uppfyllti það flestar þessar
þarfir. Geiri og Hidda eignuðust
fjögur myndarleg börn, þau Ólaf,
Torfa, Hallgrím og Hönnu.
Á árunum 1965-1967 stóð Laxár-
deilan sem hæst. Þá stóð til að
hækka stífluna í Laxá. Áætlanir
gerðu ráð fyrir að vatnsborð árinnar
hækkaði svo að það næði inn í kjall-
ara nýja hússins. Þetta lamaði allar
framkvæmdir á Halldórsstöðum. Að
lokum fór svo að Laxárvirkjun
keypti nýja húsið og Ásgeir flutti
með fjölskyldu sinni til Reykjavíkur.
Ásgeir var alla tíð þúsund þjala
smiður og smíðaði síðustu árin sem
hann var á Halldórsstöðum ýmsa
tréskurðarmuni og seldi í Ramma-
gerðinni og Íslenskum heimilisiðn-
aði. Eftir að hann kom til Reykjavík-
ur lagði hann tréskurð alfarið fyrir
sig og eru margar fallegustu gesta-
bækur á landinu, askar og ýmis göm-
ul áhöld frá liðinni tíð smíðuð af hon-
um. Handbragðið leynir sér ekki.
Síðustu árin var hann með smíða-
stofu við Laugaveginn. Vinnustofan
var jafnframt menningarmiðstöð.
Þar var alltaf glatt á hjalla og
skemmtilegt að koma, enda voru
margir sem komu við til að fá and-
lega upplyftingu hjá Ásgeiri hvort
sem þeir áttu leið í bæinn eða ekki.
Raunar var það alltaf svo að hver
samverustund með Ásgeiri varð við-
burður. Hann var þó aldrei léttari
eða skemmtilegri en á Halldórsstöð-
um. Þar hefur stórfjölskyldan end-
urnýjað bæinn, heimili Torfa Hjálm-
arssonar og Kolfinnu Magnúsdóttur
og æskuheimili Ásgeirs. Á Halldórs-
stöðum er jafnframt „Húsið“ sem
byggt var 1893, þrílyft timburhús
sem var reist af Páli og Magnúsi
Þórarinssonum. Frændur okkar
Hallgrímur og Halldór Valdimars-
synir á Húsavík og þeirra fjölskyldur
hafa haldið því húsi við í upphaflegri
mynd þar sem minningar liðins tíma
eru hvarvetna . Meira að segja er
kolaeldavélin upprunaleg. Húsið og
Bærinn kallast á á hlaðinu á Hall-
dórsstöðum eins og verið hefur á
aðra öld. Félagsskapurinn um þessi
hús og reglubundin dvöl á Halldórs-
stöðum hefur tengt stórfjölskylduna
sterkum böndum en Ásgeir hefur
þar jafnframt gegnt lykilhlutverki
vegna persónutöfra og yfirburða
þekkingar á staðháttum öllum.
Mjög minnisstæð er ferð okkar á
þorrablót í Laxárdal á síðastliðnu
ári. Þá dvaldi Geiri með frændfólki
og vinum í húsinu sem hann byggði á
Halldórsstöðum. Þar var hann í ess-
inu sínu og hann og Sigurður Hall-
marsson á Húsavík spiluðu til skiptis
á nikkuna og sögðu gamansögur.
Léttleikinn, kátínan og stemmningin
lifir í minningunni.
Hidda, eiginkona Ásgeirs, hefur
alla tíð staðið sem klettur við hlið
hans og alltaf verið einstakur ljómi
yfir ástríku sambandi þeirra. Ástin
og væntumþykjan hefur skinið úr
augum þeirra alla tíð. Þrjú barna
þeirra eru nú gift og komin með eig-
in fjölskyldur. Ásgeiri tókst jafnvel
upp í afahlutverkinu og þegar við
tveir ræddum heimsmálin í fjósinu
forðum. Ég er þess jafnframt fullviss
að þeim hefur hann verið jafn mikill
vinur og félagi og hann var mér
barnungum. Jafn viss er ég um að
þeim þótti afar vænt um afa sinn sem
jafnframt var þeirra félagi og jafn-
ingi. Í hans orðaforða var orðið kyn-
slóðabil eða aldursmunur ekki til.
Ásgeir var mikil íþróttamaður á
sínum yngri árum. Á síðustu árum
fékk Ásgeir áhuga á golfíþróttinni.
Hann talaði um að hann væri aldrei
hressari en á golfvellinum. Jafn-
framt hafði hann oft orð á því að
hann vildi helst fá að kveðja þennan
heim á golfvellinum og halda and-
legri og líkamlegri reisn sinni. Þetta
gekk eftir en krankleiki síðustu ára
hafði aldrei nein áhrif á léttleikann
eða gamansemina. Hann varðveitti
unglinginn í sér til síðasta dags. Ég
sendi Hrafnhildi, Ólafi, Hallgrími,
Torfa og Hönnu og fjölskyldum
þeirra mínar innilegustu samúðar-
kveðjur en fallegar minningar um
einstakan mann munu lengi lifa.
Blessuð sé minning frænda míns,
Ásgeirs Torfasonar.
Þórður Magnússon.
Mig langar að minnast mágs mín,
öðlingsins Ásgeirs Torfasonar sem
nú er horfinn á braut yfir móðuna
miklu. Betri manni en Ásgeiri hef ég
ekki kynnst á lífsleiðinni og sam-
rýndari hjón en Hrafnhildur og Ás-
geir voru vandfundin.
Það var alltaf mikil glaðværð hjá
fjölskyldunni og gestrisni þeirra og
hlýja alveg einstök. Alltaf var tekið á
móti mér með opnum örmum og eins
börnum mínum, sem voru í sveit hjá
Ásgeiri og Hrafnhildi systur minni.
Þau tala oft um hvað gott og
skemmtilegt var að vera í sveitinni.
En nú er komið að kveðjustund.
Ásgeir er ekki lengur hjá okkur en
við eigum ljúfar minningar um hann
sem ekki verða burtu teknar.
Vertu sæll, kæri mágur. Þakka
þér fyrir allt.
Guðrún Karlsdóttir.
Það var á fallegum degi síðasta
sumar að Ásgeir móðurbróðir
hringdi í mig og bauð mér að koma í
golf með sér uppi á Korpúlfsstöðum.
Með okkur voru Torfi sonur hans og
Þorgrímur vinur þeirra. Mér er
þessi stund minnisstæð. Kvöldið var
yndislegt, sumarkvöld eins og þau
gerast fallegust á Íslandi. Ásgeir lék
á als oddi að venju og ég skynjaði
vináttu og gagnkvæma væntum-
þykju félaganna. Eftir golfið fór ég
heim með þeim Ásgeiri og Torfa þar
sem við fengum okkur rabarbara-
graut og ræddum hin ýmsu mál fram
á nótt.
Þegar ég fór frá þeim og gekk út í
sumarnóttina fann ég til vellíðunar-
tilfinningar sem erfitt er að lýsa og
ég áttaði mig á að þarna hafði ég átt
samverustund með góðum frændum
sem myndi lifa með mér alla tíð. Það
var ekki að við hefðum verið að ræða
svo merkilega hluti eða gera eitthvað
sérstakt – heldur var það samspil
þriggja sálna sem þótti mjög vænt
hverri um aðra og áttu sameiginleg-
an fjársjóð minninganna.
Ásgeir frændi var ríkulegar útbú-
inn en flestir til þessarar stuttu dval-
ar sem jarðvist okkar er. Hann hafði
góða kímnigáfu, frásagnarhæfileika,
tónlistargáfu, hafði gott skap og var
sérstaklega listrænn. En það sem
skiptir mestu máli er að hann var
einstaklega góðviljaður, hlýr og
ræktarsamur og nýtti sínar vöggu-
gjafir betur en flestir á þann hátt að
hann miðlaði þeim óspart til sam-
ferðamanna sinna.
Ásgeir kunni þá list að rækta
garðinn sinn. Uppskeran er eftir því.
Ásgeir lætur eftir sig eiginkonu,
börn og barnabörn, stóran frænd-
garð og vini sem eiga fjársjóð minn-
inganna um góðan mann. Fjársjóð
sem ekkert fær grandað og enginn
getur frá okkur tekið.
Fyrir okkur Halldórsstaðafólk er
brotthvarf Ásgeirs mikið áfall. Hann
stóð fyrir margt það besta í ætt okk-
ar.
Verkefni okkar sem eftir erum er
að halda minningunum lifandi og
flytja þær áfram til komandi kyn-
slóða. Það gerum við með því að hlúa
að okkar sameiginlega arfi og rækta
þá samkennd sem okkur hefur verið
innrætt.
Við Sólveig, systkini mín, tengda-
fólk og faðir vottum Hiddu, Óla,
Torfa, Hallgrími, Hönnu, tengda-
börnunum og barnabörnunum öllum
okkar dýpstu samúð. Blessuð sé
minning Ásgeirs Torfasonar.
Torfi Þ. Þorsteinsson.
Ásgeir, vinur minn og félagi til
margra ára, hefur nú kvatt. Út-
skurðartækin hans njóta ekki lengur
listfengra handa og þær stundir eru
allar þegar litið var inn á verkstæði
hans og tekið spjall um þjóðmál og
þá ekki síður liðna tíð.
Ásgeiri kynntist ég á fyrri hluta
síðustu aldar. Fyrst hitti ég hann
þegar hann kom í heimsókn til okkar
í Steinholt á Húsavík með Benóný
bróður mínum en Benni hafði verið
mörg sumur í sveit á Halldórsstöð-
um. Síðar kynntumst við betur þegar
ég fór í sveitadvölina þar.
Á Halldórsstöðum í Laxárdal var
þríbýlt og bjuggu foreldrar Ásgeirs,
Torfi og Kolfinna, á einu búinu. Á
hinum búunum bjuggu þá Bergþóra
Magnúsdóttir, móðursystir Ásgeirs,
og Hallgrímur Þorbergsson og svo
Páll Þórarinsson, afabróðir Ásgeirs,
og hans skoska kona Lizzie Þórar-
insson. Þegar Ásgeir var að alast þar
upp má segja að þar hafi verið sann-
kölluð stórfjölskylda því þetta
frændfólk var nánast ein fjölskylda
þótt búin væru aðskilin. Ásgeir átti
tvo bræður og þrjár systur og oft var
þarna glatt á hjalla. Halldórsstaðir
voru lengi miðstöð sveitarinnar enda
varð staðurinn vel þekktur, ekki síst
fyrir kembivélaverkstæðið sem
Magnús, móðurafi Ásgeirs, setti þar
á stofn 1883 en slíkt var þá nýjung á
Íslandi frá því Innréttingar Skúla
Magnússonar liðu undir lok. Sú
starfsemi lagðist að vísu niður áður
en Ásgeir fæddist en það eimdi eftir
af þeim áhrifum sem þessi starfsemi
hafði skilið eftir sig í Laxárdal.
Halldórsstaðir var mikið menn-
ingarheimili. Fólkið var vel menntað
og margt af því hafði siglt til útlanda
og dvalið þar sem ekki var algengt í
byrjun síðust aldar. Tónlist var þar í
hávegum höfð og drakk Ásgeir hana
í sig með móðurmjólkinni. Kolfinna,
móðir hans, var organisti til fjölda
ára í Þverárkirkju en föðurafi Ás-
geirs, Hjálmar Jónsson á Ljótsstöð-
um, hafði verið það áður. Torfi, faðir
Ásgeirs, lék á fiðlu og bar músíkina í
sér eins og Ljótsstaðamenn flestir
og má þar minna á Ragnar H. Ragn-
ar, bróður hans. Það var góð
skemmtun á síðkvöldum þegar
rökkva tók að sitja inni í stofu í Bæn-
um eins og hús Torfa og Kolfinnu var
kallað og hlusta á þau hjón spila á
orgel og fiðlu. En það var fleira en
músíkin sem Ásgeir erfði frá áum
sínum. Mikill hagleikur var þar einn-
ig til staðar og góðar gáfur. Fyrr er
minnst á Magnús Þórarinsson sem
setti upp fyrstu kembivélarnar.
Hann var dverghagur. Kona Magn-
úsar og móðuramma Ásgeirs var
Guðrún Bjarnhéðinsdóttir systir
Bríetar og lagði ekki síður skerf til
sinna afkomenda. Kona Hjálmars á
Ljótsstöðum var Áslaug Torfadóttir
frá Ólafsdal, bráðfalleg kona og
greind en Torfi Bjarnason, faðir
hennar, skólastjóri í Ólafsdal, var
bráðhagur maður svo ekki er merki-
legt þótt þessir listrænu hæfileikar
byggju í afkomendunum.
Þótt foreldrar Ásgeirs byggju
ekki við mikil efni áttu þeir annars
konar auð. Þess nutu börnin. Það var
mikill metnaður fyrir þeirra hönd.
Þetta kom ekki síst fram í því að þeg-
ar synirnir uxu upp og fóru að
stunda keppnisíþróttir þá voru þeir
rækilega studdir af foreldrum sín-
um. Ásgeir var á unglingsárum sín-
um góður skíðamaður og keppnis-
maður í frjálsum íþróttum.
Aðstæður til æfinga voru ekki upp á
marga fiska miðað við kröfurnar í
dag en það aftraði bræðrum ekki frá
því að reyna sig við aðra. Þeir héldu
uppi nafni Ungmennafélagsins Ljóts
í Laxárdal á héraðsmótum Suður-
Þingeyinga á þessum árum.
Ásgeir fór eins og önnur sveita-
börn snemma að vinna við bústörfin.
Þeir bræður hann og Hjálmar fóru
fljótt að fást við smíðar og einkum
útskurð. Þetta urðu reyndar þeirra
ævistörf, Hjálmar smíðaði úr gulli en
Ásgeir skar í tré. Á yngri árum Ás-